Ιράν: Άναψε η φλόγα της εξέγερσης – Μέχρι πού μπορεί να φτάσει

Διαμαρτυρίες έχουν ξεσπάσει σε όλο το Ιράν τις τελευταίες ημέρες, μετά τον θάνατο μιας 22χρονης Μαχσά Αμινί που κρατούνταν από την «Αστυνομία ηθικής τάξης», επειδή παραβίασε τον αυστηρά επιβαλλόμενο ισλαμικό κώδικα ενδυμασίας της χώρας.

Ο θάνατος της άτυχης 22χρονης, η οποία είχε συλληφθεί με την «κατηγορία» ότι φορούσε «χαλαρά» την μαντίλα της, την ισλαμική χιτζάμπ, προκάλεσε τολμηρές εκδηλώσεις αντίδρασης, εξαιτίας των οποίων σκοτώθηκαν τουλάχιστον 31 διαδηλωτές, ενώ εκατοντάδες κινδυνεύουν με ξυλοδαρμό, σύλληψη, ακόμα και θανατική καταδίκη.

Πολλοί Ιρανοί, ιδίως οι νέοι, είδαν τον θάνατο της Amini ως μέρος της σκληρής αστυνόμευσης όποιας διαφωνίας εκδηλώνεται απέναντι στην Ισλαμική Δημοκρατία και της όλο και πιο βίαιης μεταχείρισης των νέων γυναικών από την αποκαλούμενη «Αστυνομία ηθικής».

Το πρακτορείο Associated Press παραθέτει τα αίτια των διαδηλώσεων στο Ιράν και αναλύει πού μπορεί να οδηγήσουν.

Τι ακριβώς συμβαίνει στο Ιράν

Σε διαδηλώσεις στους δρόμους, ορισμένες γυναίκες έβγαλαν την υποχρεωτική μαντίλα τους, στριφογυρίζοντάς την επιδεικτικά στον αέρα. Βίντεο στο διαδίκτυο έδειχνε δύο γυναίκες να πετούν τα χιτζάμπ τους σε μια φωτιά. Μια άλλη γυναίκα φαίνεται να κόβει τα μαλλιά της σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Σε ορισμένες από τις διαδηλώσεις, οι πολίτες συγκρούστηκαν με την αστυνομία και πυκνά σύννεφα δακρυγόνων εθεάθησαν να υψώνονται στην πρωτεύουσα Τεχεράνη. Οι διαδηλωτές κυνηγήθηκαν επίσης και ξυλοκοπήθηκαν με γκλομπ από τους μοτοσικλετιστές της Basij.

Οι Basij, εθελοντές της παραστρατιωτικής οργάνωσης «Φρουροί της Επανάστασης» του Ιράν, έχουν καταστείλει βίαια διαδηλώσεις στο παρελθόν, μεταξύ άλλων για τα δικαιώματα στο νερό και την καταρρέουσα οικονομία της χώρας.

Ωστόσο, κάποιοι διαδηλωτές εξακολουθούν να φωνάζουν «θάνατος στον δικτάτορα», στοχεύοντας τόσο τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, όσο και στη θεοκρατία του Ιράν, παρά την απειλή σύλληψης, φυλάκισης και ακόμη και το ενδεχόμενο θανατικής καταδίκης.

Τι προκάλεσε τις διαδηλώσεις

Η αστυνομία ηθών του Ιράν συνέλαβε την Αμινί στις 13 Σεπτεμβρίου στην Τεχεράνη, όπου πραγματοποιούσε επίσκεψη από τη γενέτειρά της στη δυτική κουρδική περιοχή της χώρας. Κατέρρευσε σε αστυνομικό τμήμα και πέθανε τρεις ημέρες αργότερα.

Η αστυνομία τη συνέλαβε, επειδή φορούσε πολύ χαλαρά το χιτζάμπ της.

Το Ιράν απαιτεί από τις γυναίκες να φορούν την ισλαμική μαντίλα με τρόπο που να καλύπτει πλήρως τα μαλλιά τους όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο.

Μόνο το Αφγανιστάν, υπό την κυριαρχία των Ταλιμπάν, εφαρμόζει τώρα ενεργά έναν παρόμοιο νόμο. Η υπερσυντηρητική Σαουδική Αραβία έχει μειώσει την επιβολή του τα τελευταία χρόνια.

Η αστυνομία αρνείται ότι η Αμινί κακομεταχειρίστηκε και λέει ότι πέθανε από καρδιακή προσβολή. Ο πρόεδρος Εμπραχίμ Ραΐσι υποσχέθηκε έρευνα.

Η οικογένεια της Αμινί λέει ότι δεν είχε ιστορικό καρδιακών προβλημάτων και ότι δεν τους επέτρεψαν να δουν τη σορό της, πριν από την ταφή της.

Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν μετά την κηδεία της στην κουρδική πόλη Σακέζ το Σάββατο και γρήγορα εξαπλώθηκαν σε άλλα μέρη της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Τεχεράνης.

