Το καλοκαίρι του 2022 θα μείνει στη μνήμη μας ως η περίοδος στην οποία όχι μόνο επανήλθε η ζωή μας σε κάποια εκδοχή κανονικότητας μετά τη διετή πανδημία του COVID-19, αλλά στην οποία βιώσαμε επίσης απροσδόκητα στην Ελλάδα την καλύτερη τουριστική χρονιά όλων των εποχών, υπερβαίνοντας σε πολλές περιοχές τα ήδη πολύ υψηλά μεγέθη τουριστικής κίνησης του 2019.

Απόρροια των παραπάνω δεν ήταν απλά να συνεχιστεί, παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη διεθνή οικονομική αβεβαιότητα και την άνοδο των επιτοκίων, η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, αλλά και να αντιμετωπίζεται πλέον η Ελλάδα ως μία από τις καλύτερες επενδυτικές επιλογές για κάθε διεθνή επενδυτή, παρά το έντονα πληθωριστικό διεθνές και ελληνικό οικονομικό περιβάλλον.

Οι συνθήκες αυτές έχουν συμβάλει σημαντικά στη συνέχιση της ανοδικής πορείας των τιμών των ακινήτων στην Ελλάδα και ιδιαίτερα των κατοικιών, φτάνοντας μάλλον στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών.

Η ανοδική αυτή πορεία ξεκίνησε με την υιοθέτηση και εφαρμογή από τις ελληνικές κυβερνήσεις των μνημονίων που τους επιβλήθηκαν, που έφεραν τη σταθεροποίηση της οικονομίας και στη συνέχεια, με τα μέτρα που έφεραν την ανάκαμψή της, την επανέναρξη και διεύρυνση της προσφοράς χρηματοδότησης στην αγορά, αλλά και την υιοθέτηση στοχευμένων μέτρων για την τόνωση της αγοράς ακινήτων, σημαντικότερο των οποίων ήταν η αναστολή του ΦΠΑ στην πώληση νέων κατοικιών και λοιπών μορφών ακινήτων, αλλά και η μερική μείωση του ΕΝΦΙΑ.

Η επιστροφή της Ελλάδας και της αγοράς ακινήτων της στην τροχιά της ανάπτυξης, ιδιαίτερα μετά τη διαμόρφωση των σημερινών συνθηκών, επανέφερε το καίριο ερώτημα κατά πόσο η ανοδική πορεία των τιμών ακινήτων, την οποία βιώνει ξανά η Ελλάδα περισσότερο μάλιστα από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, θα συνεχιστεί και με τι πιθανούς κινδύνους.

Αποψή μου είναι ότι η ανοδική αυτή πορεία θα συνεχιστεί για τους εξής λόγους:

Κατ’ αρχήν βιώνουμε αυτή τη στιγμή μια ειδική συγκυρία λόγω της διαδικασίας εξόδου από την πανδημία, η οποία έχει δημιουργήσει σημαντικές πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες έχουν ενταθεί περαιτέρω από τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις της επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία. Και τα δύο αυτά γεγονότα δεν αφορούν τον οικονομικό κύκλο αλλά σε επαναλήψιμες συνθήκες, οι οποίες, όταν ανατραπούν, λογικά θα αντιστραφούν οι συνέπειες τις οποίες είχαν και έχουν στην πορεία της οικονομίας. Τότε η ανασφάλεια την οποία έχουν προκαλέσει θα αντικατασταθεί με αποκατάσταση της σταθερότητας και η οικονομική ύφεση από ανάπτυξη και επενδυτική δραστηριότητα. Δεδομένων αυτών των ειδικών συνθηκών, προκλήθηκαν σημαντικές πληθωριστικές πιέσεις, ανεβάζοντας την ποσοστιαία αύξηση του τιμαρίθμου του ευρώ σε επίπεδα που ως τώρα προσεγγίζουν το 9%, ενώ το αντίστοιχο μέγεθος για την Ελλάδα φτάνει στο 12%. Αυτό συμβαίνει ενώ τα επιτόκια δανεισμού της Ελλάδας δεν είναι υψηλότερα από αυτά τα οποία ίσχυαν πριν από τη χρηματοοικονομική κρίση της χώρας, ενώ τα επιτόκια τραπεζικού δανεισμού παραμένουν σε επίπεδα από τα χαμηλότερα όλων των εποχών και η διαθεσιμότητα δανειακών κεφαλαίων δεν έχει μειωθεί ουσιαστικά. Ενόσω λοιπόν συνεχίζει η ελληνική οικονομία να κινείται σε ανοδική πορεία, γεγονός το οποίο εντείνουν η αύξηση του τουρισμού προς τη χώρα αλλά και η διατήρηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος από ξένους επενδυτές, ιδιαίτερα με δεδομένη τη σταθεροποιητική επέμβαση της ECB στα επιτόκια των ομολόγων των κρατών του ευρωπαϊκού Νότου, θα συνεχίσει να κινείται ανοδικά η ελληνική οικονομία και αγορά ακινήτων, εκτός αν προκύψει κάποια άλλη αναταραχή, όπως π.χ. η απότομη αύξηση της προσφοράς ακινήτων ή η ανατροπή κάποιου από τα θετικά δεδομένα που συνέτειναν στη διαμόρφωση αυτής της κατάστασης.

Το κρίσιμο ερώτημα που ανακύπτει λοιπόν, εξαιρουμένων αυτών των ενδεχομένων, είναι: Ποιες είναι οι συνέπειες της ανοδικής αυτής πορείας που θα μπορούσαν να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην πορεία της αγοράς στο πλαίσιο του κύκλου της; Κατά την άποψή μου, οι συνέπειες στο περιβάλλον, στον βαθμό που δεν θα υπάρξει επαρκής πρόνοια για την άμβλυνση των συνεπειών που θα επιφέρει η συντελούμενη ανάπτυξη, θα συμβάλουν στη μεσοπρόθεσμη κάμψη αυτής της ανοδικής πορείας. Αντίθετα, οι συνέπειες στην κοινωνία θα έχουν αμεσότερες επιπτώσεις, οι οποίες θα εκδηλωθούν με τη μορφή λαϊκής αντίδρασης αλλά και αιτημάτων για κάλυψη αναγκών που θα προκύψουν λόγω της αύξησης των τιμών, με σημαντικότερο θέμα, που θα οδηγήσει στη λήψη μέτρων ανάσχεσης της ανοδικής πορείας της αγοράς ακινήτων, το ήδη διαφαινόμενο εκρηκτικό στεγαστικό πρόβλημα.

Ο κ. Γιάννης Περρωτής είναι διευθύνων σύμβουλος του ομίλου CBRE – Atria Greece.