Το 2022 επρόκειτο να είναι μια λαμπρή χρονιά για την Ευρώπη, με το τέλος των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας και τα μέτρα στήριξης από τις κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες να εκτιμάται πως θα έδιναν μια σημαντική ώθηση στις οικονομίες της περιοχής, επιστρέφοντας νοικοκυριά και επιχειρήσεις στην πολυπόθητη… κανονικότητα.

Τελικά τα πράγματα… στράβωσαν με το χειρότερο δυνατό τρόπο αφήνοντας την περιοχή να μετρά τις πληγές της με αφορμή και την αυριανή, θλιβερή επέτειο των έξι μηνών από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου.

Νωρίτερα σήμερα ο σύνθετος δείκτης PMI της S&P Global που καταγράφει τα επίπεδα επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ευρωζώνη παρουσίασε την μεγαλύτερη κάμψη του εδώ και 18 μήνες σαν αποτέλεσμα της εκτίναξης των τιμών, της πτώσης της ζήτησης και της αύξησης των αποθεμάτων λόγω του όγκου των απούλητων προϊόντων. Τα υφεσιακά νούμερα δεν σόκαραν τις αγορές, μάλιστα πολλοί αναλυτές περίμεναν ακόμη μεγαλύτερη πτώση του δείκτη από τις 49,2 μονάδες. Αντιθέτως, η μάλλον ψύχραιμη αντίδραση ήρθε να επιβεβαιώσει αυτό που ο CEO της Carrefour, Αλεξάντρ Μπομπάρντ σχολίασε ως «τη νέα κανονικότητα της κρίσης», ήτο το τέλος της εποχής του χαμηλού πληθωρισμού, της αθρόας δανειοδότησης και της ανεμπόδιστης ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου.

Υφεσιακή τροχιά…

Με τον πληθωρισμό να καλπάζει παρά την ανοδική τάση των επιτοκίων (σε περίπου τρεις εβδομάδες, άλλωστε, η ΕΚΤ αναμένεται να προχωρήσει σε νέα αύξηση των επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσης) και τον χειμώνα που πλησιάζει να φέρνει πιο κοντά τα χειρότερα σενάρια ενεργειακής ανασφάλειας και στοχευμένων περικοπών, οι αγορές φαίνεται να έχουν «χωνέψει» πως η ύφεση είναι, δυστυχώς, σχεδόν αναπόφευκτη.

Το ΔΝΤ στην τελευταία έκθεση του αναθεώρησε επί τα χείρω τις προβλέψεις του και για τις τέσσερις μεγάλες οικονομίες της Ευρωζώνης, την Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία και βέβαια τη Γερμανία που φαίνεται να έχει και το μεγαλύτερο πρόβλημα λόγω της αυξημένης εξάρτησης της από το ρωσικό φυσικό αέριο. «Θα χρειαστεί ένα οικονομικό θαύμα για τη Γερμανία να μην υποχωρήσει σε ύφεση στο δεύτερο μισό του έτους» επισημαίνει ο Κάρστεν Μπρζέσκι της ING, με την αγορά να αναμένει με αγωνία τα αναθεωρημένα στοιχεία για το γερμανικό ΑΕΠ δευτέρου τριμήνου, που θα δημοσιευτούν την Πέμπτη.

…και παρατεταμένη ύφεση

Την ίδια ώρα η Βρετανία δεν οδεύει απλά προς μια ύφεση, αλλά προς μια παρατεταμένη ύφεση, όπως ομολόγησε η ίδια η Τράπεζα της Αγγλίας στην τελευταία έκθεση της, με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται ήδη σε υψηλό σαράντα ετών και να εκτιμάται πως θα συνεχίσει να αυξάνεται ξεπερνώντας και το 13% μέσα στο φθινόπωρο.

Πρόκειται για μια δραματική αλλαγή τοπίου μέσα σε λίγους μήνες, αν λάβουμε υπόψη πως μόλις ένα χρόνο πριν οι προβλέψεις έκαναν λόγο για ρυθμούς ανάπτυξης που για την Ευρωζώνη θα πλησίαζαν το 5%. Όμως, έξι μήνες πολέμου, του πρώτου πολέμου στη Γηραιά Ήπειρο από το τέλος του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, ήταν κάτι παραπάνω από αρκετοί για να ανατρέψουν τα πάντα… Και βέβαια έπεται και συνέχεια δεδομένου πως η άκρη του τούνελ που θα φέρει το τέλος του πολέμου δεν φαίνεται ακόμη!

