Ένα δισεκατομμύριο παιδιά ηλικίας 2-17 ετών βίωσαν σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική βία ή παραμέληση το 2020, διεθνώς. Σχεδόν 3 στα 4 παιδιά ή 300 εκ. παιδιά 2-4 ετών υφίστανται τακτικά σωματική ή ψυχολογική βία από τους γονείς ή φροντιστές τους.

Το 10% των περιστατικών που τα παιδιά φτάνουν στα επείγοντα των νοσοκομείων, αφορούν σωματική κακοποίηση στις ΗΠΑ, αλλά και στη χώρα μας αντίστοιχα.

Τα κρούσματα βίας στα παιδιά αυξάνονται στη χώρα μας και μαζί με αυτά και τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης.

Τα στοιχεία αυτά τονίστηκαν στη διάρκεια διαδικτυακού σεμιναρίου για την παιδική κακοποίηση, που διοργάνωσε η Ιατρική Εταιρεία Θεσσαλονίκης.

Όπως τόνισε η καθηγήτρια Παιδιατρικής νεφρολογίας Στ. Σταμπουλή, τα παιδιά που βιώνουν πιο έντονα τον κίνδυνο κακοποίησης, είναι αυτά με ειδικές ανάγκες, νευρολογικές παθήσεις ή χρόνια νοσήματα ή ομοφυλόφιλα.

Οι γονείς που ασκούν τη βία είχαν ήδη υπάρξει θύματα κακομεταχείρισης, πάσχουν από κάποια ψυχική ή νευρολογική διαταραχή, κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ή εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες.

Οι οικογένειες αυτές ζουν σε περιβάλλον κρίσης, με βία μεταξύ των μελών της και κοινωνική απομόνωση, με οικονομικές δυσχέρειες ή ακραία φτώχεια.

Σημάδια

Η κ. Σταμπουλή σημείωσε πως τα σημάδια κακοποίησης των παιδιών, περιλαμβάνουν μελανιές, κατάγματα και εγκαύματα, με χειρότερες τις εγκεφαλικές κακώσεις από παρατεταμένο τράνταγμα του βρέφους.

Χαρακτηριστικό σημάδι για την κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς είναι ο φόβος που νιώθει το παιδί για τους γονείς και η διαμαρτυρία του όταν έρχεται η ώρα να επιστρέψει στο σπίτι.

Οι υποψίες πρέπει να αυξάνονται όταν ο γονιός χρησιμοποιεί σκληρή σωματική πειθαρχία, περιορίζει σημαντικά την επαφή του παιδιού με άλλους και δεν δίνει πειστικές εξηγήσεις για τον τραυματισμό του παιδιού.

Εκτός όμως από τη σωματική, υπάρχει και η συναισθηματική κακοποίηση, καθώς και η παραμέληση, όπου η εξέλιξη του παιδιού είναι καθυστερημένη, δεν έχει αυτοπεποίθηση ή αυτοσεβασμό, είναι αγχωμένο και αναζητά απελπισμένα τη στοργή.  Στην περίπτωση της παραμέλησης, το παιδί εμφανίζει διαταραχές βάρους, κακή υγιεινή, κακή ιατρική ή οδοντιατρική φροντίδα, κρύβει φαγητό για αργότερα και έχει κακές επιδόσεις στο σχολείο.

Στα επείγοντα

Το 10% των παιδιών στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων έχουν υποστεί φυσική κακοποίηση στις ΗΠΑ, τόνισε ο διευθυντής της παιδοχειρουργικής κλινικής του νοσοκομείου Παπαγεωργίου Βασίλης Λαμπρόπουλος, επισημαίνοντας πως το ποσοστό αυτό δεν απέχει από τα ελληνικά δεδομένα.

