Στη βαριά «σκιά» της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία, της ενεργειακής κρίσης και των πληθωριστικών πιέσεων, ένας εφιάλτης από το παρελθόν, αυτός του Έμπολα, αναβιώνει στα μακρινά εδάφη της Ουγκάντας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι η απειλή εξάπλωσης του θανατηφόρου ιού είναι ορατή, αλλά η Δύση δείχνει να μην έχει πάρει τα σωστά μαθήματα από την COVID-19.

Η φτωχή χώρα της ανατολικής Αφρικής των 45 εκατομμυρίων κατοίκων βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες εξάρσεις μιας ζωονόσου, που θεωρείται ότι είχε καταπολεμηθεί τα τελευταία χρόνια.

Με αιτία ένα σπάνιο στέλεχος του Σουδάν και «πολλαπλασιαστή» το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη εμβόλιο ή εγκεκριμένη θεραπεία για τον συγκεκριμένο τύπου του ιού, η προοπτική εξάπλωσης του Έμπολα έχει σημάνει συναγερμό.

Ούτε ένα μήνα εξάλλου αφότου καταγράφηκε η πρώτη νόσηση, οι νεκροί στην Ουγκάντα έχουν ήδη φτάσει -σύμφωνα με τον ΠΟΥ- τους 39, μεταξύ αυτών και υγειονομικοί, 54 είναι τα επιβεβαιωμένα κρούσματα, τουλάχιστον άλλα 20 τα ύποπτα και 660 οι ιχνηλατημένες επαφές για έναν ιό που μπορεί να προκαλέσει το θάνατο σε 1 στις 2 περιπτώσεις.

Η σύγκριση με την τελευταία φορά που ο Έμπολα είχε κάνει την εμφάνισή του στην Ουγκάντα, το 2019, είναι αποκαλυπτική του μεγέθους της έξαρσης. Τότε, είχε στοιχίσει τη ζωή μόλις σε πέντε ανθρώπους.

Η εν εξελίξει επιδημία έρχεται, δε, σε μια περίοδο όπου οι αντοχές του πληθυσμού και του υποτυπώδους συστήματος υγείας στην υποανάπτυκτη χώρα έχουν εξασθενήσει από την COVID-19 και δοκιμάζονται τώρα εκ νέου με αναζωπύρωση της ελονοσίας, της φυματίωσης και του ιού HIV του AIDS.

Μια μάχη αντιξοοτήτων

Έχουν περάσει εννέα χρόνια από τότε που ο Έμπολα (ένας ιός που ταυτοποιήθηκε πρώτη φορά το 1976 στο τότε Ζαΐρ, νυν Λαϊκή Δημοκρατία Κονγκό) προκάλεσε διεθνή πανικό, καθώς εξαπλωνόταν ραγδαία στη Δυτική Αφρική και είχε κρούσματα μέχρι τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη.

Εξελίχθηκε ως το 2016 στην πιο θανατηφόρα επιδημία στην περιοχή, με πάνω από 11.300 νεκρούς. Είχε σοκάρει, δε, ο τρόπος που επιτίθεται στον ανθρώπινο οργανισμό, «λιώνοντας» το ανοσοποιητικό σύστημα και τα αιμοφόρα αγγεία και προκαλώντας συχνά το θάνατο από ιογενή αιμορραγικό πυρετό.

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν έμετο, διάρροια, εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία. Ο θάνατος είναι συνήθως γρήγορος, λόγω πολυοργανικής ανεπάρκειας.

Όπως και η ευλογιά των πιθήκων -που πλέον μετρά πάνω από 70.000 κρούσματα παγκοσμίως- ο Έμπολα μεταδίδεται μέσω των σωματικών υγρών ενός μολυσμένου ατόμου, όπως το αίμα, ο έμετος, τα ούρα, το σάλιο, ο ιδρώτας ή το σπέρμα.

