Το νέο χωροταξικό για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Με διαδικασίες fast track προχωρεί η πολυαναμενόμενη αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΧΠ – ΑΠΕ), με στόχο να τεθεί σε ισχύ εντός του πρώτου τετραμήνου του 2023. Μάλιστα, το σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) στο οποίο κατέληξαν οι μελετητές παρουσιάστηκε στα μέλη της Επιτελικής Επιτροπής Συντονισμού και Παρακολούθησης ΕΧΠ που συνεδρίασαν την περασμένη Τρίτη υπό τους γενικούς γραμματείς Ενέργειας και Χωροταξίας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου και κ. Ευθύμιο Μπακογιάννη.

Το νέο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο θα αποτελέσει το «εργαλείο» της πολιτείας το οποίο θα περιγράφει με σαφήνεια σε ποιες περιοχές θα απαγορεύεται και πού θα επιτρέπεται η χωροθέτηση σταθμών παραγωγής «πράσινης» ενέργειας (αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, Μικρά Υδροηλεκτρικά Εργα, μονάδες βιοαερίου, υποδομές γεωθερμίας), υπό ποιες προϋποθέσεις και συνθήκες. Στόχος να προχωρήσουν οι επενδύσεις σε έργα ΑΠΕ δίχως κωλύματα, ώστε η Ελλάδα να πιάσει τον νέο στόχο που θα τεθεί από το υπό αναθεώρηση Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, ο οποίος σύμφωνα με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ θα είναι 24 GW ΑΠΕ (από περίπου 9 GW σήμερα) και 3,5 GW – 5 GW συστήματα αποθήκευσης έως το 2030, δηλαδή επενδύσεις περίπου 15 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του σχεδίου ΚΥΑ, για τα αιολικά πάρκα προστίθενται επιπλέον περιοχές αποκλεισμού από όσες ορίζει το ισχύον σήμερα πλαίσιο, οι οποίες περιλαμβάνουν τα χαρακτηρισμένα ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, περιοχές «άνευ δρόμων», τις προτεινόμενες οικιστικές περιοχές που θα προκύψουν από τα υπό μελέτη νέα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια ή τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια κ.ά. Επιπλέον, τα μέγιστα ποσοστά κάλυψης εδάφους από αιολικές εγκαταστάσεις προτείνεται να περιοριστούν στις νησιωτικές περιοχές που χαρακτηρίζονται ως αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες τουριστικά στο 2% (από 4%).

Ειδικά για την Αττική γίνεται σαφής αναφορά για μέγιστη δυνατότητα χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων στις 50 τυπικές ανεμογεννήτριες (με διάμετρο ρότορα 85 μέτρα). Επίσης, εξειδικεύονται τα κριτήρια για τη χωροθέτηση αιολικών μονάδων στον θαλάσσιο χώρο και στις ακατοίκητες νησίδες.

Για τα φωτοβολταϊκά πάρκα στις υφιστάμενες περιοχές προτεραιότητας για τη χωροθέτησή τους προτείνεται να συμπεριληφθούν και άλλες, όπως: μη αρδευόμενες περιοχές, βοσκήσιμες εκτάσεις, περιοχές εξοφλημένων λατομικών, μεταλλευτικών και λιγνιτικών πεδίων, εδάφη με υψηλό ρυπαντικό φορτίο κ.λπ. Οσο για τις περιοχές αποκλεισμού, προτείνεται να προστεθούν στις υφιστάμενες και οι φυσικές λίμνες, εκτάσεις με εγγειοβελτιωτικά έργα, καλλιεργούμενες εκτάσεις με τη μέθοδο των αναβαθμίδων, ακτές κολύμβησης, καθώς και εντός σχεδίων περιοχές.

Η κατηγοριοποίηση του εθνικού χώρου ως προς τη χωρική οργάνωση των ΑΠΕ αφορά μόνον τις αιολικές εγκαταστάσεις, ενώ τα φωτοβολταϊκά αντιμετωπίζεται συνολικά. Στόχος είναι η δημιουργία ενός σαφούς χωροταξικού πλαισίου ώστε η ανάπτυξη έργων ΑΠΕ να μη διαταράσσει την κοινωνική γαλήνη προκαλώντας συγκρούσεις στην τοπική κοινωνία, να αφήνει ελάχιστο αποτύπωμα στο περιβάλλον και παράλληλα να μη λειτουργεί αποτρεπτικά προς τους επενδυτές.