Η τιμή του φυσικού αερίου, όπως και οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την Ευρώπη συνεχίζουν να καλπάζουν, χωρίς να έχουμε καν μπει στο δύσκολο χειμώνα που είναι βέβαιο πως θα έρθει. Ο πληθωρισμός για την Ευρωζώνη έχει φτάσει το 9%, επίπεδα που η περιοχή έχει να δει εδώ και μισό αιώνα, η κατανάλωση υποχωρεί, οι λιανικές πωλήσεις υποχωρούν και οι κυβερνήσεις αναζητούν εναλλακτικά σχέδια για τη στήριξη των νοικοκυριών έχοντας κάθε λόγο να ανησυχούν για τις επιπτώσεις της λαϊκής κατακραυγής.

Οι επιχειρήσεις, όπως φάνηκε μέσα και από τα οικονομικά αποτελέσματα δευτέρου τριμήνου, παρουσιάζουν για την ώρα καλύτερες αντιστάσεις χάρη στις ανατιμήσεις που έχουν εφαρμόσει σε προϊόντα και υπηρεσίες. Όμως, όσες είναι πιο άμεσα ευάλωτες στο ενεργειακό κόστος έχουν ήδη πιεστεί και οι επόμενοι μήνες δεν θα είναι πιο εύκολοι για κανέναν, καθώς οι καταναλωτές είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσουν να περιορίζουν τις δαπάνες τους.

Η πρόσκαιρη ανάσα του τουρισμού 

Η ανάκαμψη του τουρισμού αναμφισβήτητα έδωσε πολύτιμες ανάσες σε οικονομίες, όπως η ελληνική, καθώς ο κόσμος θέλησε να ταξιδέψει και να… εκτονωθεί μετά από δύο χρόνια «κλεισούρας». Όμως, και εδώ δεν λείπουν τα προβλήματα λόγω των ελλείψεων σε προσωπικό, καθώς οι περικοπές της πανδημίας στον ξενοδοχειακό κλάδο, τις αεροπορικές εταιρείες, ακόμη και τα αεροδρόμια δεν αναπληρώθηκαν εγκαίρως και οι εργαζόμενοι που απολύθηκαν ήταν απρόθυμοι να επιστρέψουν.

Τα έσοδα του τουρισμού γέμισαν κάπως τα ταμεία, αλλά δεν είναι αρκετά για να αντισταθμίσουν τα αυξημένα κόστη και τις απώλειες, ειδικά αν τα χειρότερα σενάρια που θέλουν την Ρωσία να κλείνει τις στρόφιγγες το χειμώνα επιβεβαιωθούν.

Βεβαίως, όλες οι χώρες έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για τη διασφάλιση εναλλακτικών προμηθευτών για την ενίσχυση της ενεργειακής τους ασφάλειας (σήμερα για παράδειγμα ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς βρίσκεται για το λόγο αυτό στον Καναδά), ενώ παράλληλα κρατούν τις θερμικές και πυρηνικές μονάδες ανοιχτές και επιταχύνουν την ανάπτυξη νέων project ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Όμως, παρά τις προσπάθειες αυτές πολλά θα εξαρτηθούν τελικά από τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας που θα κρατήσουν τα φώτα κλειστά και τους θερμοστάτες σε χλιαρή θερμοκρασία ακόμη και μέσα στο χειμώνα.

Το τελειωτικό καρφί της ξηρασίας

Το χειρότερο, εξάλλου, είναι πως το διάστημα αυτό που η Ευρώπη θα έπρεπε να «χτίζει» τις αντιστάσεις της για το χειμώνα, τα αποθέματα της και την παραγωγή της, οι ιστορικά υψηλές θερμοκρασίες και οι πρωτοφανείς ξηρασίες ήρθαν να εκτροχιάσουν τα σχέδια των κυβερνήσεων.

Ακόμη και η αγροτική παραγωγή βασικών προϊόντων, όπως το καλαμπόκι και η σόγια, αναμένεται να επηρεαστούν λόγω της ξηρασίας και της μειωμένης υγρασίας στο έδαφος, όπως επεσήμανε σήμερα ευρωπαϊκή έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για την Ξηρασία.