Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν είναι ανόητος. Καταλαβαίνει τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Το στοίχημα με τα επιτόκια απέτυχε- η Τουρκία έχει σχεδόν χρεοκοπήσει. Ο πληθωρισμός πλησιάζει το 100% και το νόμισμα της Τουρκίας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Οι Τούρκοι είναι δυσαρεστημένοι, παρατηρεί ο αναλυτής Michael Rubin ο οποίος επιχειρεί να «διαβάσει» τις επόμενες κινήσεις της γείτονος, ενώ εξετάζει το ενδεχόμενο επίθεσης στην Ελλάδα.
Όπως αναφέρει, οι εκλογές (σ.σ. στην Τουρκία) πλησιάζουν. Για χρόνια, αυτές οι εκλογές δεν είχαν σημασία. Οι ηγέτες της τουρκικής αντιπολίτευσης είναι μη χαρισματικοί ή βρίσκονται στη φυλακή. Ο Ερντογάν ήλεγχε τα μέσα ενημέρωσης και τους μηχανισμούς σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορεί να προωθήσει τα συμφέροντά του χωρίς σημαντικό βαθμό αντίστασης, τουλάχιστον στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Αυτό άλλαξε το 2019. Το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα κέρδισε οριακά τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα. Τα αποτελέσματα σόκαραν τον Ερντογάν, ο οποίος διέταξε επανάληψη των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη. Τρεις μήνες αργότερα, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Εκρέμ Ιμάμογλου αύξησε τη διαφορά νίκης του σε σχεδόν 10%, ένα αποτέλεσμα που δύσκολα μπορούσε να αμφισβητήσει η πλευρά Ερντογάν.
Καθώς η Τουρκία πλησιάζει τόσο στη συμβολικά σημαντική εκατονταετηρίδα της το επόμενο έτος όσο και στις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, ο Ερντογάν ανησυχεί. Γνωρίζει ότι υπό κανονικές συνθήκες δεν μπορεί να κερδίσει.
Ο Ερντογάν δεν είναι δημοκράτης. Κάποτε έβλεπε τη δημοκρατία σαν ένα τραμ: θα το οδηγούσε όσο πιο μακριά μπορούσε και μετά θα κατέβαινε. Ωστόσο, υπάρχουν όρια στη δύναμή του. Χρειάζεται μια δικαιολογία είτε για να αναβάλει τις εκλογές είτε για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων. Μια σύγκρουση με την Ελλάδα καλύπτει και τα δύο πεδία.
Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν είναι χαζός. Αφού ο Βλαντιμίρ Πούτιν έμεινε στάσιμος στην Ουκρανία, πρέπει να αναρωτηθεί για την τύχη της Τουρκίας. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, ο Ερντογάν προχώρησε σε εκκαθαρίσεις στο στράτευμα. Οι τουρκικές ειδικές δυνάμεις μπορεί να πολεμούν τους Αρμένιους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή να επιτίθενται σε Κούρδους στη Συρία με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και μαχητικά F-16, αλλά η μάχη εναντίον ενός μέλους του ΝΑΤΟ είναι εντελώς διαφορετικό ζήτημα. Ο στρατός της Ελλάδας μπορεί να είναι μόλις το ένα τέταρτο αυτού της Τουρκίας, ωστόσο το ηθικό είναι υψηλότερο και οι Έλληνες στρατιωτικοί αρκετά ενωμένοι.
Πώς μπορεί, λοιπόν, η Τουρκία να επισπεύσει την κρίση;
Ο Ερντογάν πιθανότατα θα… πάρει μια σελίδα από το εγχειρίδιο της Κίνας. Ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός έχει καταλάβει πολλές βραχονησίδες και υφάλους στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Όχι μόνο τους έχει μετατρέψει σε στρατιωτικές βάσεις, αλλά έχει επίσης χρησιμοποιήσει την κατοχή τους για να ενισχύσει τις παράνομες αξιώσεις του Πεκίνου να επεκτείνει την αποκλειστική οικονομική του ζώνη στο 90% των υδάτων της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Η Κίνα ενήργησε αργά και μελετημένα στη λεγόμενη στρατηγική «σαλάμι-κομμένο σε φέτες». Ποτέ δεν «δάγκωσε» τόσα πολλά με τη μία, ώστε να προκαλέσει τους γείτονες ή τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σημείο που να προκληθεί πολεμική σύρραξη.
Ο Ερντογάν και ο υπουργός Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, αμφισβητούν όλο και περισσότερο την ελληνική κυριαρχία επί των νησιών στο Αιγαίο Πέλαγος, επιδιώκοντας στην πραγματικότητα να ξαναγράψουν και να ερμηνεύσουν τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και τις μεταγενέστερες συμβάσεις και συμφωνίες. Είναι στο Αιγαίο που ο Ερντογάν πιθανότατα θα κάνει την κίνησή του, υποστηρίζοντας ότι είναι τουρκικά (εδάφη) και δεν ανήκουν στην Ελλάδα.
