Όταν ο COVID-19 χτύπησε τον πλανήτη το 2020, ήταν μια από τις πιο τραγικές εμπειρίες της σύγχρονης ιστορίας. Εκεί που τα πράγματα δεν φαινόταν ότι μπορούσαν να γίνουν χειρότερα, δημιουργήθηκαν νέοι και εξίσου τρομακτικοί λόγοι ανησυχίας.

Από τους υπέρογκους λογαριασμούς ενέργειας, την κλιματική αλλαγή, την οικονομική ύφεση και την κρίση του κόστους ζωής, τους πολέμους και τις καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η λίστα είναι ατελείωτη. Κι όμως, υπήρχε μια περίοδος που κάνει τη σημερινή να φαίνεται ευλογία. Οι επιστήμονες χαρακτήρισαν το 536μ.χ. τη χειρότερη χρονιά για να είναι κάποιος ζωντανός.

Επίγεια κόλαση

Το 536 μ.Χ., μεγάλο μέρος του κόσμου βυθίστηκε στο σκοτάδι για 18 ολόκληρους μήνες. Μυστηριώδης ομίχλη σκέπασε την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τμήματα της Ασίας. Μια ηφαιστειακή έκρηξη, ή ενδεχομένως περισσότερες, κάπου στο βόρειο ημισφαίριο αποτέλεσε το έναυσμα. Όπου και αν έγινε, η έκρηξη προκάλεσε έναν δεκαετή ηφαιστειακό χειμώνα.

Καλοκαιρινά χιόνια έπληξαν την Κίνα ενώ η μέση θερμοκρασία στην Ευρώπη έπεσε κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου. Η θερμοκρασία το καλοκαίρι του 536 σηματοδότησε την ψυχρότερη δεκαετία των τελευταίων 2300 ετών. Οι καλλιέργειες καταστράφηκαν ολοσχερώς και οι άνθρωποι λιμοκτονούσαν. Τότε πήραν τα όπλα και στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου.

Πως ήταν να ζεις στο σκότος; Ο ήλιος έβγαζε το φως του χωρίς λάμψη, όπως το φεγγάρι, καθ’ όλη τη διάρκεια του ολέθριου έτους. Κάτι σαν μια συνεχόμενη έκλειψη ηλίου.  Παράλληλα, οι άνθρωποι δεν ήταν απαλλαγμένοι ούτε από πόλεμο, ούτε από λοιμό, ούτε από οποιοδήποτε άλλο πράγμα οδηγούσε στο θάνατο.

Αυτή η περίοδος του ψύχους και της πείνας προκάλεσε οικονομική στασιμότητα στην Ευρώπη. Εντάθηκε το 541, όταν ξέσπασε η πρώτη βουβωνική πανώλη, που εξάλειψε το ένα τρίτο έως το ήμισυ του πληθυσμού της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η ανατολή

Πώς ανέκαμψε η ανθρωπότητα μετά από αυτή την ολέθρια αλυσίδα καταστροφών; Τα ηφαίστεια τελικά σταμάτησαν να εκρήγνυνται, αλλά οι πληγές που προκάλεσαν διήρκεσαν για χρόνια. Η ομίχλη άρχισε τελικά να υποχωρεί. Επόμενες εκρήξεις διατήρησαν τις θερμοκρασίες χαμηλότερες σε όλη την Ευρώπη και την Ασία, αλλά τουλάχιστον το πέπλο της σκόνης εξασθένισε.

Η επιδημία της πανώλης έσβησε μετά από περίπου 4 μήνες, τουλάχιστον για λίγο. Τον 14ο αιώνα θα επέστρεφε δριμύτερη ως η «Μαύρη Πανούκλα». Το κλίμα ανέκαμψε τελικά, αλλά πέρασε πάνω από ένας αιώνας. Οι μελετητές θεωρούν το 536 ως την έναρξη της Μικρής Εποχής των Παγετώνων της Ύστερης Αρχαιότητας, που διήρκεσε μέχρι το 660 στη δυτική Ευρώπη.

Σιγά σιγά άρχισε να ζεσταίνει ο καιρός και να γίνεται εφικτή η εκ νέου καλλιέργεια. Ωστόσο, για όσους έζησαν τα χρόνια της πείνας και του σκοταδιού, δεν υπήρχε λύση. Απλώς περίμεναν ελπίζοντας ότι τα αποθέματα τροφίμων δεν θα τελείωναν πριν ανέβουν οι θερμοκρασίες.

Χρειάστηκε ένας αιώνας, αλλά οι ευρωπαϊκές οικονομίες ανέκαμψαν. Οι άνθρωποι άρχισαν να παράγουν ασήμι για τις νομισματικές συναλλαγές τους και εγκατέλειψαν τον χρυσό για αιώνες. Η δυναστεία Sui ένωσε την Κίνα και προώθησε αιώνες σταθερότητας και ο Ιουστινιανός έθεσε τους Βυζαντινούς σε σταθερή πορεία.

* Η Βασιλίνα Ριστάνη σπουδάζει στη New Media Studies