Το υφιστάμενο ΕΧΠ-ΑΠΕ του Γ. Σουφλιά, το οποίο εγκρίθηκε το 2009, είχε λάβει υπόψη δεδομένα της δεκαετίας του 2000 τα οποία πλέον είναι παρωχημένα, λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας των ΑΠΕ (μέγεθος ανεμογεννητριών, ανάπτυξη θαλάσσιων εγκαταστάσεων ΑΠΕ, μονάδες αποθήκευσης ενέργειας κ.ά.), της κλιματικής αλλαγής που επέφερε μεταβολές στις ταχύτητες των ανέμων και στην ακτινοβολία του ηλίου και αλλαγών στην περιβαλλοντική νομοθεσία.

Οπως αποφασίστηκε κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής, εντός της επόμενης εβδομάδας οι συμμετέχοντες εκπρόσωποι υπηρεσιών του υπουργείου και άλλων φορέων θα υποβάλουν εγγράφως τυχόν ενστάσεις, οι οποίες θα συζητηθούν και εάν κριθεί απαραίτητο θα ενσωματωθούν στο τελικό κείμενο της ΚΥΑ. «Το Βήμα» παρουσιάζει σήμερα όλο το σχέδιο της ΚΥΑ.

Οι περιοχές προστασίας

Η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων προτείνεται να απαγορεύεται εντός:

α. Κηρυγμένων διατηρητέων μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και των άλλων μνημείων μείζονος σημασίας, καθώς και των οριοθετημένων αρχαιολογικών ζωνών προστασίας Α.

β. Ζωνών απολύτου προστασίας της φύσης και προστασίας της φύσης.

γ. Ορίων των Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας Ραμσάρ.

δ. Πυρήνων των εθνικών δρυμών, των κηρυγμένων μνημείων της φύσης και των αισθητικών δασών.

ε. Οικοτόπων προτεραιότητας των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (ΕΖΔ) του Δικτύου Natura 2000.

στ. Περιοχών που έχουν χαρακτηριστεί ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους.

ζ. «Περιοχών άνευ δρόμων». Ηδη έξι βουνά έχουν χαρακτηριστεί ως ΠΑΔ (Λευκά Ορη, Σάος, Σμόλικας, Ταΰγετος, Τύμφη, Χατζή).

η. Περιοχών εντός σχεδίων πόλεων και ορίων οικισμών προ του 1923 ή κάτω των 2.000 κατοίκων και των καθοριζόμενων από τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό περιοχών επεκτάσεων ή εντάξεων νέων οικιστικών περιοχών.

θ. Οργανωμένων υποδοχέων ανάπτυξης υποδομών (τουριστικών, του τριτογενούς τομέα κ.ά.), των θεματικών πάρκων και των τουριστικών λιμένων. Κατ’ εξαίρεση θα επιτρέπεται εγκατάσταση ανεμογεννητριών με σύμφωνη γνώμη του αντίστοιχου φορέα.

ι. Των εκτός σχεδίου περιοχών στις οποίες προβλέπεται από τον πολεοδομικό σχεδιασμό Α’ επιπέδου η ανάπτυξη χρήσεων τουρισμού-αναψυχής. Στις περιοχές αποκλεισμού δεν θα περιλαμβάνονται περιοχές αγροτικού χαρακτήρα στις οποίες επιτρέπονται μόνο αγροτουριστικές μονάδες.

ια. Τουριστικών και οικιστικών «συγκεντρώσεων» που έχουν δημιουργηθεί ατύπως σε περιοχές εκτός σχεδίου.

ιβ. Ακτών κολύμβησης που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας των νερών κολύμβησης του ΥΠΕΝ.

ιγ. Λατομικών περιοχών και μεταλλευτικών και εξορυκτικών ζωνών που λειτουργούν επιφανειακά.

Ωστόσο, στα Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους, στις περιοχές άνευ δρόμων, εντός σχεδίου, οργανωμένων υποδοχέων, ακτών κολύμβησης και σε λατομεία και εξορυκτικές ζώνες θα επιτρέπεται η χωροθέτηση των συνοδευτικών έργων ΑΠΕ (δίκτυα πρόσβασης και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας).

Κατευθύνσεις για αιολικά πάρκα

l Χρήση υφισταμένων οδών με τις απαραίτητες βελτιώσεις και επεκτάσεις. Χωμάτινη εσωτερική οδοποιία με επίστρωση χαλικιού (3Α).

Αποφυγή εκτεταμένων, κατά το δυνατόν, εκσκαφών. Περιορισμός στο πλάτος των δρόμων πρόσβασης στο αναγκαίο μέτρο.