Έτσι, ο παιδοχειρουργός ή ιατροδικαστής πρέπει να μπορέσουν να διαπιστώσουν αν το παιδί έχει υποστεί κάκωση. Και αυτό γίνεται αν υπάρχει ασυνήθης κατανομή της βλάβης, αν οι τραυματισμοί έχουν γίνει σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, αν υπάρχει έγκαυμα από τσιγάρο ή αν έχουν εντυπωθεί δαχτυλιές ενήλικα στο δέρμα του παιδιού εξαιτίας δυνατού χτυπήματος.

Στο ιστορικό που λαμβάνεται, ο φροντιστής θα πρέπει να μπορεί να  εξηγήσει τις κακώσεις. Στις περιπτώσεις κακοποίησης, αλλάζουν τους χρόνους του συμβάντος, καθυστερούν την αναφορά του, και δεν συμπίπτουν τα γεγονότα με τον χρόνο επούλωσης.

Οι γιατροί χρειάζεται να φωτογραφίζουν σε καλή ανάλυση το παιδί και το πρόσωπό του, χωρίς συναίνεση, καθώς και όλες τις κακώσεις από διαφορετικές γωνίες. Να γράφεται το όνομα του ασθενή στις φωτογραφίες. Να χρησιμοποιείται χάρακας ή νόμισμα για το μέγεθος της βλάβης και να λαμβάνεται λεπτομερές ιστορικό. Ο φάκελος με το φωτογραφικό υλικό να σφραγίζεται και να συνοδεύει το ιστορικό του ασθενή και να παρακολουθείται η κατοχή του φακέλου. Το παιδί πρέπει να εισάγεται για νοσηλεία, προκειμένου να μείνει σε ασφαλές περιβάλλον και να μην επιστρέψει εκεί που έχει κακοποιηθεί και η αναφορά στις αρχές πρέπει να γίνεται από την κοινωνική υπηρεσία του νοσοκομείου.

Όσον αφορά τη σεξουαλική κακοποίηση, συνήθως κάτω από 10% έχει κλινικά ευρήματα, λόγω της καθυστερημένης προσέλευσης, οπότε χρειάζεται προσοχή στην ακρίβεια των λέξεων που χρησιμοποιεί το παιδί, χωρίς την παρουσία του γονέα. Αν το παιδί δεν μπορεί να εκφραστεί, μπορεί να σχεδιάσει.

Κακοποίηση λόγω διαζυγίου

Ο Διευθυντής του Παιδοψυχιατρικού Τμήματος στο Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης, Βάιος Νταφούλης, ανέφερε ότι πληθαίνουν οι εισαγγελικές περιπτώσεις όπου σε επεισοδιακά διαζύγια τα παιδιά εμπλέκονται σε περιστατικά σωματικής κακοποίησης.

Μέχρι σήμερα, φέτος έχουν φτάσει στο νοσοκομείο 32 τέτοιες περιπτώσεις, πέρυσι ήταν 35 και 28 και 25 τα δύο προηγούμενα χρόνια.

Πάνω από το 50% των περιστατικών  η σωματική κακοποίηση οφείλεται σε κάποιο οικείο πρόσωπο στην οικογένεια. Και ενώ παλαιότερα τα περιστατικά αυτά ήταν σπάνια, τώρα αντιμετωπίζονται σε εβδομαδιαία βάση, είτε γιατί μιλάνε πιο εύκολα είτε γιατί γίνονται περισσότερες καταγγελίες. Τα παιδιά αυτά όμως, βιώνουν απόσυρση, εφιάλτες, έχουν έντονα μετατραυματικά συμπτώματα, δεν θέλουν να ξαναπλησιάσουν ενήλικο και αρνούνται να δουν τον άνθρωπο που τους κακοποίησε. Ταυτόχρονα, βιώνουν φόβο και ντροπή να πουν την αλήθεια. Γι΄ αυτό χρειάζεται άμεσα να έχει το παιδί υποστηρικτικά συστήματα, να μπορεί να μιλάει, γιατί η αυτοπεποίθησή του βρίσκεται στα τάρταρα.

