Ο ιδεολογικά φορτισμένος και σε αρκετές περιπτώσεις «στρουθοκαμηλίστικος» τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται το μεταναστευτικό ζήτημα στη Γηραιά Ηπειρο αποτυπώθηκε με σαφήνεια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη Δευτέρα. Στη συζήτηση για τα τραγικά γεγονότα στην ισπανική πόλη Μελίγια, όπου 23 μετανάστες σκοτώθηκαν και 200 τραυματίστηκαν προσπαθώντας να εισέλθουν παράνομα σε ευρωπαϊκό έδαφος, κυριάρχησε το ερώτημα: Επρόκειτο για «μαζική δολοφονία» ή για «προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ)»;

Η δύσκολη εξίσωση και οι επαναπροωθήσεις

Η ανυπαρξία ουσιαστικής κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου σε συνδυασμό με τις ενωσιακές διακηρύξεις για τη μετανάστευση και την ταυτόχρονη έλλειψη αλληλεγγύης προς τις χώρες πρώτες υποδοχής (όπως Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία) συνθέτουν μια δύσκολη εξίσωση η οποία περιπλέκεται και από ζητήματα όπως η… εννοιολόγηση. «Να είμαστε προσεκτικοί με τη χρήση του όρου «εργαλειοποίηση». Ο ορισμός της είναιόταν μια τρίτη χώρα προκαλεί παράτυπη μετανάστευση εντός της Ενωσης με στόχο την αποσταθεροποίησή της ή κράτους-μέλους αυτής. Αυτό δεν συνέβη στη Μελίγια» σημείωσε η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ιλβα Γιόχανσον.

Η επίτροπος χαρακτήρισε «τραγικό» το συμβάν στη Μελίγια και μη ανεκτό στα ευρωπαϊκά σύνορα, ωστόσο υποστήριξε ότι«δεν μπορούμε να ανεχθούμε τη βία για να εισέλθει κάποιος στην ΕΕ». Για την κυρία Γιόχανσον η Ενωση χρειάζεται μετανάστευση «αλλά με σωστό, τακτικό τρόπο», ενώ όπως είπε η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική «δεν είναι ρατσιστική, αλλά ατελής». Κατά την ίδια συζήτηση ετέθη και το ζήτημα των επαναπροωθήσεων (pushbacks), αλλά και η μετανάστευση από την Τουρκία στην Ελλάδα. Κάτι που καταγράφηκε και την επομένη μετά την ομιλία του έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ολομέλεια της Ευρωβουλής.

Η επιστολή Αγκιλάρ κατά της Ελλάδας

Εξάλλου, δεν είχαν περάσει πολλές ημέρες από την επιστολή του επικεφαλής της Επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου για τις Πολιτικές Ελευθερίες, τη Δικαιοσύνη και τις Εσωτερικές Υποθέσεις (LIBE) Χουάν Λόπεζ Αγκιλάρ, μέσω της οποίας εξέφραζε έντονες ανησυχίες για «απωθήσεις» ατόμων που αναζητούσαν διεθνή προστασία από την Ελλάδα στην Τουρκία.Ο κ. Αγκιλάρ στήριξε πολλές από τις καταγγελίες του σε στοιχεία Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, αλλά και σε δημοσιεύματα ξένων μέσων ενημέρωσης. Στην επιστολή – στην οποία γίνεται λόγος ότι οι ελληνικές αρχές δεν τηρούν τις προβλεπόμενες διαδικασίες και ότι σημειώνεται «άρνηση πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου» και «επαναπροώθηση στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ» – δεν υπάρχει όμως καμία αναφορά για το πώς φτάνουν οι μετανάστες στα χερσαία και θαλάσσια ευρωπαϊκά σύνορα.

«Η Επιτροπή LIBE έχει πολύ σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει, για να επιτρέψει σε μηχανές προπαγάνδας και δίκτυα λαθρεμπορίου να τη χειραγωγήσουν» τόνισε στην απαντητική του επιστολή ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης. Σύμφωνα με τον ίδιο, πολλές από τις αναφορές της έκθεσης Αγκιλάρ είναι «ανεπιβεβαίωτες», ενώ υπενθύμισε στον ευρωβουλευτή ότι τόσο η Ελλάδα τον Φεβρουάριο – Μάρτιο του 2020 από την Τουρκία όσο και η Ισπανία και η Πολωνία πρόσφατα (υπό διαφορετικές περιστάσεις) ήρθαν αντιμέτωπες με την εργαλειοποίηση του Μεταναστευτικού.

«Στο Μεταναστευτικό η Αγκυρα έχει καταφέρει να πείσει με το αφήγημά της για δήθεν pushbacks από πλευράς Ελλάδας. Αντιθέτως η ίδια απέχει από σχεδόν κάθε υποχρέωσή της από την Κοινή Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας (Μάρτιος 2016). Την ίδια στιγμή στα ιρανοτουρκικά σύνορα διαπράττονται εγκλήματα εναντίον των μεταναστών, αλλά κανείς δεν ασχολείται με αυτό» υπογράμμιζαν ανώτεροι διπλωματικοί αξιωματούχοι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Αθήνα έχει σκληρύνει την πολιτική της στο Μεταναστευτικό μετά τα γεγονότα του Εβρου. Ωστόσο, πολλοί στην ΕΕ «έχουν κρυφτεί» πίσω από την Ελλάδα, ενώ σε ανάλογες περιπτώσεις στην Ανατολική Ευρώπη ελάμβαναν καθαρότερες θέσεις.

