Μια ιστορική στιγμή για τα ελληνικά γράμματα, καταγράφηκε χθες, 20 Οκτωβρίου 2022, καθώς η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών εξέλεξε τακτικό μέλος της τον Χριστόφορο Χαραλαμπάκη.
Ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης είναι Ομότιμος Καθηγητής Γλωσσολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Επίτιμος Καθηγητής του Τμήματος Κλασικής Φιλολογίας και Νεοελληνικών Σπουδών της Σχολής Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου και Ισόβιο μέλος και Πρόεδρος (2019) του Ριζαρείου Ιδρύματος.
Ιστορική στιγμή
Πρόκειται για μια ιστορικής σημασίας εξέλιξη, καθώς η έδρα της ελληνικής γλωσσολογίας, που καταλαμβάνει ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, παρέμενε κενή από το 1941, όταν και πέθανε ο προκάτοχός του, και πατέρας της ελληνικής γλωσσολογίας, Γεώργιος Χατζιδάκις.
Η εκλογή του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη αποτελεί αναγνώριση και ύψιστη επιβράβευση του εντυπωσιακού σε ποσότητα και ποιότητα έργου του σε ποικίλους κλάδους της γλωσσολογίας, με επίκεντρο τη διαλεκτολογία, τη λεξικογραφία, την εκπαιδευτική γλωσσολογία, τη γλώσσα και το ύφος νεοελλήνων λογοτεχνών.
Αποκορύφωμα του επιστημονικού του έργου είναι η σύνταξη και επιμέλεια του Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας που του είχε αναθέσει, το 2003, η Ακαδημία Αθηνών, και το οποίο είχε κυκλοφορήσει και ως πρόσθετη έκδοση της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ».
«Ύψιστη τιμή η εκλογή μου»
Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε σήμερα μαζί του, ο κύριος Χαραλαμπάκης σχολίασε την εκλογή του με τα ακόλουθα λόγια:
«Η εκλογή μου ως ακαδημαϊκού στην κενή από το 1941 θέση της γλωσσολογίας, όταν μάλιστα η Τάξη Γραμμάτων και Τεχνών με πρότεινε ομόφωνα στην Ολομέλεια, δεν αποτελεί μόνο ύψιστη τιμή, αλλά πολλαπλασιάζει παράλληλα τις ευθύνες μου για την απρόσκοπτη έκδοση του Ιστορικού Λεξικού και τις τακτικές αναθεωρήσεις του Χρηστικού Λεξικού το οποίο πρέπει να κρατηθεί ζωντανό και επίκαιρο και να αντικατοπτρίζει την εκφραστική ζωντάνια και τον δυναμισμό της νεοελληνικής γλώσσας».
Για την αξία του πολύτιμου αυτού πνευματικού έργου, του Χρηστικού Λεξικού, αλλά και για τη ζωή και το έργο του, είχε μιλήσει ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης στην τηλεοπτική εκπομπή «Νέες Εποχές», του One TV, τον Οκτώβριο του 2019.
Ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης και το Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Μεγάλη τιμή για το Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων «ΤΟ ΒΗΜΑ» και «ΤΑ ΝΕΑ» αποτελεί το γεγονός ότι ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης είναι ο πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου με τίτλο:
Ο πολιτισμός στο Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων «ΤΟ ΒΗΜΑ» και «ΤΑ ΝΕΑ»: Γλώσσα και λογοτεχνία.
Το συνέδριο τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών και θα λάβει χώρα στις 5 και 6 Δεκεμβρίου στην Αθήνα.
Πυρήνας του συνεδρίου είναι η ελληνική γλώσσα και «πρώτη ύλη» του το ψηφιοποιημένο Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων «ΤΟ ΒΗΜΑ» και «ΤΑ ΝΕΑ» (1922 -2022). Προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές, καθώς και καθηγητές από όλο τον κόσμο, θα παρουσιάσουν τα συμπεράσματα μιας πρώτης προσέγγισης του ψηφιοποιημένου Ιστορικού Αρχείου των δύο εφημερίδων, για την έρευνα και τη μελέτη της ελληνικής γλώσσας, και της λογοτεχνικής παραγωγής κατά τα τελευταία εκατό χρόνια.
Ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης κατά την αναγόρευσή του ως επίτιμου Διδάκτορα του τμήματος Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Κομοτηνή, 2017
Βιογραφικό Χριστόφορου Χαραλαμπάκη
Γεννήθηκε το 1948 στην Κρήτη. Είναι πτυχιούχος (1971) της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπήρξε υπότροφος του ΙΚΥ καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών του. Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Κολωνίας και της Χαϊδελβέργης (1972-1976) με μία από τις μεγαλύτερες υποτροφίες της γερμανικής κυβέρνησης. Το 1976 ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κολωνίας με τον βαθμό magna cum laude.
Σταδιοδρομία:
Διετέλεσε συντάκτης του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών (1977-1983), ειδικός επιστήμονας (1979-1981), έκτακτος καθηγητής (1982) και καθηγητής πρώτης βαθμίδας (1983-1993) στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, απ’ όπου μετακλήθηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (1993-2000) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1998 η Σύγκλητος της Ακαδημίας Αθηνών με εξέλεξε ομόφωνα Διευθυντή του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού. Το 2000 μετακινήθηκε στον Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αφυπηρέτησε στις 31 Αυγούστου 2015.
Δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής σε έξι Πανεπιστήμια: Μünster, Αθηνών, Κύπρου, Θράκης, Γρανάδας και Frederick University, Λεμεσός.