Εκτέλεση έργων αντιπλημμυρικών και ανάσχεσης της διάβρωσης.

l Η γραμμή μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το δίκτυο της ΔΕΗ να ακολουθεί, κατά το δυνατόν, τις υφιστάμενες οδούς προσπέλασης, ώστε να περιορίζεται η υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Χωροθέτηση αιολικών σε Natura και δάση

Η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων θα επιτρέπεται σε Τόπους Κοινοτικής Σημασίας, στις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (πλην των οικοτόπων προτεραιότητας) και στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας των περιοχών του δικτύου Natura 2000, υπό την προϋπόθεση σύνταξης μελέτης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ειδικά για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, η αξιολόγηση θα πρέπει να συνεκτιμά και την ύπαρξη σημαντικών περιοχών για τα πουλιά (ΣΠΠ).

Για την περίπτωση χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων εκτός Natura, όπου εντοπίζεται ΣΠΠ, θα πρέπει ο φάκελος της περιβαλλοντικής αδειοδότησης να περιλαμβάνει μελέτη η οποία θα εστιάζει στην ορνιθοπανίδα. Η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων εντός δασών, δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων θα επιτρέπεται, με ιδιαίτερη μέριμνα για τον περιορισμό της βλάβης της δασικής βλάστησης. Ωστόσο, προτείνεται να γίνεται με επιφύλαξη για τις περιπτώσεις που αφορούν ζώνες απολύτου προστασίας της φύσης και προστασίας της φύσης, υγροτόπους Ραμσάρ και πυρήνες εθνικών δρυμών, κηρυγμένα μνημεία της φύσης και αισθητικά δάση.

Οι κανόνες χωροθέτησης ανά περιοχή

Ο εθνικός χώρος, με βάση το εν δυνάμει εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό του και τα ιδιαίτερα χωροταξικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του, διακρίνεται σε τέσσερις μείζονες κατηγορίες:

Α. Ηπειρωτική χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Εύβοιας και της Κρήτης

Το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης εδάφους από αιολικές εγκαταστάσεις στις δημοτικές ενότητες που εμπίπτουν σε Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 8% της έκτασης ανά δημοτική ενότητα (άλλως 1,05 τυπικές ανεμογεννήτριες / 1.000 στρέμματα). Ωστόσο το ποσοστό μπορεί να αυξάνεται έως και 30% ύστερα από σύμφωνη γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου. Σε Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας (ΠΑΚ) δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 5% (άλλως 0,66 τυπικές ανεμογεννήτριες / 1.000 στρέμματα), ποσοστό που θα αυξάνεται έως και 50% με σύμφωνη γνώμη Δημοτικού Συμβουλίου. Τα ποσοστά κάλυψης για αιολικά πάρκα στις δημοτικές ενότητες οι οποίες κατατάσσονται στις τουριστικά αναπτυσσόμενες περιοχές καθορίζεται στο 4% και στις αναπτυγμένες και στις περιοχές ελέγχου στο 2%.

Β. Αττική

Προτείνεται χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων σε περιοχές του ορεινού όγκου της Πάστρας, του Πάνειου, του Λαυρεωτικού Ολύμπου και στο εκτός επιρροής του αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος» τμήμα της Μερέντας. Το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης εδάφους από αιολικές εγκαταστάσεις δεν θα υπερβαίνει το 8% της έκτασης των δημοτικών ενοτήτων (άλλως 1,05 τυπικές ανεμογεννήτριες / 1.000 στρέμματα). Για το σύνολο της Αττικής, η μέγιστη δυνατότητα χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων (φέρουσα ικανότητα) εκτιμάται στις 50 τυπικές Α/Γ.

Γ. Κατοικημένα νησιά Ιονίου και Αιγαίου Πελάγους

Στα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους (εκτός Κρήτης) το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης εδάφους των αιολικών εγκαταστάσεων, σύμφωνα με το σχέδιο ΚΥΑ, δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 4% ανά δημοτική ενότητα (δηλαδή 0,53 τυπικές ανεμογεννήτριες / 1.000 στρέμματα). Ειδικά στα μη διασυνδεδεμένα με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό σύστημα νησιά και μέχρι τη διασύνδεσή τους η συνολική ισχύς των αιολικών σταθμών ανά νησί δεν θα πρέπει να ξεπερνά το διπλάσιο του επιπέδου αιχμής της ζήτησης που αυτό εμφανίζει σε μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα (δεκαετία). Προτείνεται εξαίρεση των αιολικών πάρκων που περιλαμβάνουν κατασκευή επαρκούς διασύνδεσης καθώς και των υβριδικών σταθμών (μονάδες ΑΠΕ με αποθήκευση ενέργειας). Το ποσοστό κάλυψης θα περιορίζεται στο 2% στις αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές.

