«Ποιο είναι το σχέδιο των ΗΠΑ για την Κύπρο;» Το ερώτημα τίθεται σε ανάλυση της Αϊλίν Ανβέρ Νόι, συνεργαζόμενης καθηγήτριας στο τμήμα πολιτικών επιστημών και διεθνών σχέσεων του Πανεπιστημίου Χαλίτς, η οποία επισημαίνει ότι αν και οι ΗΠΑ δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στην επίλυση του ζητήματος τώρα δηλώνουν ότι τάσσονται με το μέρος της «ελληνοκυπριακής διοίκησης», όπως αποκαλεί την Κυπριακή Δημοκρατία, και αντιτίθενται στην λύση δύο κρατών που προτείνουν το ψευδοκράτος και η Τουρκία.
Όπως αναφέρει στο άρθρο της στο τουρκικό πρακτορείο Ανατολού, η Νόι:
«Το Κυπριακό περιγράφεται ως «παγωμένη σύγκρουση» λόγω του ότι δεν υπήρξαν θύματα από το 1996. Αρκετές συνομιλίες με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ κατέληξαν σε αποτυχία διευθέτησης αυτού του ζητήματος στη βάση της ομοσπονδίας.
Η αποτυχία των ομοσπονδιακών λύσεων
»Οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν απροκάλυπτα μια ομοσπονδιακή λύση για την Κύπρο τουλάχιστον δύο φορές: πρώτα στο δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν το 2004 και στη συνέχεια εγκαταλείποντας τις διαπραγματεύσεις την πρώτη ημέρα της συνάντησης στο Κραν-Μοντάνα το 2017.
»Η τουρκική κυβέρνηση, που βλέπει εξασθένηση των προοπτικών του Κυπριακού στη βάση της ομοσπονδίας στο νησί λόγω της συνεχιζόμενης ελληνοκυπριακής απόρριψης κάθε είδους ομοσπονδιακών λύσεων, άλλαξε στάση απέναντι στο ζήτημα και πρόσφερε τη λύση δύο κρατών για το νησί.
»Αν και οι ΗΠΑ δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στην επίλυση του ζητήματος, τώρα δηλώνουν ότι παίρνουν το μέρος της «ελληνοκυπριακής διοίκησης» (σσ Κυπριακής Δημοκρατίας) και αντιτίθενται στη λύση των δύο κρατών που προτείνουν η «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» (σσ κατεχόμενα) και η Τουρκία.
Αλλαγή της πολιτικής των ΗΠΑ
»Στην πραγματικότητα, η μεγάλη αλλαγή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ σχετικά με το Κυπριακό ξεκίνησε με την έγκριση από το Κογκρέσο των ΗΠΑ του Νόμου Ασφάλειας και Ενεργειακής Συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο το 2019 (σσ EastMed Act). Ο νόμος αίρει το εμπάργκο όπλων των ΗΠΑ στην ελληνοκυπριακή διοίκηση και παρέχει στρατιωτική βοήθεια.
»Πρόσφατα, η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ άρουν τους περιορισμούς πώλησης αμυντικών εξοπλισμών στην «ελληνοκυπριακή κυβέρνηση» (σσ Κυπριακή Δημοκρατία) για το οικονομικό έτος 2023, τερματίζοντας το 30ετές εμπάργκο όπλων.
Ενδεχόμενο κλιμάκωσης
»«Η απόφαση των ΗΠΑ να άρουν το εμπάργκο όπλων στην ελληνοκυπριακή διοίκηση θα τους ενθαρρύνει και ως εκ τούτου θα οδηγήσει σε κλιμάκωση στην περιοχή», όπως είπε ο πρόεδρος της «ΤΔΒΚ», Ερσίν Τατάρ.
»Πράγματι, αυτή η πράξη των ΗΠΑ θα μπορούσε να επιταχύνει περαιτέρω τις ελληνοκυπριακές προσπάθειες εξοπλισμού και την προκλητική θέση τους στο νησί. Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτό δεν εξυπηρετεί τις προσπάθειες για μια ειρηνευτική συμφωνία για την Κύπρο και βλάπτει την περιφερειακή σταθερότητα λόγω των δυνατοτήτων του να μετατρέψει αυτήν την παγωμένη σύγκρουση σε πραγματική.
»Μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω όξυνση της έντασης μεταξύ Άγκυρας και Αθήνας.
»Η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν διαφωνίες που το εύρος τους κινείται από την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων, την υφαλοκρηπίδα, την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, τον εναέριο χώρο, το καθεστώς των βράχων και των νησίδων, το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης ορισμένων νησιών μέχρι το Κυπριακό.
Η Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο
»Σε μια προσπάθεια να διαμορφώσει την κατάσταση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο σύμφωνα με τις δικές της θέσεις, η Ελλάδα έχει υπογράψει διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες με πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ.
»Το κύριο κίνητρο πίσω από την υπογραφή αυτών των διμερών αμυντικών και ενεργειακών συμφωνιών από την Ελλάδα είναι τα προβλήματα που έχει εγείρει σχετικά με την Τουρκία τα τελευταία χρόνια.
»Οι επιδεινούμενες σχέσεις της Τουρκίας με ορισμένες από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου στο παρελθόν πριν από την πρόσφατη διαδικασία εξομάλυνσης, και η αποξένωση μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας δημιούργησε ένα περιβάλλον ώστε η Ελλάδα και η ελληνοκυπριακή πλευρά να αναπτύξουν τις σχέσεις τους με τις χώρες που έχουν διαφωνίες με την Τουρκία.