Σε αντίθεση λοιπόν με τον κοροναϊό -που μπορεί να εξαπλωθεί μέσω σταγονιδίων στον αέρα- η μετάδοση του Έμπολα μπορεί θεωρητικά να περιοριστεί πιο εύκολα. Όμως αυτό αποδεικνύεται πιο εύκολο στα λόγια από τις πράξεις. Ειδικά σε περιπτώσεις χωρών όπως η Ουγκάντα…

Φαύλος κύκλος

Τα συμπτώματα του στελέχους του Σουδάν μπορεί να είναι παρόμοια με την ελονοσία: δύο ασθένειες, που απαιτούν εντελώς διαφορετικά μέτρα για τη θεραπεία και την αποτροπή εξάπλωσης.

Στην Ουγκάντα ωστόσο υπάρχει μόνο μία κρατική δομή που έχει τα απαραίτητα μέσα για να εντοπίσει τον Έμπολα. Εξ ου και τα ύποπτα κρούσματα θεωρούνται ήδη υπερδιπλάσια από τα επιβεβαιωμένα.

Απουσία εμβολίου (αναμένεται μια πειραματική δοκιμή εντός των επόμενων εβδομάδων) η ασθένεια έχει πλέον φτάσει στην πυκνοκατοικημένη πρωτεύουσα Καμπάλα.

Η καθυστέρηση των αρχών να επιβάλλουν περιοριστικά μέτρα -το Σάββατο προχώρησαν σε νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας σε δύο περιοχές στα κεντρικά της χώρας- έχει εντείνει την ανησυχία. Και όχι μόνο στα όμορα αφρικανικά κράτη…

Μακρινές πλούσιες χώρες, από τις ΗΠΑ έως τη Βρετανία, επέβαλαν καραντίνα σε όσους ταξιδιώτες προέρχονται ή πέρασαν από την Ουγκάντα. Το Ισραήλ ήδη ερευνά το πρώτο ύποπτο κρούσμα.

Όμως στο φόντο μιας πανδημικής και εμβολιαστικής κόπωσης, η διεθνής συνεργασία παραμένει ελλειμματική, οι ανισότητες μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών βαθαίνουν και το ενδιαφέρον για υγειονομικά ζητήματα δείχνει να έχει εξασθενίσει από πολίτες και αρχές μπροστά στον κυκεώνα των νέων προβλημάτων.

Φονική… αδιαφορία

«Πρόσφατα, εν μέσω πανδημίας της COVID-19, όταν είδαμε τον αριθμό των κρουσμάτων της ευλογιάς των πιθήκων να αυξάνεται εδώ στην Αφρική, σημάναμε παγκόσμιο συναγερμό, όμως βοήθεια δεν ήρθε», είπε προ ημερών με μια γερή δόση απογοήτευσης ο Αχμέντ Ογκγουέλ, ασκών καθήκοντα διευθυντή των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αφρικής.

Ωστόσο ούτε το νέο προειδοποιητικό μήνυμά του για την έξαρση του Έμπολα θα ακουστεί στη Δύση. Το Σάββατο, ο κενυατικής καταγωγής αξιωματούχος ανακοίνωσε ότι αναγκάστηκε να ακυρώσει τη συμμετοχή του στη φετινή Παγκόσμια Σύνοδο Υγείας, στο Βερολίνο, καθώς αντιμετώπισε πρόβλημα με τον έλεγχο θεώρησης εισόδου, όταν η πτήση του προσγειώθηκε στη Γερμανία…

Στην Ουγκάντα εν τω μεταξύ το υγειονομικό προσωπικό της αφρικανικής χώρας έχει ελλείψεις σε ιατρικές ρόμπες μιας χρήσης, διπλά γάντια νιτριλίου, μάσκες, ασπίδες προσώπου, χειρουργικές κουκούλες και μακριά καλύμματα για να εργαστεί με ασφάλεια.

Σε δραματικούς τόνους, ο υπουργός Υγείας της Ουγκάντας τώρα προειδοποιεί αυτή η έξαρση του Έμπολα θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε γειτονικές χώρες και, μέσω πτήσεων, σε ολόκληρο τον κόσμο.