Στις 20 Οκτωβρίου του 2011, ο Μουαμάρ Καντάφι, ο δικτατόρας που κρατούσε την τύχη της Λιβύης στα χέρια του για πάνω από 40 χρόνια, βρήκε βίαιο θάνατο στα χέρια των μαχητών του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου της Λιβύης.
Από τον Φεβρουάριο του 2011, καθώς το κίνημα των λαϊκών εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης εξαπλωνόταν, το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιου είχε κυρήξει τον πόλεμο στο καθεστώς Καντάφι επιζητώντας την ανατροπή του.
Γράφει η Νατάσα Μπαστέα στα «ΝΕΑ», την επομένη του θανάτου του Καντάφι:
«Σαράντα δύο χρόνια σκληρής διακυβέρνησης και επτά μήνες σκληρών μαχών και βομβαρδισμών από τις νατοϊκές δυνάμεις τελείωσαν χθες με τον βίαιο θάνατο του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι, ο οποίος έγινε ο πρώτος ηγέτης που χάνει τη ζωή του από το κίνημα των λαϊκών εξεγέρσεων της Αραβικής Ανοιξης.
»Χιλιάδες Λίβυοι βγήκαν στους δρόμους πανηγυρίζοντας καθώς το τέλος του Καντάφι θα σημάνει και το τέλος του αιματηρού εμφυλίου πολέμου, ώστε να ξεκινήσει η ανοικοδόμηση της χώρας.
»Πρώτα τον γύρο του κόσμου έκανε το βίντεο με το πτώμα του καλυμμένου από αίματα Μουαμάρ Καντάφι, που είχε πυροβοληθεί στο κεφάλι, να μεταφέρεται με αυτοκίνητο στη Μισράτα, όπου τοποθετήθηκε μέσα σε τζαμί. “Περιμέναμε αυτή τη στιγμή πολύ καιρό”, δήλωσε λίγο αργότερα ο Πρωθυπουργός της Λιβύης Μαχμούντ Τζιμπρίλ τονίζοντας ότι τώρα μπορεί να διακηρύξει την “απελευθέρωση της χώρας”.
» Λίγο αργότερα όμως λιβυκό κανάλι μετέδωσε ένα άλλο βίντεο που προηγείτο χρονικά. Ο Καντάφι, ζωντανός αλλά τραυματισμένος και φανερά εξασθενημένος, επέβαινε φορώντας στρατιωτικά ρούχα μαζί με εκείνους που τον συνέλαβαν σε ένα αυτοκίνητο που σταμάτησε.
»Οι ένοπλοι τον τράβηξαν έξω και εκείνος προσπαθούσε να περπατήσει παραπατώντας και προσπαθώντας να μιλήσει ενώ οι άνδρες γύρω του τον χτυπούσαν και φώναζαν «Αλλάχ ακμπάρ» (Ο Θεός είναι μεγάλος).
Προσοχή, σκληρές εικόνες:
Σχεδόν την ίδια ώρα κυκλοφόρησε και τρίτο βίντεο που δείχνει τον νεκρό πλέον Καντάφι, με τραύμα από σφαίρα στο κεφάλι, να κείτεται νεκρός σε ένα πεζοδρόμιο με τους ενόπλους να γυρνούν το σώμα του, που είναι πλέον μισόγυμνο, και να πανηγυρίζουν πυροβολώντας στον αέρα.
»Εύλογα συνάγει κανείς ότι εν τω μεταξύ έχει εκτελεσθεί – είτε στο ασθενοφόρο είτε έξω. Αργά χθες, η λιβυκή τηλεόραση πρόβαλε και τέταρτο βίντεο, που απεικονίζει μαχητές να ποζάρουν, σε κλειστό χώρο, μαζί με το πτώμα του συνταγματάρχη και να πανηγυρίζουν.
