Το πλήθος ρεπόρτερ και φωτογράφων από όλον τον κόσμο που βρέθηκε ξανά εφέτος στη Στοκχόλμη, ύστερα από τους περιορισμούς της διετούς πανδημίας, αλλά και το διεθνές κοινό που παρακολούθησε ζωντανά, διαδικτυακά, την καθιερωμένη τελετή ανακοίνωσης του βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας, το μεσημέρι της Πέμπτης 6 Οκτωβρίου, άκουσαν τον μόνιμο γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας Ματς Μαλμ να ανακοινώνει ότι το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 2022 απονέμεται στη γαλλίδα μυθιστοριογράφο Αννί Ερνό «για το θάρρος και την κλινική ακρίβεια με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, την αποξένωση και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης».
Η 82χρονη Ερνό δεν ήταν έκπληξη, όπως η περίπτωση του τανζανού μυθιστοριογράφου Αμπντουλραζάκ Γκούρνα που τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2021. Το όνομά της ακουγόταν πολύ τις τελευταίες ημέρες στις συζητήσεις και στα στοιχήματα για πιθανούς υποψηφίους για το περίζηλο βραβείο. Άλλη μία Ευρωπαία μεν, και στην ερώτηση δημοσιογράφου αν απασχολεί την επιτροπή το γεγονός ότι οι παρατηρητές επισημαίνουν πως είναι λίγες οι φορές που το Νομπέλ Λογοτεχνίας βγαίνει εκτός Ευρώπης, ο Άντερς Όλσον, πρόεδρος της Επιτροπής του Νομπέλ Λογοτεχνίας απάντησε: «Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά κριτήρια και δεν μπορούμε να τα ικανοποιήσουμε όλα. Η ποιότητα του λογοτεχνικού έργου, αυτό είναι το κριτήριο το οποίο πασχίζουμε να ικανοποιήσουμε κάθε χρόνο. Πέρυσι το βραβείο δόθηκε σε έναν μη ευρωπαίο συγγραφέα, εφέτος σε μια γυναίκα. Και στις δύο κατηγορίες, όπως γνωρίζετε, υπήρξαν πολλοί λίγοι βραβευθέντες στο παρελθόν. Προσπαθούμε να διευρύνουμε διαρκώς τα όρια της επικράτειας του Νομπέλ Λογοτεχνίας αλλά ο στόχος πρέπει να είναι πρωτίστως η διάκριση λογοτεχνικής ποιότητας του έργου ενός συγγραφέα».
Ήδη δημοφιλής και βραβευμένη, η Αννί Ερνό στα σύντομα, αυτοβιογραφικά της αφηγήματα, αρκετά από τα οποία δεν υπερβαίνουν τις εκατό σελίδες, ασχολείται με θέματα της παιδικής της ηλικίας, των σχέσεων με τους γονείς της και με τους ερωτικούς της συντρόφους.
«Εχει ανανεώσει τη λογοτεχνία με πολλούς τρόπους»
Γεννημένη στη Λιλμπόν της Γαλλίας το 1940, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Ρουέν και εργάστηκε από το 1977 ως το 2000 ως καθηγήτρια στο Centre National d’ Enseignement par Correspondence. Στα γράμματα εμφανίστηκε με το πεζογράφημα «Les armoires vides» το 1974. Ακολούθησαν: «Ce qu’ ils disent ou rien», 1977, «La place», 1984 (ελλ. «Η θέση», εκδ. Χατζηνικολή), «Une femme», 1987, «Passion simple», 1991 (ελλ. «Πάθος», εκδ. Χατζηνικολή), «Journal du dehors», 1993, «La honte», 1997 (ελλ. «Ντροπή», εκδ. Χατζηνικολή), «Je ne suis pas sortie de ma nuit», 1999 (ελλ. «Δεν βγήκα από το σκοτάδι μου», εκδ. Χατζηνικολή), «L’ evenement», 2000, «La vie exterieure», 2000, «Se perdre», 2001 (ελλ. «Χάνομαι», εκδ. Χατζηνικολή), «L’ occupation», 2002, «L’ ecriture comme un couteau», συνεντεύξεις με τον Frederic-Yves Jeannet, 2003. Το 2001 δημοσίευσε το προσωπικό της ημερολόγιο με τίτλο «Se perdre» (ελλ. «Χάνομαι», εκδ. Χατζηνικολή).
Ο Άντερς Όλσον, παρουσίασε το έργο του εφετινής νομπελίστριας –για την οποία είπε ότι «είναι υπέροχη συγγραφέας και έχει ανανεώσει τη λογοτεχνία με πολλούς τρόπους ακουμπώντας παράλληλα στη γαλλική παράδοση»– σχολιάζοντας: «H Eρνό εξετάζει με συνέπεια, και από διαφορετικές οπτικές γωνίες, μια ζωή που χαρακτηρίζεται από έντονες ανισότητες όσον αφορά το φύλο, τη γλώσσα και την τάξη». Όπως συνέχισε: «Η γραφή της είναι ασυμβίβαστη, γράφει σε απλή γλώσσα, καθαρή, και, όταν αποκαλύπτει με πολύ θάρρος και κλινική ακρίβεια τις αγωνίες και την εμπειρία των ταξικών ανισοτήτων, καθώς περιγράφει την ντροπή, την ταπείνωση, τη ζήλεια ή την ανικανότητα να δεις ποιος είσαι, πετυχαίνει κάτι αξιοθαύμαστο και διαρκές».
Με έργα που διδάσκονται ήδη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη Γαλλία, η Αννί Ερνό πριν από την ύψιστη λογοτεχνική διάκριση είχε τιμηθεί με το βραβείο Renaudot το 1984 για το αυτοβιογραφικό πεζογράφημα «Η θέση», ενώ τα επίσης αυτοβιογραφικά «Χρόνια» (ελλ. έκδ. Πάπυρος 2009 και εκδ. Μεταίχμιο 2021) τιμήθηκαν το 2008 με τα βραβεία Marguerite Duras και Francois Mauriac και ήταν υποψήφια, στην αγγλική τους μετάφραση το 2019 από την Άλισον Στρέιερ, για το βραβείο Man Booker International.
Η Ερνό είναι η δέκατη έβδομη γυναίκα που τιμάται με το βραβείο στην ιστορία του θεσμού. Επίσης είναι η δέκατη έκτη φορά που το Νομπέλ Λογοτεχνίας καταλήγει στη Γαλλία, μετά τη βράβευση του Πατρίκ Μοντιανό το 2014. Το Νομπέλ Λογοτεχνίας συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο δέκα εκατομμυρίων σουηδικών κορονών.
H Aννί Ερνό στα ελληνικά
Τη δημοφιλία της στη Γαλλία ακολούθησε πολύ νωρίς η έκδοση των έργων της και στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Χατζηνικολή. Από το 2020 τα έργα της εκδίδονται από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, από όπου έχουν κυκλοφορήσει τα πεζογραφήματα «Ο τόπος» (2020), «Μια γυναίκα» (2021), «Τα χρόνια» (2021), «Το γεγονός» (2022) και ετοιμάζονται και θα κυκλοφορήσουν σύντομα, σε μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη, τα «Jeune homme» (Νοέμβριος 2022) και «Mémoire de fille» (Δεκέμβριος 2022).