Τα τουρκικά αεροσκάφη παρενόχλησαν στο παρελθόν τους κατοίκους του Καστελλόριζου, μόλις ενάμισι μίλι από τις τουρκικές ακτές, αλλά η προσπάθεια κατάληψης ενός νησιού με σχεδόν 500 Έλληνες κατοίκους θα οδηγούσε απευθείας σε πολεμική σύρραξη, την οποία ο Ερντογάν ελπίζει να αποφύγει.
Σε συνέντευξή του, ο διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης επεσήμανε ότι, τους τελευταίους μήνες, η Τουρκία έχει πραγματοποιήσει υπερπτήσεις στο Αγαθονήσι, το Φαρμακονήσι, την Κανδελιούσσα και την Κίναρο. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούν τόσο επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη όσο και μη επανδρωμένα στις υπερπτήσεις τους.
Το Αγαθονήσι, το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων, βρίσκεται μόλις οκτώ μίλια από τις τουρκικές ακτές και έχει πληθυσμό περίπου 200 κατοίκων. Η κοινότητα του Φαρμακονησίου, μόλις 14 μίλια νοτιότερα, είναι ακόμη μικρότερη. Πριν από μια δεκαετία, φιλοξενούσε μόλις δέκα κατοίκους.
Ενώ η Κανδελιούσσα είναι ακατοίκητη, είναι στρατηγικής σημασίας και αποτελεί τμήμα του δήμου Νισύρου, ο οποίος αριθμεί περίπου 1.000 κατοίκους. Επειδή η Κανδελιούσσα βρίσκεται δυτικότερα από πολλά άλλα ελληνικά νησιά, ένα τουρκικό φυλάκιο θα κάλυπτε ουσιαστικά τα ελληνικά νησιά στα ανατολικά, σφίγγοντας τη θηλιά γύρω τους και δίνοντας τη δυνατότητα στην Τουρκία να τα αποκλείσει. Η Κίναρος, επίσης ακατοίκητη, είναι ακόμη πιο δυτικά, το δεύτερο δυτικότερο νησί των Δωδεκανήσων μετά την Αστυπάλαια.
Ο Ερντογάν μπορεί να αποβιβάσει πεζοναύτες ή ειδικές δυνάμεις στο νησί και στη συνέχεια να προκαλέσει την Ελλάδα να τους απομακρύνει. Αυτή η διπλωματική κρίση θα μπορούσε να αναζωογονήσει τη θρησκευτική… βάση του Ερντογάν και τους τούρκους εθνικιστές. Ο Ερντογάν θα μπορούσε ταυτόχρονα να επιμείνει ότι οποιαδήποτε κριτική σε αυτόν ή στα πεπραγμένα του λογίζεται ως προδοσία. Εάν η κρίση λάβει στρατιωτικές διαστάσεις, ο Ερντογάν θα μπορούσε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να ακυρώσει εντελώς τις εκλογές.
Ο Ερντογάν μπορεί, επίσης, να υπολογίζει στην αμερικανική -και ευρωπαϊκή κάποιες φορές- τακτική ίσων αποστάσεων. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για παράδειγμα, έχει επιπλήξει και τις δύο πλευρές για τις υπερπτήσεις, παρόλο που η Τουρκία πετάει πάνω από ελληνικό έδαφος και όχι το αντίστροφο. Αν η Τουρκία δημιουργήσει τετελεσμένα, ο Ερντογάν μπορεί να ελπίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και τα Ηνωμένα Έθνη θα του επιτρέψουν να σύρει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις από διαφορετική αφετηρία.
Είναι απαραίτητο τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι Βρυξέλλες να κινηθούν προληπτικά. Οποιαδήποτε τουρκική κίνηση σε ελληνικά νησιά θα προκαλέσει στρατιωτική απάντηση κατά των τουρκικών τμημάτων στα νησιά αυτά, η οποία θα ταπεινώσει τον Ερντογάν και θα επισπεύσει την πτώση του, είτε γίνουν εκλογές είτε όχι.
Μπορεί ο Ερντογάν να θέλει να τον «αγκαλιάσουν» ως σουλτάνο και να τον θυμούνται ως πιο συνεπή από τον Ατατούρκ, αλλά πρέπει να καταλάβει σήμερα ότι, αν ακολουθήσει αυτή την πορεία δράσης, η κληρονομιά του θα αντίστοιχη αυτής του δικτάτορα της Αργεντινής Λεοπόλδο Γκαλτιέρι, ο οποίος έπεσε από την εξουσία και φυλακίστηκε αφού απέτυχε να καταλάβει τα νησιά Φόκλαντ.