Πώς αντιμετωπίζονται οι γυναίκες στο Ιράν

Οι Ιρανές έχουν πλήρη πρόσβαση στην εκπαίδευση, εργάζονται εκτός σπιτιού και κατέχουν δημόσια αξιώματα.

Όμως απαιτείται να ντύνονται σεμνά στο κοινό, πράγμα που περιλαμβάνει τη χρήση του χιτζάμπ, καθώς και μακρύ, φαρδύ χιτώνα.

Απαγορεύεται στους ανύπαντρους άνδρες και γυναίκες να αναμειγνύονται.

Οι κανόνες, οι οποίοι χρονολογούνται από τις ημέρες μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, επιβάλλονται από την Αστυνομία Ηθικής. Η δύναμη, επίσημα γνωστή ως «Περιπολία Καθοδήγησης», είναι τοποθετημένη σε όλους τους δημόσιους χώρους. Αποτελείται τόσο από άνδρες, όσο και από γυναίκες.

Η επιβολή του νόμου χαλάρωσε υπό τον πρώην πρόεδρο Χασάν Ρουχανί, έναν σχετικά μετριοπαθή πολιτικό, ο οποίος κάποια στιγμή κατηγόρησε την αστυνομία ηθών ότι είναι υπερβολικά επιθετική.

Το 2017, ο επικεφαλής τής δύναμης δήλωσε ότι δεν θα συλλαμβάνει πλέον γυναίκες για παραβίαση του ενδυματολογικού κώδικα.

Αλλά υπό τον Ραΐσι, έναν σκληροπυρηνικό που εξελέγη πέρυσι, η αστυνομία ηθών φαίνεται να έχει «ξεφύγει».

Το γραφείο του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα λέει ότι έχουν χαστουκίσει νεαρές γυναίκες στο πρόσωπο, έχουν ξυλοκοπηθεί με γκλομπ και έχουν οδηγηθεί με τη βία σε αστυνομικά οχήματα, τους τελευταίους μήνες.

Πώς αντέδρασε το Ιράν στις διαδηλώσεις

Οι Ιρανοί ηγέτες υποσχέθηκαν να διερευνήσουν τις συνθήκες θανάτου της Αμινί, ενώ κατηγόρησαν ανώνυμα ξένες χώρες και ομάδες της εξόριστης αντιπολίτευσης του Ιράν ότι το εκμεταλλεύτηκαν ως πρόσχημα για να υποδαυλίσουν τις ταραχές. Αυτό είναι ένα συνηθισμένο μοτίβο κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων τα τελευταία χρόνια.

Οι κυβερνώντες κληρικοί του Ιράν θεωρούν τις Ηνωμένες Πολιτείες απειλή για την Ισλαμική Δημοκρατία και πιστεύουν ότι η υιοθέτηση δυτικών συνηθειών υπονομεύει την κοινωνία.

Ο ίδιος ο Χαμενεΐ έχει καταλάβει τις λεγόμενες «έγχρωμες» διαδηλώσεις (color protests – color revolution) στην Ευρώπη και αλλού ως ξένες παρεμβάσεις – και όχι ως ανθρώπους που διαδηλώνουν για περισσότερα δικαιώματα.

Οι εντάσεις είναι ιδιαίτερα υψηλές από τότε που ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αποσύρθηκε από την πυρηνική συμφωνία του 2015 με το Ιράν και επέβαλε εξοντωτικές κυρώσεις.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν εργάζεται με τους Ευρωπαίους συμμάχους τα τελευταία δύο χρόνια για την αναβίωση της συμφωνίας. Οι διαπραγματεύσεις εμφανίζονται αδιέξοδες, καθώς οι ειδικοί σε θέματα μη διάδοσης πυρηνικών όπλων προειδοποιούν ότι το Ιράν διαθέτει αρκετό ουράνιο υψηλής περιεκτικότητας σε εμπλουτισμένο ουράνιο για μια πυρηνική βόμβα, εάν επιλέξει να κατασκευάσει μία.

Η Ισλαμική Δημοκρατία επιμένει, ωστόσο, ότι το πρόγραμμά της είναι ειρηνικό.

Ο κυβερνήτης της Τεχεράνης δήλωσε την Τετάρτη ότι οι Αρχές συνέλαβαν τρεις ξένους υπηκόους κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων στην πρωτεύουσα, χωρίς να δώσει περισσότερες διευκρινίσεις.

Οι ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας έχουν συλλάβει τουλάχιστον 25 άτομα, ενώ ο κυβερνήτης της επαρχίας του Κουρδιστάν αναφέρει ότι τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν από ένοπλες ομάδες σε ταραχές που συνδέονται με τις διαδηλώσεις, χωρίς να δώσει διευκρινίσεις.

Ακτιβιστές και ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν κατηγορήσει τις ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας για τη δολοφονία διαδηλωτών σε άλλες διαδηλώσεις, όπως εκείνες για τις τιμές της βενζίνης το 2019.