Η πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της AstraZeneca Ελλάδας και Κύπρου μιλά για τις προκλήσεις του κλάδου του φαρμάκου στην εποχή μετά την πανδημία και τις τεράστιες αλλαγές που φέρνει στη ζωή μας η ψηφιακή επανάσταση. Βασικός στόχος, όπως τονίζει, είναι να εξασφαλίσουμε την έγκαιρη πρόσβαση όλων των ασθενών στις νέες θεραπείες που σώζουν ζωές.
– Η ΑstraZeneca ήταν από τους πρωταγωνιστές στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Θεωρείτε ότι φτάσαμε στο τέλος της περιπέτειας;
Πράγματι, η AstraZeneca πρωταγωνίστησε στη μάχη που έδωσε η επιστήμη και η καινοτόμος φαρμακοβιομηχανία για να αντιμετωπιστούν οι ιατρικές αλλά και οι κοινωνικές συνέπειες της covid-19. Έτσι έφτασε άμεσα στην παρασκευή και τη διάθεση εμβολίου, έχοντας έως σήμερα προμηθεύσει χωρίς κέρδος περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δόσεις που εκτιμάται ότι έχουν σώσει 6 εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως. Παράλληλα, προχώρησε στην ανάπτυξη των μονοκλωνικών αντισωμάτων, τα μοναδικά διαθέσιμα σε επίπεδο πρόληψης για την προστασία των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού που δεν ανταποκρίνονται στον εμβολιασμό. Πλέον χρησιμοποιούνται και σε επίπεδο θεραπείας της νόσου.
Στο ερώτημα αν είμαστε στο τέλος της πανδημίας, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί. Η αρχή του τέλους ήρθε όταν η επιστήμη μας οδήγησε στην παρασκευή εμβολίων. Φαίνεται ότι τα χειρότερα είναι πλέον πίσω μας, ωστόσο οφείλουμε να παραμένουμε σε εγρήγορση στην αντιμετώπιση της κατάστασης. Και αυτό αφορά στο σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού και ιδιαίτερα τις πιο ευάλωτες ομάδες συνανθρώπων μας.
– Πώς επηρέασε την ανακάλυψη νέων φαρμάκων και τον κλάδο σας ευρύτερα η πανδημία; Τί άλλαξε σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν;
Έδρασε καταλυτικά σε μία εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, που ήδη προϋπήρχε και εξελισσόταν. Οι προκλήσεις για τον κλάδο της Υγείας και την καινοτόμα φαρμακοβιομηχανία ήταν και φυσικά παραμένουν τεράστιες και με επείγοντα χαρακτήρα. Το βάρος των ασθενειών στο σύνολό τους και των επιπτώσεών τους αυξάνεται, ο πληθυσμός σε μεγάλο μέρος του πλανήτη γερνά και ο μόνος τρόπος να ανταποκριθούμε σε αυτές τις προκλήσεις είναι να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που μας δίνει η επιστήμη σε κάθε επίπεδο. Μέσα π.χ. από την αξιοποίηση της ψηφιοποίησης των δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης, οι επιστήμονες μπορούν να οδηγηθούν σε αρτιότερη και εξαιρετικά ταχύτερη κατανόηση των ασθενειών. Αυξάνεται κατά συνέπεια η δυνατότητά μας τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και σε επίπεδο δημιουργίας νέων καινοτόμων φαρμάκων και εξατομικευμένων θεραπειών.
– Ποιοι οι δικοί σας στόχοι στο πλαίσιο αυτό;
Στην AstraZeneca θα συνεχίσουμε να αναδεικνύουμε τις δυνατότητες που μας δίνει η επιστήμη. Μέχρι το 2030 θα έχουμε διαθέσει ακόμα 20 καινοτόμα φάρμακα. Φυσικά σταθερός μας στόχος είναι η απρόσκοπτη πρόσβαση όλων των ασθενών σε αυτά. Μόνο το 2021, στην AstraZeneca παγκοσμίως επενδύσαμε 9,7 δισεκατομμύρια δολάρια στην επιστημονική έρευνα– το ένα τέταρτο των συνολικών εσόδων μας. Χρησιμοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη για να μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε νέα φάρμακα σε συντομότερο χρόνο. Το 70% των νέων δραστικών ουσιών μας έχει αναπτυχθεί με αυτόν τον τρόπο. Οι ειδικοί μας στην τεχνητή νοημοσύνη δημιουργούν αλγόριθμους και συνδυάζουν διάφορα σύνολα δεδομένων, όπως δεδομένα κλινικών μελετών και δεδομένα που προκύπτουν καθημερινά ανά τον κόσμο για να προσδιορίζουν πρότυπα στην εξέλιξη μίας νόσου ή στον τρόπο με τον οποίο οι ασθενείς ανταποκρίνονται σε διαφορετικές θεραπείες. Στοχεύουμε πλέον στην παροχή εξατομικευμένης θεραπείας σε κάθε ασθενή. Το 90% των νέων μας προϊόντων θα είναι «φάρμακα ακριβείας».