Ο λόγος πίσω από την απόφαση των ΗΠΑ να άρουν το εμπάργκο όπλων
»Προκειμένου να κατανοήσουμε τον λόγο πίσω από την απόφαση των ΗΠΑ να άρουν το εμπάργκο όπλων στην ελληνοκυπριακή κυβέρνηση, είναι καλύτερο να αξιολογήσουμε την μεταβαλλόμενη προσέγγιση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Ελλάδα και την «ελληνική Κύπρο» από το 2018.
»Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συμφωνίας για τη διευθέτηση του ονοματολογικού ανάμεσα σε Ελλάδα και πΓΔΜ προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, η ένταση που σημειώθηκε το 2018 λόγω του ισχυρισμού ότι ορισμένοι Ρώσοι διπλωμάτες προσπάθησαν να δωροδοκήσουν Έλληνες γραφειοκράτες για να σπάσουν αυτή τη συμφωνία, έπαιξε επιταχυντικό ρόλο στην ανάπτυξη των αμερικανοελληνικών σχέσεων από τότε.
«Αξιόπιστος σύμμαχος»
»Η Ελλάδα χαρακτηρίστηκε ως ένας σημαντικός και «αξιόπιστος σύμμαχος» της πολιτικής των ΗΠΑ που αναπτύχθηκε ενάντια στην αυξανόμενη ρωσική επιρροή στη Συρία, τη Λιβύη, τα Βαλκάνια και την Ουκρανία, καθώς και στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα.
»Η πολιτική των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο αποκαλύφθηκε από την έγκριση από το Κογκρέσο των ΗΠΑ του Νόμου Ασφάλειας και Ενεργειακής Συνεργασίας για την Ανατολική Μεσόγειο το 2019.
»Αυτός ο νόμος, ο οποίος υποστηρίζει τη συμμαχία μεταξύ των ΗΠΑ, της Ελλάδας, του Ισραήλ και της «ελληνοκυπριακής κυβέρνησης» (σσ Κυπριακή Δημοκρατία), εξαιρεί την Τουρκία αγνοώντας τα δικαιώματά της στους πόρους υδρογονανθράκων στην περιοχή ως η χώρα που έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο ρόλος Πομπέο, Πάιατ και Μενέντεζ
»Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ και ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, γερουσιαστής Μπομπ Μενέντεζ, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των ελληνοαμερικανικών σχέσεων και στην υποστήριξη των διεκδικήσεων της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο που έχει προκαλέσει ανησυχίες στην Άγκυρα.
»Η ανανέωση της Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας που υπογράφηκε μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας αρχικά το 1990 για άλλα πέντε χρόνια και η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της, που επιτρέπει στις ΗΠΑ να αναπτύξουν περισσότερα στρατεύματα στις βάσεις τους επί ελληνικού εδάφους, συμπεριλαμβανομένης της βάσης της Αλεξανδρούπολης και της βάσης της Σούδας στην Κρήτη, 45 χλμ από τα τουρκικά σύνορα, μαζί με την πρόσβαση των ΗΠΑ στις ελληνικές στρατιωτικές βάσεις και τις διευρυμένες περιοχές άσκησης των αμερικανικών δυνάμεων, έχουν εγείρει ερωτήματα στην Τουρκία εναντίον ποιων είναι αυτή η αμυντική συνεργασία.
»Οι εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχουν κλιμακωθεί περαιτέρω μετά την ανάπτυξη ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων και των στρατιωτικών ασκήσεων σε ελληνικά νησιά κοντά στην ακτογραμμή της Τουρκίας.
»Ένας άλλος παράγοντας που ερεθίζει την Άγκυρα και η Ελλάδα χρησιμοποιεί για να προκαλέσει την Τουρκία είναι η αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή και η στρατικοποίηση των ελληνικών νησιών που θα πρέπει να παραμείνουν αποστρατικοποιημένα σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και τη Συνθήκη του Παρισιού του 1947.
Οι ΗΠΑ πρέπει να επιστρέψουν στην ισορροπημένη πολιτική
»Δεν είναι μυστικό ότι οι ΗΠΑ είχαν ιστορικά συμπάθεια και επίσης ιδεολογική επιρροή στην Ελληνική Επανάσταση για την ανεξαρτησία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν υπέγραψε ποτέ τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης του 1923 που αντικατέστησε τη Συνθήκη των Σεβρών που όριζε ότι η Ελλάδα θα λάμβανε το υπόλοιπο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό την κατοχή των Δυνάμεων της Αντάντ — Σμύρνη και Δυτική Ανατολία.
»Η Ελλάδα δεν εγκατέλειψε ποτέ το όνειρό της για την Ένωση (σσ με την Κύπρου) και τη Μεγάλη Ιδέα. Η πρόσφατη προσέγγιση και συνεργασία Ελλάδας-ΗΠΑ και η μεταβαλλόμενη προσέγγιση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Ελλάδα και την Τουρκία εγείρουν ερωτήματα για το ποιο είναι το σχέδιο των ΗΠΑ για την περιοχή.
»Το πιο σημαντικό, δεν είναι δυνατόν να βγάλουμε νόημα από την αποξένωση των ΗΠΑ από την Τουρκία και ακόμα να πάρουν το ρίσκο αποδυνάμωσης της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ με το να συμβάλουν σε μια πιθανή σύγκρουση μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Η γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας και ο ρόλος της να διευκολύνει καταστάσεις σε παγκόσμια ζητήματα όπως η επισιτιστική ασφάλεια απαιτούν από τις ΗΠΑ να επιστρέψουν στην επιδίωξη μιας ισορροπημένης πολιτικής έναντι των δύο πλευρών στο νησί αντί να προκαλέσουν ένα νέο πεδίο μάχης».