Υπήρξε επί σειρά ετών Επιστημονικός Υπεύθυνος του καινοτόμου από πολλές απόψεις Διεπιστημονικού-Διαπανεπιστημιακού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Τεχνογλωσσία». Η συνεργασία του Τομέα Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ, του οποίου υπήρξε Διευθυντής, με τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών – Τομέας Σημάτων, Ελέγχου και Ρομποτικής του ΕΜΠ και με το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ) άνοιξε νέους δρόμους στην έρευνα.
Έχει δώσει σειρά διαλέξεων με θέματα της ειδικότητάς του σε 45 Πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αυστραλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, της Κίνας και του Μεξικού. Πραγματοποίησα διάφορες έρευνες στα Πανεπιστήμια της Βόρειας Ντακότα των Η.Π.Α. (1983, με υποτροφία της Αμερικανικής κυβέρνησης, National Endowment for the Humanities), του Reading και Cambridge.
Ξένες γλώσσες:
Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά (έχει συγγράψει βιβλία και μελέτες και έχει κάνει σχετικές διαλέξεις και ομιλίες), Ιταλικά, Ισπανικά (πλήρης κατανόηση, μεταφράσεις). Στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας διδάχτηκε τη Γραμμική γραφή Β και παρακολούθησε μαθήματα της αρχαίας Θρακικής, της Φρυγικής και της Αβεστικής (αρχαίας Περσικής).
Σημαντικές θέσεις:
Πρόεδρος του Ανωτάτου Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Σχολείων, Εθνικός εμπειρογνώμονας για τη γλωσσική τεχνολογία στην αρμόδια Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Μόνιμος αναπληρωτής εθνικός εκπρόσωπος στην Επιτροπή Παιδείας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Εκπρόσωπος της Ελλάδας στο πρόγραμμα «Language policies for a multilingual and multicultural Europe» του Συμβουλίου της Ευρώπης, Αντιπρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας, Ισόβιο μέλος του Ριζαρείου Ιδρύματος.
Τιμητικές διακρίσεις:
Επίτιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
Έχει λάβει από την Παγκρητική Ένωση Αμερικής Δίπλωμα Τιμής για την «ανεκτίμητη προσφορά» μου στην ίδρυση και λειτουργία των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, από τον Σύνδεσμο Κρητών Επιστημόνων Βραβείο για τη συνολική προσφορά μου στην επιστήμη και την κοινωνία, από την Εταιρεία Συγγραφέων το Βραβείο Πολιτισμού Δαίδαλος, από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου το εγχάρακτο μετάλλιό του. Τέλος, ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής κ. κ. Θεόδωρος ο Β΄ του απένειμε το Οφίκιο του Άρχοντος Διδασκάλου του Γένους και η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης (Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως) το Παράσημο του Τιμίου Σταυρού του Αποστόλου των Εθνών Παύλου και του Αποστόλου Τίτου.
Έχουν διοργανωθεί προς τιμή του δύο συνέδρια (Κρητική διάλεκτος, Νίκος Καζαντζάκης) και έχουν εκδοθεί τα σχετικά Πρακτικά.
Ανήκει ή ανήκε στην Εκδοτική Επιτροπή 16 επιστημονικών περιοδικών, μεταξύ των οποίων: Γλωσσολογία, Dictio, Journal of Greek Linguistics, Κρητική Εστία, Μαντατοφόρος, Νέα Παιδεία, Civitas Gentium, Scandinavian Journal of Byzantine and Modern Greek Studies.
Επέβλεψε 11 διδακτορικές διατριβές, οι 6 από τις οποίες αναφέρονται στη διαλεκτολογία.
Έλαβε μέρος σε 15 Ερευνητικά προγράμματα, τα περισσότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως το εμβληματικό Eurotra, για την αυτόματη μετάφραση. Υπήρξα επίσημος εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πρωτοποριακό Πρόγραμμα Grundtvig-Alpine, Adults Learning and Participating in Education. A Higher Education Project, με συμμετοχή 33 Πανεπιστημίων από 20 ευρωπαϊκές χώρες.
Είναι μέλος 18 επιστημονικών εταιρειών, μεταξύ των οποίων: Societas Linguistica Europaea, Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά, American Foundation for Greek Language & Culture (Αντιπρόεδρος), Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός», Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (μέλος του Δ.Σ.), Εταιρεία Συγγραφέων.
Συγγραφικό έργο:
Τα δημοσιεύματά του ανέρχονται σε 550. Οι πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες του είναι περισσότερες απο 200. Ξεχωρίζουν 65 έρευνες για τη νεοελληνική διαλεκτολογία. Έχει ασχοληθεί ερευνητικά με τις τρεις μεγάλες νεοελληνικές διαλέκτους (κρητική, κυπριακή, ποντιακή) και την Κατωιταλική, όπως και με αρκετά ιδιώματα (βορειοελλαδικά, Θράκης, πελοποννησιακά, Κυθήρων, Καρπάθου).
Από τα 15 βιβλία που έχει συγγράψει, τα 5 είναι συγκεντρωτικοί τόμοι: Νεοελληνικός λόγος (1992), Γλωσσαλγήματα (1997), Γλωσσική και λογοτεχνική κριτική (1998), Κρητολογικά μελετήματα (2001), Η γλώσσα και το ύφος νεοελλήνων λογοτεχνών (2021). Τα βιβλία Γλώσσα και εκπαίδευση (1994) και Το γλωσσικό ζήτημα (2019) καινοτομούν σε πολλά σημεία.