Η «γκρίζα ζώνη» στα σύνορα Τουρκίας – Ιράν

Η επιλεκτική ευαισθησία ορισμένων ευρωπαϊκών θεσμών για την ελληνική στάση στο Μεταναστευτικό και η εύκολη υιοθέτηση των τουρκικών θέσεων ίσως να μεταβαλλόταν αν υπήρχε καλύτερη ενημέρωση και για τον τρόπο με τον οποίο η Αγκυρα κινείται σε άλλα μεταναστευτικά μέτωπα. Τι ακριβώς συμβαίνει π.χ. στη συνοριακή γραμμή μεταξύ Τουρκίας και Ιράν; Το κείμενο πολιτικής που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2021 από το Πανεπιστήμιο Σαμπαντζί στην Κωνσταντινούπολη με τίτλο «Επιπτώσεις της συνεργασίας ΕΕ – Τουρκίας για τη μετανάστευση στα σύνορα Ιράν – Τουρκίας» και το οποίο η υπογράφει ηΚαρολίνα Αυγούστοβα είναι εξόχως διαφωτιστικό.

«Χιλιάδες άνθρωποι απωθούνται κάθε χρόνο από την Τουρκία στο Ιράν» έγραψε η Αυγούστοβα, η οποία επισκέφθηκε το Βαν, μια τουρκική πόλη στα ανατολικά σύνορα. Σύμφωνα με την ίδια, ενώ ο στόχος της ΕΕ στη συγκεκριμένη περιοχή είναι η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και του λαθρεμπορίου από την Τουρκία στην Ευρώπη, ύψιστη προτεραιότητα του τουρκικού υπουργείου Εσωτερικών είναι η καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Εκτελέσεις μεταναστών

Γιατί, όμως, το τονίζει αυτό; «Υπήρξαν πολλές περιπτώσεις στην Ανατολική Τουρκία (στα σύνορα με το Ιράν και το Ιράκ) τόσο από την τουρκική χωροφυλακή όσο και από τον ιρανικό στρατό να σκοτώνουν ομάδες άμαχων μεταναστών, παρεξηγώντας τους με το PKK» γράφει. Παρ’ όλα αυτά, πρόσθεσε ότι οι μετανάστες συνεχίζουν να βασίζονται στους λαθρεμπόρους καθώς η διέλευση των συνόρων χωρίς την καθοδήγησή τους καταλήγει στο «να χαθούν στα βουνά, να παγώσουν μέχρι θανάτου ή να πεθάνουν μετά από επιθέσεις άγριων ζώων. Οι κάτοικοι της περιοχής ισχυρίζονται ότι βρίσκουν δεκάδες πτώματα στα βουνά κάθε άνοιξη όταν λιώνουν τα χιόνια. Οσοι επιζούν από τη διέλευση τον χειμώνα συχνά λαμβάνουν θεραπεία για σοβαρά κρυοπαγήματα και ψυχολογικά προβλήματα αφού έχασαν τους αγαπημένους τους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού».

Τραυματισμοί και θάνατοι

Και υπογραμμίζει χαρακτηριστικά: «Οι επαναπροωθήσεις από την Τουρκία στο Ιράν είχαν ως αποτέλεσμα τραυματισμούς και θανάτους καθώς οι μετανάστες αντιμετωπίζουν ορεινά τοπία και ακραίες καιρικές συνθήκες που συχνά είναι εξίσου θανατηφόρες με τη θάλασσα. Επιπλέον, οι μετανάστες αντιμετωπίζουν τη ζημιά που επιβάλλει ο ιρανικός στρατός, ο οποίος ελέγχει την άλλη πλευρά των συνόρων. Ο ιρανικός στρατός συχνά επιτίθεται σωματικά και σκοτώνει. Πολλοί ιρανοί υπήκοοι αντιμετωπίζουν φυλάκιση ή εκτέλεση όταν απωθούνται πίσω στο Ιράν. Οι Αφγανοί φοβούνται ότι θα απωθηθούν πίσω στο Ιράν λόγω της αλυσίδας των απωθήσεων προς το Αφγανιστάν». Στο Βαν, όπου ανθεί το λαθρεμπόριο ανθρώπων και αγαθών, υπάρχει ένα νεκροταφείο που για πολλούς είναι «το μεγαλύτερο νεκροταφείο προσφύγων στον κόσμο». Εκεί υπάρχουν τάφοι όσων έχουν πεθάνει εγκλωβισμένοι μεταξύ των ιρανοτουρκικών συνόρων. «Πολλοί από αυτούς που θάφτηκαν εδώ πέθαναν αφού διέσχισαν επιτυχώς τα σύνορα και μετακινήθηκαν δυτικά κατά τη διάρκεια μεταφοράς που οργανώθηκε από λαθρεμπόρους σε υπερπλήρη μίνι λεωφορεία ή φορτηγά». Αυτά που συμβαίνουν στα ιρανοτουρκικά σύνορα και τα οποία η Αγκυρα πραγματοποιεί (μεταξύ άλλων) και με κοινοτικούς πόρους δεν φαίνεται να απασχολούν ιδιαίτερα τις Βρυξέλλες. Πρόκειται άραγε για «δύο μέτρα και δύο σταθμά», για «υποκρισία» ή για «ωμό κυνισμό»;