Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί συνηθίζει να καταφέρεται εναντίον της Ελλάδας με προκλητικές δηλώσεις έμπλεες αναθεωρητισμού και μίσους, δίνοντας έμφαση στη Μικρασιατική Καταστροφή. Η πρόσφατη φωτογραφία του στην οποία κρατά – μαζί με τον ηγέτη των «Γκρίζων Λύκων» – έναν χάρτη που δείχνει ως τουρκικά τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης, προκάλεσε σφοδρότατες αντιδράσεις.
Παρότι συχνά παρουσιάζεται ως γραφικός πολιτικός και προβληματικός χαρακτήρας, είναι πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) και από το 2015 «συγκυβερνήτης» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Δίχως να λάβει υπουργικά χαρτοφυλάκια, στηρίζει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), δίνοντας «πολιτική ζωή» στον τούρκο πρόεδρο.
Ποιος είναι πράγματι ο Μπαχτσελί; Πολλοί τον χαρακτηρίζουν ως πολιτικό όργανο που υποστηρίζει τα συμφέροντα του τουρκικού κράτους. «Είναι ο πιο αξιόλογος άνθρωπος του τουρκικού κατεστημένου» έλεγε, προφανώς με δόση υπερβολής, ο πολιτικός αναλυτής Οσμάν Μποστάν. Σύμφωνα με άλλους, αποτελεί τη «φωνή» του Ερντογάν και λέει πράγματα που ο πρόεδρος εκ θέσεως – και όχι εκ φύσεως ή εκ πεποιθήσεως – δεν πρέπει να πει. Για τη σχέση των δύο ανδρών, τις πολιτικές και εν γένει τις μεταξύ τους ισορροπίες έχουν γραφτεί από καιρού εις καιρόν πολλά. Οπως και να έχει, ο γαλουχημένος στο καζάνι του «ισλαμοεθνικισμού» Μπαχτσελί απολαμβάνει μεγάλη ισχύ αξιοποιώντας τους καρπούς μιας μακρόχρονης πιστής και συνεπούς πολιτικής πορείας.
Η μακρά θητεία στην τουρκική Ακροδεξιά
Ο Μπαχτσελί γεννήθηκε το 1947 στο Οσμάνιγιε, μια φτωχή επαρχία στη Νότια Τουρκία. Προερχόμενος από πολύ πλούσια και αριστερή κεμαλική οικογένεια, μετακόμισε στην Αγκυρα (1970) για σπουδές στα Οικονομικά. Ως φοιτητής διέθετε το δικό του αυτοκίνητο, πράγμα σπάνιο για τα δεδομένα της εποχής. Στην τουρκική πρωτεύουσα σημαδεύτηκε η πολιτική του διαδρομή. Εντάσσεται στους «Γκρίζους Λύκους», τη σκληρή ισλαμοεθνικιστική οργάνωση που περιείχε και σαφή ναζιστικά στοιχεία και η οποία τις δεκαετίες 1970 και 1980 προέβη σε δολοφονίες τούρκων αριστερών, Κούρδων, Αλεβιτών, ενώ αργότερα αποκαλύφθηκε η στενότατη σχέση της με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες με αφορμή το «σκάνδαλο Σουσουρλούκ». Εκεί στους «Γκρίζους Λύκους» γνώρισε τον Αλπαρσλάν Τουρκές, εκ των πατέρων του τουρκικού εθνικισμού.
Ο Τουρκές – ο οποίος είχε καταδικαστεί και φυλακιστεί ως φιλοναζί το 1944 – αναγνώρισε τον «πολιτικό ακτιβισμό» και τις κοινωνικές δεξιότητες του Μπαχτσελί, καλώντας τον να ενταχθεί στο κόμμα το 1987. Με την εσωκομματική του στάση ο Μπαχτσελί θέτει τα θεμέλια του πολιτικού του μέλλοντος. «Ηταν ακαδημαϊκός και σιωπηλή φιγούρα. Δεν διαφωνούσε με την ηγεσία, γεγονός που τον έκανε κατάλληλο υποψήφιο για ορισμένες από τις σημαντικές κομματικές θέσεις» σημείωσε ο Τζεζμί Μπαϊράμ, εθνικιστική φιγούρα στη γειτονική χώρα.
Οταν ο Τουρκές αρρώστησε, ο Μπαχτσελί μαζί με τον γιο του αρχηγού «τρέχουν» το κόμμα. Ο θάνατος του πρώτου το 1997 αποτέλεσε ευκαιρία για τον δεύτερο, ο οποίος εκλέχθηκε νέος αρχηγός του κινήματος. «Εκείνη την εποχή ο Μπαχτσελί δεν αναφέρθηκε ως ισχυρή υποψηφιότητα στο κόμμα. Οι κύκλοι εξουσίας του MHP τον είχαν υποστηρίξει επειδή ήταν μια εργατική αμερόληπτη προσωπικότητα που δεν είχε εχθρότητα με κανέναν» επισήμανε ο εθνικιστής αρθρογράφος Αβνί Οζγκουρέλ.
