«Η επιστροφή της Κριμαίας στην Ουκρανία, της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα, αποτελεί ουσιαστικά απαίτηση του διεθνούς δικαίου». Από μόνο του, αυτό το σχόλιο του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που έγινε σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του στο Φόρουμ της Κριμαίας τον περασμένο μήνα, δεν θα εξέπληττε κανέναν που παρακολουθεί στενά τις ρωσοτουρκικές σχέσεις.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει το AlJazeera, αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τις ευκαιρίες που αναζητά η Τουρκία για να αναπτύξει περαιτέρω τους δεσμούς της με τη Ρωσία, τη στιγμή που το Κρεμλίνο φέρεται να έχει βαλτώσει στην Ουκρανία. Είτε στη Συρία είτε στο Νότιο Καύκασο, η Άγκυρα ετοιμάζεται να καλύψει το κενό, καθώς η επιρροή της Μόσχας φαίνεται ότι είναι έτοιμη να μειωθεί.
Μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Τουρκία έχει παίξει το ρόλο του μεσάζοντα, όπως φάνηκε στη συμφωνία που μεσολάβησε τον Ιούλιο, με τη βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών, για να αποπλεύσουν τα ουκρανικά πλοία με σιτηρά από την Οδησσό. Οι εμπορικοί δεσμοί της με τη Ρωσία σημειώνουν άνθηση. Ωστόσο, ο Ερντογάν παρέμεινε συνεπής στην υποστήριξη του Κιέβου, μεταξύ άλλων και στην υπόθεση της Κριμαίας -την ιστορική πατρίδα των Τατάρων της Κριμαίας (μια κοινότητα που βλέπει την Τουρκία ως συγγενικό κράτος). Η προμήθεια από την Τουρκία μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις παραμένει το πιο ισχυρό σύμβολο στρατιωτικής υποστήριξης της Άγκυρας προς το Κίεβο.
Η Τουρκία αισθάνεται ότι απειλείται από τη ρωσική επέκταση στη Μαύρη Θάλασσα από τον πόλεμο στη Γεωργία το 2008. Βήμα προς βήμα, η Μόσχα έχει επιβάλει τον έλεγχο σε κράτη, η εμφάνιση των οποίων στις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχε διευκολύνει μια άνευ προηγουμένου προσέγγιση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας.
Το γεγονός ότι η Αγκυρα αισθανόταν ευάλωτη, σε συνδυασμό με μια βαθιά ριζωμένη δυσπιστία απέναντι στους δυτικούς συμμάχους, την έκανε να επιδιώξει τη συμφιλίωση με τη γειτονική της χώρα, αντί για την αντιπαράθεση. Ταυτόχρονα, όμως, η Τουρκία έχει καλλιεργήσει συμμαχίες με άλλα κράτη της Μαύρης Θάλασσας που φοβούνται τον ρωσικό ρεβανσισμό, όπως η Ουκρανία, η Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν, η Ρουμανία και η Μολδαβία.
Διαβάστε επίσης: Γιατί οι στρατιωτικές επιτυχίες της Ουκρανίας «αγχώνουν» τον Μπάιντεν
Η Συρία και ο Νότιος Καύκασος
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η χώρα φαίνεται τώρα έτοιμη να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα.
Πάρτε για παράδειγμα τη βόρεια Συρία. Από τον Μάιο, ο Ερντογάν κάνει λόγο για επιχείρηση για την εκκαθάριση των Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG) από τις περιοχές Tal Rifaat και Manbij. Οι τουρκικές δυνάμεις και οι σύμμαχοί τους από τον Συριακό Εθνικό Στρατό έχουν αυξήσει την πίεση στους Κούρδους μαχητές κατά μήκος της γραμμής επαφής δυτικά του Ευφράτη, καθώς και γύρω από το Κομπάνι, την Ain Issa και το Tal Tamer στα ανατολικά. Παράλληλα, ο Ερντογάν διεξάγει έντονη διπλωματική προσπάθεια για να πάρει τη Ρωσία, καθώς και το Ιράν, στο πλευρό του.