»Οι σκληρές αυτές εικόνες έβαλαν ένα βίαιο τέλος σε τέσσερις δεκαετίες διακυβέρνησης της Λιβύης – από το 1969 έως τον περασμένο Αύγουστο – από τον Καντάφι που κάποτε διεκδικούσε τον τίτλο του «βασιλιά των βασιλέων της Αφρικής». Και βέβαια τώρα οι επικεφαλής του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου θα πρέπει να εξηγήσουν γιατί ο Καντάφι δεν πέρασε από δίκη, όπως είχαν δεσμευθεί ότι θα συμβεί, και αντίθετα λιντσαρίστηκε από τους ένοπλους που τον συνέλαβαν -αν και ο λίβυος πρωθυπουργός επέμενε χθες το βράδυ πως ο Καντάφι σκοτώθηκε σε ανταλλαγή πυροβολισμών και ουδέποτε δόθηκε εντολή εκτέλεσής του.
Οι σχέσεις του με τη Δύση
Όπως γράφει ο Περικλής Δημητρολόπουλος, οι σχέσεις του Καντάφι «με τη Δύση και τις Ηνωμένες Πολιτείες έφτασαν στο χειρότερό τους σημείο τη δεκαετία του 1980. Το 1986 η αμερικανική αεροπορία εξαπέλυσε επίθεση στην Τρίπολη.
»Δύο χρόνια αργότερα, επιβατικό αεροσκάφος της Pan Am εκρήγνυται πάνω από το Λόκερμπι της Σκωτίας. Τα ίχνη του δράστη οδηγούν στη Λιβύη. Από εκείνο το επεισόδιο κι έπειτα, η στάση του ανθρώπου που είχε αυτοανακηρυχθεί ”βασιλιάς της Αφρικής” αρχίζει να αλλάζει.
»Τη δεκαετία του 1990 ο συνταγματάρχης αρχίζει να κλείνει εμπορικές συμφωνίες με τους παλιούς του εχθρούς. Το τελευταίο του ταξίδι εκτός συνόρων ήταν στη Ρώμη του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Εκεί ο συνταγματάρχης είχε την ευκαιρία να κάνει το τελευταίο του σόου».
Η συμφωνία της Ελούντας
Περίπου στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο έλληνας πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, καθώς αναπτύσσει τις επαφές του με ηγέτες της Μέσης Ανατολής, πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στη Λιβύη. Γράφει στο «ΒΗΜΑGAZINO» (29 Ιουνίου 2014) η Μαρία Λουκά:
«Η επίσκεψη γίνεται σε συνεννόηση με τον Γιάσερ Αραφάτ, που στηριζόταν τότε από τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. (…) Οι δύο ηγέτες θα συμφωνήσουν στην κοινή επιδίωξη να απομακρυνθούν όλα τα ξένα στρατεύματα από τη Μεσόγειο. Η αποστολή, αφού περιφέρεται επί ώρες με το τζιπ στην έρημο, καταλήγει στη σκηνή του Καντάφι, ο οποίος τους υποδέχεται με στολή στρατιωτικής εκστρατείας.
»Ενα μεγάλο όφελος εκείνης της επίσκεψης είναι ότι από τότε η Λιβύη θα ψηφίζει υπέρ της Ελλάδας στον ΟΗΕ για το Κυπριακό. Τα μέλη της αποστολής κουβαλάνε στις αποσκευές τους επιστρέφοντας στην Ελλάδα το “Πράσινο βιβλίο” του και μια σειρά από χαρτιά με οικονομικές συμφωνίες, πολλά από τα οποία παρέμειναν σε αυτό το επίπεδο.
»Λίγους μήνες μετά, και αφού έχει ξεσπάσει ο πόλεμος στο Τσαντ μεταξύ Λιβύης και Γαλλίας, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Δημόσιας Τάξης και στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου, Κώστας Τσίμας, αναλαμβάνει την απολύτως απόρρητη αποστολή της ασφαλούς διαμονής του Καντάφι στην Κρήτη. Στις 15 Νοεμβρίου του 1984, το ξενοδοχείο Ελούντα, που είχε κλείσει για χειμώνα, ανοίγει τις πόρτες του για να υποδεχθεί τον συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι και τον πρόεδρο της γαλλικής δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν. Τον εκκεντρικό συνταγματάρχη συνόδευαν 80 γυναίκες σωματοφύλακες.