Για το κατεστημένο του MHP, ο Μπαχτσελί ήταν ένας «προσωρινός» και μάλλον εύκολα ελέγξιμος ηγέτης. Τελικά δεν επιβεβαιώθηκε ούτε το ένα ούτε το άλλο. Με μεγάλη οργανωτικότητα ανασύνταξε το κόμμα και στις εκλογές του 1999 αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση με ποσοστό 18%. Συμμετείχε, δε, στην κυβέρνηση συνασπισμού υπό τον Μπουλέντ Ετζεβίτ. Το MHP, εξαιρουμένης της περιόδου 2002-2007, έχει σταθερή παρουσία στην τουρκική Βουλή. Πρακτικά, είναι η μόνη πολιτική δύναμη που επιβίωσε ούσα στα δεξιά του AKP.
Στις εκλογές του Ιουνίου 2015, παρότι έκοψε πρώτο το νήμα, το AKP απώλεσε την πλειοψηφία. Την ανέκτησε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους με τη συνδρομή του MHP. Το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 στάθηκε αφορμή για να έρθουν οι Ερντογάν και Μπαχτσελί εγγύτερα. Ο δεύτερος έγινε ο πρώτος ηγέτης της αντιπολίτευσης που υποστήριξε την κυβέρνηση και καταδίκασε ως υπεύθυνο για τα γεγονότα τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Η συνεργασία Ερντογάν – Μπαχτσελί, την οποία αποκαλούν Cumhur Ittifaki (Λαϊκή Συμμαχία), θεωρείται μια συνεργασία μεταξύ έθνους και κράτους. «Ο Μπαχτσελί λέει ότι υπερασπίζεται τις ευαισθησίες του κράτους. Ο Ερντογάν λέει ότι εκπροσωπεί το έθνος, ότι είναι ο λαός» υποστήριξε ο Τσελνέκ. Με τη στήριξη του MHPο Ερντογάν κέρδισε το δημοψήφισμα για αλλαγή του συστήματος από κοινοβουλευτικό (2017) σε προεδρικό, ενώ το επόμενο έτος επανεξελέγη πρόεδρος. Βέβαια, αυτή η στήριξη δεν είναι άνευ ανταλλαγμάτων.
Για το χατίρι του Ντεβλέτ
Μετά τη συμμαχία με τον Μπαχτσελί, ο Ερντογάν εγκατέλειψε την προσέγγιση με το κουρδικό στοιχείο και επανεκκίνησε την έντονη καταστολή του κινήματος. Το 2018 πραγματοποιήθηκαν εκλογές έναν χρόνο νωρίτερα του κανονικού. Ο λόγος; Το ζήτησε ο Μπαχτσελί. Βέβαια αυτές δεν είναι οι μόνες περιπτώσεις που ο τούρκος πρόεδρος φέρεται να άγεται από τον εταίρο του. Κατόπιν αιτήματος του δεύτερου, ψηφίστηκε νομοσχέδιο που επέτρεπε την απελευθέρωση του Αλαατίν Τσακίσι, διαβόητου ηγέτη της μαφίας και στενά συνδεδεμένου με το MHP. Κατά απαίτηση Μπαχτσελί είχε αποφυλακιστεί και ο Μουμταζέρ Τουρκόνε, αρθρογράφος που είχε φυλακιστεί ως… γκιουλενιστής.
Η επιρροή του Μπαχτσελί είναι τέτοια που απέτρεψε την αποδοχή της παραίτησης του υπουργού Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού(Απρίλιος 2020) σε πείσμα του γαμπρού του Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ. Παράλληλα, ο Ερντογάν άρχισε να συζητεί έντονα την επαναφορά της θανατικής ποινής (καταργήθηκε το 2004) που συμπτωματικά είναι από τις βασικές θεματικές της ατζέντας του MHP. Τον περασμένο Μάρτιο η τουρκική Βουλή ψήφισε νέο εκλογικό νόμο με τον οποίο το κατώφλι της εισόδου σε αυτή μειώνεται από 10% σε 7%. Μια ακόμα σύμπτωση είναι ότι το κόμμα του Μπαχτσελί κατακρημνίζεται δημοσκοπικά και η πρωτοκαθεδρία του στον εθνικιστικό χώρο απειλείται από το Iyi Parti της άλλοτε συνοδοιπόρου του Μπαχτσελί, της Μεράλ Ακσενέρ.
Πώς σχολιάζουν οι τρίτοι δρώντες τα παραπάνω; «Μετά από δύο δεκαετίες στην εξουσία ο Ερντογάν δεν φαινόταν ποτέ πιο ελεγχόμενος. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν ήταν ποτέ πιο αδύναμος. Ξεκίνησε με την καθιέρωση της μονοπρόσωπης εξουσίας, αλλά κατέληξε στην εξουσία δύο ανδρών – και ο δεύτερος άνδρας, ο επικεφαλής ενός κόμματος με μόλις 6,5 τοις εκατό, φαίνεται να δίνει όλα του τα δυνατά» τονίζεται στο άρθρο «Η διακυβέρνηση δύο ανδρών του Ερντογάν» που δημοσίευσε η γνωστή δεξαμενή σκέψης Middle East Institute. Ισως, όπως ορισμένοι πιστεύουν, η ισχύς του προέδρου Ερντογάν περιορίζεται εκεί που ξεκινούν οι επιθυμίες και η ατζέντα του Μπαχτσελί.