Το προφίλ του κακοποιητή

Σκιαγραφώντας το προφίλ του κακοποιητή γονιού, ο κ. Νταφούλης είπε ότι οι άνθρωποι που κακοποιούν δεν μοιάζουν ψυχικά ο ένας με τον άλλον. Είναι κοινοί αντικοινωνικοί ή και ψυχικά άρρωστοι με σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας, άλυτα ψυχοσεξουαλικά ζητήματα, που έχουν εκτεθεί οι ίδιοι σε βία και κακοποιητικές συμπεριφορές. Οι άνθρωποι αυτοί επαναλαμβάνουν τη βία διαρκώς. Αυτός που κάνει bullying δεν το κάνει μόνο μια φορά, γιατί δεν επιδέχεται θεραπεία, αν και σπάνια τα άτομα αυτά θα αναζητήσουν θεραπεία.

Εργαλείο διαζυγίου τα παιδιά

Στην εκδήλωση, η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Θεσσαλονίκης Ε. Ζαγγελίδου επεσήμανε την έλλειψη ιατροδικαστών και προσωπικού ώστε η υπηρεσία να λειτουργεί σε 24ωρη βάση, κάτι που είναι απαραίτητο, γιατί όσο καθυστερεί η εξέταση τόσο λιγότερα είναι τα ευρήματα.

Τελευταία όπως σημείωσε η κ. Ζαγγελίδου, αυξάνονται τα περιστατικά συγκρουσιακών διαζυγίων, όπου τα παιδιά εργαλειοποιούνται και χρησιμοποιούνται στη διαδικασία για την επιμέλεια του παιδιού.

Σε ότι αφορά τα ίδια τα παιδιά, υφίστανται το βάσανο των πολλαπλών ακροάσεων και για το λόγο αυτό πρότεινε την ύπαρξη ενός κέντρου, όπου γιατροί, ιατροδικαστές και αστυνομικοί να μπορούν να δουν ταυτόχρονα το παιδί, ώστε να υπάρχει συνέργεια, αλλά και το παιδί να μην αναγκάζεται να επαναλαμβάνει τα γεγονότα, αναβιώνοντας το περιστατικό, που αποτελεί κακοποιητική συμπεριφορά για το ίδιο.

Για φέτος, μέχρι στιγμής έχουν φτάσει 102 παιδιά για σωματική και σεξουαλική κακοποίηση, το 2021 ήταν 95 τα περιστατικά αυτά, και το 2020 ήταν 66.

Η αστυνομία

Ο Υπαστυνόμος Β’ της Υποδιεύθυνσης Προστασίας Ανηλίκων Θεσσαλονίκης Λ. Γρηγοριάδης, ανέφερε ότι οι καταγγελίες μπορούν να φτάσουν από τις κοινωνικές υπηρεσίες, τους καθηγητές ή ψυχολόγους στα σχολεία, αλλά και από τα ίδια τα παιδιά που φτάνουν στην υπηρεσία.

Για την εξέταση πρέπει να δοθεί προηγουμένως άδεια από τον ψυχολόγο του τμήματος, εάν το παιδί είναι διανοητικά έτοιμο να μιλήσει. Η προσπάθεια είναι να αντληθούν όλες οι πληροφορίες με την πρώτη φορά, ώστε να μην χρειαστεί το παιδί να υποστεί και πάλι την ίδια διαδικασία. Ο κ. Γρηγοριάδης ανέφερε ότι εντός του 2022 έχουν καταγραφεί στην υποδιεύθυνση 55 περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης, γιατί η σωματική κακοποίηση παραπέμπεται στην Ασφάλεια. Παρατήρησε επίσης ότι ενώ συνήθως η σεξουαλική κακοποίηση συμβαίνει στα κορίτσια, τελευταία το φαινόμενο αυξάνεται και στα αγόρια.