– Ας έρθουμε και στην ελληνική πραγματικότητα. Με αριθμούς, ποιο το αποτύπωμα της AstraZeneca στον κλάδο της Υγείας στη χώρα;
Το 2021 η εταιρεία συνεισέφερε 69 εκατ. ευρώ στο ελληνικό σύστημα υγείας και 2.5 εκατ. ευρώ στο ασφαλιστικό σύστημα σε σύνολο κύκλου εργασιών 131 εκατ. ευρώ. Αυτός προέρχεται από τις βασικές θεραπευτικές κατηγορίες στις οποίες εστιάζουμε, τις Καρδιαγγειακές, Νεφρικές & Μεταβολικές Παθήσεις, τις Ογκολογικές Παθήσεις, τις Παθήσεις του Αναπνευστικού και Ανοσοποιητικού. Πρόσφατα η AstraZeneca εξαγόρασε την Alexion και πλέον εστιάζουμε και στις Σπάνιες Παθήσεις.
Συνοπτικά καταγράφω ότι την τελευταία τριετία έχουν εγκριθεί 15 νέα φάρμακα και ενδείξεις, ενώ φέτος και του χρόνου αναμένουμε 28 νέα φάρμακα και ενδείξεις, τα 19 από αυτά ογκολογικά. Και σε λιγότερο από δύο χρόνια έχουμε πραγματοποιήσει στην Ελλάδα 68 κλινικές μελέτες.
Παρά τις αντίξοες, για την πολιτική του φαρμάκου, συνθήκες που επικρατούν στην χώρα και με συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά επιστροφών, η AstraZeneca Ελλάδας συνεχίζει να μάχεται για την έγκαιρη και απρόσκοπτη πρόσβαση των συμπολιτών μας σε νέες, καινοτόμες θεραπείες που σώζουν ζωές.
– Αναφερθήκατε στους στόχους της AstraZeneca σε ό,τι αφορά τα νέα καινοτόμα φάρμακα και τις αντίστοιχες θεραπείες. Θα μπορούμε όλοι να έχουμε πρόσβαση σε αυτές; Είναι το ελληνικό σύστημα υγείας προετοιμασμένο προς αυτήν την κατεύθυνση;
Εδώ και χρόνια στην AstraZeneca η βασικότερη προτεραιότητά μας είναι να μπορούμε να παρέχουμε πρόσβαση στην κατάλληλη θεραπεία σε κάθε ασθενή τη στιγμή που τη χρειάζεται. Και αυτή θα παραμείνει. Αν με ρωτάτε αν το ελληνικό σύστημα υγείας είναι φιλικό προς το καινοτόμο φάρμακο, η απάντηση είναι αρνητική. Δυστυχώς δε στηρίζουμε αποτελεσματικά τα καινοτόμα φάρμακα. Αντίθετα, η καινοτομία επιβαρύνεται δυσανάλογα και συνεχώς αυξανόμενα, και αυτό ενέχει σημαντικούς κινδύνους σε ό,τι αφορά στην πρόσβαση των ασθενών στις επερχόμενες σύγχρονες έως επαναστατικές θεραπείες.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι τί κάνουμε; Πρώτον εκμεταλλευόμαστε τις ευκαιρίες και τους πόρους που ήδη έχουμε – το Ταμείο Ανάκαμψης μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο σε αυτό – για να προχωρήσουμε σε μία σειρά πρωτοβουλιών με στόχο τον εξορθολογισμό των φαρμακευτικών δαπανών, όπως o έλεγχος συνταγογράφησης, η εφαρμογή πρωτοκόλλων, η αποτελεσματική λειτουργία μητρώων ασθενών και η αύξηση της διείσδυσης γενοσήμων με ταυτόχρονο εξορθολογισμό της τιμής τους. Ταυτόχρονα, με όποιον τρόπο μπορούμε, εφιστούμε την προσοχή του Υπουργείου Υγείας για την άμεση ανάγκη αύξησης των συνολικών προϋπολογισμών της φαρμακευτικής δαπάνης σε επίπεδα που να αντιπροσωπεύουν τις πραγματικές ανάγκες της χώρας. Συνεχίζουμε να αναζητούμε τρόπους για τη δικαιότερη εφαρμογή των μέτρων επιστροφών (Claw-Back & Rebates) που σήμερα βαραίνουν μονόπλευρα τον κλάδο του καινοτόμου φαρμάκου, θέτοντας σε σημαντικό κίνδυνο την πρόσβαση των ασθενών σε νέες θεραπείες που σώζουν ζωές.
Και δεύτερον, συνεργαζόμαστε. Το σύνολο των φορέων που εμπλεκόμαστε στον κλάδο της Υγείας πρέπει να δουλέψουμε από κοινού. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε, στην AstraZeneca στηρίζουμε τη διεθνή συνεργασία PHSSR που προέρχεται από το «Partnership for Health System Sustainability and Resilience». Ξεκίνησε το 2020 από το London School of Economics και το World Economic Forum. Σκοπός της είναι να απαντήσει στο ερώτημα εάν υπάρχει τρόπος -και ποιος- να αναδιαρθρώσουμε καλύτερα τα συστήματα υγείας των χωρών για να αντέχουν κλυδωνισμούς και να ανακάμπτουν γρήγορα. Η πρωτοβουλία ήδη δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 20 χώρες με τη συνεργασία πανεπιστημιακών, μη κυβερνητικών οργανώσεων, βιοεπιστημών και επιστημών υγείας, υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας καθώς και επιχειρήσεων. Επικεφαλής της μελέτης για την Ελλάδα είναι ο κ. Κώστας Αθανασάκης, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Σύντομα περιμένουμε τα αποτελέσματα της προσπάθειας αυτής και προφανώς θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε προκειμένου να εφαρμόσουμε τις αντίστοιχες βέλτιστες πρακτικές.
