Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει για την Αθήνα η συμπεριφορά του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και το κοινό στο οποίο απευθύνεται.

Η προεκλογική περίοδος που βρίσκεται σε εξέλιξη ενόψει των εκλογών το 2023 σε Ελλάδα – Κύπρο και Τουρκία είναι σαφές για αναλυτές και διπλωμάτες σε Αθήνα και Άγκυρα ότι ευνοεί τις εντάσεις και την «πολεμική ρητορική». Αφού οι υψηλοί τόνοι «πουλάνε».

Ενδεικτικό είναι ότι οι επιθέσεις στην Ελλάδα στην γείτονα έχουν υιοθετηθεί πλήρως και από την αντιπολίτευση, η οποία δεν ακολουθεί απλά τον Ερντογάν, αλλά επιχειρεί να εμφανιστεί και πιο επιθετική σε γραμμή ακραία εθνικιστική.

Ο Ερντογάν και οι άλλοι

Ωστόσο ο τούρκος πρόεδρος δείχνει να προσπαθεί να διαχωρίσει τα πράγματα. Έχει άλλωστε στη διάθεση του αρκετούς υπουργούς, αλλά και μη θεσμικούς συνεργάτες, προκειμένου να κάνουν τη «βρώμικη δουλειά» και να συντηρούν το κλίμα όταν αυτός πρέπει να μείνει στο παρασκήνιο και να εμφανιστεί ως «political correct».

Την Τρίτη μιλώντας στον ΣΚΑΙ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, χαρακτήρισε την τακτική του Ερντογάν ως αδιέξοδη σημειώνοντας ότι επιμένει σε αυτή στα εσωτερικά ακροατήρια ενώ όταν βρίσκεται στο εξωτερικό όπως στην πρόσφατη σύνοδο του ΝΑΤΟ, δεν προβαίνει σε τέτοιου του είδους τις απειλές.

Μετριοπαθής όταν μιλάει στο εξωτερικό

Είναι αληθές ότι ο τούρκος πρόεδρος είναι πολύ πιο επιθετικός όταν αναφέρεται στην Ελλάδα και απευθύνεται στο εσωτερικό του κοινό. Σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε οι απειλές και οι «προειδοποιήσεις» είναι πολύ πιο εύκολο να διατυπωθούν και χωρίς συνέπειες – αν μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι υπάρχουν συνέπειες – παρά σε διεθνείς συναντήσεις, όπως η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ.

Στην οποία αν και ο Ερντογάν είχε διαρρεύσει ότι προετοιμαζόταν να εμφανιστεί με χάρτες και ντοκουμέντα που θα αποδείκνυαν ότι η Ελλάδα είναι ο παραβάτης της διεθνούς νομιμότητας και όχι η Τουρκία, με έμφαση στη Συνθήκη της Λωζάνης και επιχείρημα την «στρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου», τελικά προτίμησε να μείνει στις κατακτήσεις του στο πεδίο της «τρομοκρατίας» και στο παζάρι που έκανε για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.

Τούρκοι αναλυτές άλλωστε τόνιζαν ότι παρά τις διαρροές, η σχέση Άγκυρας – ΝΑΤΟ είναι τέτοια που ποτέ ο τούρκος πρόεδρος δεν θα προχωρούσε σε κινήσεις που θα υπονόμευαν μία Σύνοδο Κορυφής και θα δημιουργούσαν ένταση σε αυτό το επίπεδο της Συμμαχίας.

Αναδίπλωση όταν το κλίμα δεν ευνοεί

Η αλήθεια είναι ωστόσο ότι το κλίμα δεν ευνοούσε επιθέσεις σε κράτη – μέλη της Συμμαχίας και δημιουργία διασπαστικού κλίματος και αυτό ήταν κάτι που ο Ερντογάν ανέγνωσε εγκαίρως.

Εκτός της αίθουσας βέβαια ο Ερντογάν συνέχισε – αν και σε ηπιότερο βαθμό – την επίθεση στην Αθήνα, στη συνέντευξη τύπου στους δημοσιογράφους, υποστηρίζοντας ότι έθεσε τα θέματα, αλλά στη διμερή συνάντηση του με τον αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και άλλους αρχηγούς κρατών.

Μετά τη Μαδρίτη, ο Ερντογάν έδειξε να ρίχνει κάπως τους τόνους και να εμφανίζεται πιο συγκρατημένος. Απέφυγε μάλιστα τις καθημερινές αναφορές στην Ελλάδα, όπως συνήθιζε πριν τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ.

Οι πρόθυμοι

Τους τόνους ανέβασαν αντί για αυτών οι «Γκρίζοι Λύκοι» με τον χάρτη που έδωσαν στον κυβερνητικό του εταίρο, Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ενώ στις σταθερές θέσεις της Άγκυρας, επαναλαμβάνοντας τα περί αποστρατικοποίησης των νησιών επανήλθε και τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου την περασμένη βδομάδα μιλώντας στο κρατικό κανάλι TRT.

Το ίδιο βήμα χρησιμοποίησε για να επανέλθει στις προειδοποιήσεις στην Ελλάδα ο τούρκος πρόεδρος, απευθυνόμενος για μία ακόμα φορά στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ο Ερντογάν επέμεινε ότι «οι ενέργειες της Ελλάδας είναι αντίθετες όχι μόνο στη Συμφωνία της Λωζάνης, αλλά και στη Συμφωνία του Παρισιού» για να προσθέσει «νομίζω ότι ο Μητσοτάκης δεν γνωρίζει ότι η κυριαρχία αυτών των νησιών δόθηκε με μη στρατιωτικό καθεστώς. Νομίζω ότι θα το μάθει». Κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως απειλή.

Κριτική για ολισθηρό λόγο

Ο Ερντογάν εμφανίζεται πλέον απόλυτα εγκλωβισμένος στη ρητορική της έντασης απέναντι στην Ελλάδα, καθώς οι τόνοι ανεβαίνουν ακόμα περισσότερο από την αντιπολίτευση.

Ωστόσο η ρητορική του δέχεται και κριτική.

Σε άρθρο γνώμης της εφημερίδας karar με τίτλο ο Ερντογάν και η αντιπολίτευση, σημειώνεται χαρακτηριστικά: «Αλήθεια… Είναι ευχάριστο να ακούς αυτά τα πραγματικά στοιχεία από τον Erdoğan… Γιατί όμως τονίζεται ως «τα χερσαία σύνορά μας» αντί για μια γενική έννοια όπως «τα σύνορά μας»; Μήπως επειδή τα θαλάσσια σύνορα, δηλαδή το καθεστώς των νησιών, καθορίστηκαν κατά την Οθωμανική περίοδο πριν από τη Λωζάννη και απλά επιβεβαιώθηκαν στη Συνθήκη της Λωζάννης; Ή τα θαλάσσια σύνορά μας δεν θεωρούνται ακόμη σταθερά; Η αναφορά Erdoğan στη Συνθήκη της Λωζάννης για το θέμα του αφοπλισμού των νησιών είναι φυσικά θετική. Ωστόσο, αυτή ο ολισθηρός λόγος που θα δημιουργούσε αμφιβολίες για τα «θαλάσσια σύνορα» στο Αιγαίο όντας μάλιστα και ανοιχτός σε κατάχρηση δεν έπρεπε να είχε γίνει. Έπρεπε να ληφθεί υπόψη η προσπάθεια της ελληνικής προπαγάνδας να παρουσιάσει την Τουρκία ως επιθετική στα ζητήματα του Αιγαίου».