Η Συρία ήταν το επίκεντρο της τριμερούς Συνόδου Κορυφής του με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και τον ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραΐσι στην Τεχεράνη στις 21 Ιουλίου, καθώς και της συνάντησης του Ερντογάν με τον Πούτιν στο Σότσι στις 5 Αυγούστου. Για να πείσει τη Ρωσία και το Ιράν να εγκρίνουν τα σχέδιά του για ολομέτωπη επίθεση, «ποντάρει» στην προοπτική αποκατάστασης των δεσμών με την κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ της Συρίας ως αντάλλαγμα. Ωστόσο, εάν ο Πούτιν αρνηθεί να εγκρίνει νέα επιχείρηση, δεν είναι απίθανο οι τουρκικές δυνάμεις να προβούν σε μονομερή κίνηση.
Ένα άλλο πεδίο όπου η Τουρκία σημειώνει πρόοδο, εις βάρος της Ρωσίας, είναι ο Νότιος Καύκασος. Τον Ιούλιο, η Άγκυρα και το Ερεβάν συμφώνησαν να ανοίξουν τα σύνορά τους, τα οποία είχαν κλείσει για υπηκόους τρίτων χωρών από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, και να επιτρέψουν σε πτήσεις φορτίου να χρησιμοποιούν ο ένας τα αεροδρόμια του άλλου. Τούρκοι και Αρμένιοι διπλωμάτες διαπραγματεύονται την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων.
Ο φόβος για την Τουρκία αποτέλεσε βασικό λόγο για την ευθυγράμμιση της Αρμενίας με τη Ρωσία όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας. Αλλά μετά την ήττα του Αζερμπαϊτζάν από τους Αρμένιους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ τον Νοέμβριο του 2020 με τουρκική βοήθεια, η αξία της συμμαχίας με τη Ρωσία υποχώρησε.
Εξάλλου, η Μόσχα παρέμεινε ουδέτερη και άφησε τις αρμενικές δυνάμεις να τα βγάλουν πέρα μόνες τους. Τώρα, η αρμενική ηγεσία διερευνά ρεαλιστικά ένα άνοιγμα προς την Τουρκία, το οποίο μπορεί να αποφέρει οικονομικά και στρατηγικά οφέλη.
Το κοινό σημείο μεταξύ της Συρίας και της Αρμενίας είναι ότι η Τουρκία εκδιώκει μεθοδικά τη Ρωσία από τη γειτονιά της και τις περιοχές όπου η Μόσχα είχε στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι των γεωπολιτικών αντιπάλων της τα τελευταία χρόνια.
Διαβάστε επίσης: O Πούτιν διόρισε σκιώδη «στρατηγό» στην Ουκρανία – Η «σταλινική» μέθοδος και το αιματοβαμμένο παρελθόν του
Η θέση της Μόσχας
Φυσικά, η Μόσχα είναι σε θέση να χαλάσει τέτοιου είδους σχέδια. Όσο και αν αποσπάται η προσοχή τους, οι Ρώσοι εξακολουθούν να έχουν συμμάχους τους Ιρανούς και τον Άσαντ στη Συρία, καθώς και μια καλή σχέση με τις δυνάμεις του YPG.
Η Ρωσία διατηρεί, επίσης, ένα ειρηνευτικό σώμα 2.000 ατόμων στο Καραμπάχ, το οποίο θα μπορούσε να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της σύγκρουσης εκεί. Η Μόσχα διατηρεί, ακόμη, κάποια οικονομική επιρροή στο Ερεβάν: Το διμερές εμπόριο έχει εκτοξευθεί, καθώς η Αρμενία έχει γίνει για τη Ρωσία… κερκόπορτα για να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις. Τη Δευτέρα ξέσπασαν νέες συγκρούσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, αν και στη συνέχεια ανακοινώθηκε κατάπαυση του πυρός.
Ωστόσο, όποιος πιστεύει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι -στο τέλος της ημέρας- μια σύγκρουση στην οποία εμπλέκονται η Μόσχα, το Κίεβο και οι δυτικές πρωτεύουσες, καλά θα κάνει να κοιτάξει πιο μακριά. Εάν η επέκταση της Ρωσίας σταματήσει, ένα άλλο έθνος είναι έτοιμο να εξαπλώσει τη διπλωματική του επιρροή.