Φρανσουά Μιτεράν, Ανδρέας Παπανδρέου, Μουαμάρ Καντάφι
»Ο Ανδρέας Παπανδρέου βάζει στο ίδιο τραπέζι τους δύο ηγέτες και εκείνη η διαπραγμάτευση θα καταλήξει στην περιβόητη “Συμφωνία της Ελούντας”. Η επιτυχής ελληνική μεσολάβηση δυσαρέστησε ακόμη περισσότερο τους Αμερικανούς. Μετά την εκλογική νίκη του ΠαΣοΚ το 1985, ο Καντάφι θα στείλει συγχαρητήρια επιστολή στον Ανδρέα Παπανδρέου και επιβεβαιώνει εκ νέου τον κοινό στόχο “για τελική νίκη του σοσιαλισμού”.
» “Ο Μιτεράν ζήτησε από τον Παπανδρέου να βοηθήσει στην κρίση με τη Λιβύη. Ο Παπανδρέου τούς κάλεσε χωρίς να ενημερώσει τον έναν για την παρουσία του άλλου. Ολα έγιναν με απόλυτη μυστικότητα. Οι δημοσιογράφοι το έμαθαν μόλις επιτεύχθηκε η συμφωνία. Ο Ανδρέας είχε και προσωπική σχέση με τον Καντάφι που κανένας δεν κατόρθωσε να τη συνεχίσει. Ο αραβικός κόσμος ξεχώριζε τη διαφορετικότητα του ηγέτη του ΠαΣοΚ” διηγείται ο Ισμάτ Σάμπρι.
Όπως γράφει ο Περιλής Δημητρολόπουλος: «Ο άνθρωπος που γεννήθηκε σε μια σκηνή βεδουίνων, ανέτρεψε στα 27 του χρόνια τον βασιλιά της χώρας του κι έμεινε στην εξουσία επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, πίστευε από μικρός ότι η ζωή τού επιφύλασσε μια ιδιαίτερη μοίρα.
»Έπειτα από την ένδοξη πορεία του θα περίμενε πιθανότατα κι έναν ένδοξο θάνατο. Αλλά το τέλος που του επιφύλαξε η μοίρα ήταν ταπεινωτικό. Ο “τρελός σκύλος της Μέσης Ανατολής”, όπως τον είχε αποκαλέσει κάποτε ο Ρόναλντ Ρίγκαν, πέθανε απομονωμένος από φίλους και εχθρούς βλέποντας το καθεστώς του να καταρρέει και αναζητώντας μια έξοδο διαφυγής που δεν ήρθε ποτέ.
»Έως το ξέσπασμα της εξέγερσης ήταν ένας sui generis δικτάτορας με τον οποίο η Δύση δεν έκανε πια πόλεμο αλλά μπίζνες. Σύμφωνα με τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στην Τρίπολη που διέρρευσε από την Wikileaks, ο Καντάφι ήταν σε τέτοιο βαθμό υποχόνδριος που βιντεοσκοπούσε τις ιατρικές του εξετάσεις για να τις αναλύει με τους γιατρούς του, κυκλοφορούσε σπάνια χωρίς να έχει την ουκρανή νοσοκόμα του στο πλάι του, ενώ κατέφευγε στις υπηρεσίες του μπότοξ».
Σήμερα
Η Λιβύη σήμερα είναι διαιρεμένη, έχει δύο πρωθυπουργούς που διαθέτουν δύο αλληλοσυγκρουόμενους στρατούς.
Ο Αμπντέλ Χαμίντ Ντμπέιμπα έχει έδρα την Τρίπολη και ο Φατί Μπασάγκα, την πόλη Τομπρούκ,
Ο Βόλφραμ Λάχερ, εμπειρογνώμων σε θέματα Λιβύης από το Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική χαρακτηρίζει τη σημερινή κατάσταση στη Λιβύη ως τμήμα μιας “ατέλειωτης ιστορίας” και κάνει λόγο για σημερινούς συμμάχους που συσπειρώνονται, πολεμούν μαζί και αύριο ο ένας βρίσκεται απέναντι από τον άλλο. Αναφέρεται επίσης σε διεθνείς παράγοντες (Ρωσία, ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.ά.) που διατηρούν ένοπλες δυνάμεις, συνεργάζονται με διαφορετικούς ηγεμονίσκους και θέλουν να κάνουν μπίζνες.