Δ. Υπεράκτιος θαλάσσιος χώρος

Θα επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων (θαλάσσια αιολικά πάρκα) σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές της χώρας που διαθέτουν τις προϋποθέσεις εκμετάλλευσης, εφόσον αυτές δεν εντάσσονται σε ιδιαίτερο θεσμικό καθεστώς ρητής απαγόρευσης εγκατάστασης ή δεν αποτελούν ζώνη αποκλεισμού, όπως θεσμοθετημένα θαλάσσια ή υποθαλάσσια πάρκα ή βεβαιωμένες γραμμές επιβατικής ναυσιπλοΐας. Θα απαγορεύεται η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε απόσταση μικρότερη των 1.500 μέτρα από ακτές (όσες περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας υδάτων κολύμβησης του ΥΠΕΝ), σε κλειστούς κόλπους με εύρος ανοίγματος 1.500 μέτρα, σε Περιοχή  Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (κατ’ εξαίρεση εγκατάσταση ύστερα από σύμφωνη γνώμη του φορέα εκμετάλλευσης), σε απόσταση μικρότερη των 500 μ. από μονάδες υδατοκαλλιεργειών κ.λπ.

Ε. Ακατοίκητες νησίδες

Θα επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων σε όλες τις ακατοίκητες νησίδες της χώρας, εφόσον αυτές δεν εμπίπτουν σε περιοχή αποκλεισμού. Μάλιστα, προτείνεται σε αυτές να μην εφαρμόζονται τα όρια που αφορούν το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης εδάφους.

Τα κριτήρια για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων

Περιοχές για τη χωροθέτηση φωτοβολταϊκών πάρκων ορίζονται οι άγονες ή μη αρδευόμενες και όσες δεν προορίζονται για βόσκηση και κατά προτεραιότητα περιοχές με ευχέρεια διασύνδεσης με το δίκτυο. Κατά προτίμηση θα πρέπει να είναι αθέατες από κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και άλλα μνημεία μείζονος σημασίας, οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες προστασίας Α και περιοχές με υψηλό δείκτη τουριστικής ανάπτυξης. Επίσης, θα μπορούν να εγκατασταθούν σε εκτάσεις προς αποκατάσταση, όπως περιοχές εξοφλημένων λατομικών και μεταλλευτικών πεδίων, εξοφλημένα λιγνιτικά πεδία, εδάφη με υψηλό ρυπαντικό φορτίο, υποβαθμισμένες περιοχές, αποκατεστημένες χωματερές κ.λπ.

Ως περιοχές αποκλεισμού για τη χωροθέτησή τους το σχέδιο ΚΥΑ ορίζει τα κηρυγμένα μνημεία, οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες προστασίας Α, ζώνες απολύτου προστασίας της φύσης και προστασίας της φύσης, υγροτόπους Ραμσάρ και μικρούς νησιωτικούς υγροτόπους, πυρήνες Εθνικών Δρυμών, οικοτόπους προτεραιότητας, δάση και δασικές εκτάσεις, καλλιεργούμενες εκτάσεις με τη μέθοδο των αναβαθμίδων, φυσικές λίμνες και ακτές κολύμβησης (που παρακολουθούνται από το ΥΠΕΝ). Φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις μεγαλύτερες του 1 MW θα αποκλείονται από τη γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας και από τις εκτάσεις με εγγειοβελτιωτικά έργα.

Επίσης, θα απαγορεύεται η χωροθέτησή τους εντός σχεδίου, εντός οργανωμένων υποδοχέων ανάπτυξης (οικιστικής, τουριστικής κ.λπ.), σε θεματικά πάρκα και τουριστικούς λιμένες, αλλά και σε εκτός σχεδίου στις περιοχές που προορίζονται από τον πολεοδομικό σχεδιασμό για ανάπτυξη χρήσεων τουρισμού – αναψυχής και σε οικιστικές περιοχές ατύπως διαμορφωμένες.

Κανόνες και κριτήρια χωροθέτησης

l Μέγιστο ποσοστό εδαφικής κάλυψης από φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις 4%-5% στο σύνολο των καλλιεργήσιμων και βοσκήσιμων εκτάσεων ανά ΟΤΑ. Θα εξαιρούνται τα αγρο-φωτοβολταϊκά.

l Στις περιπτώσεις που προκύπτουν γειτνιάζουσες αναπτύξεις φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων και οι οποίες μεμονωμένα δεν κατατάσσονται σε περιβαλλοντική κατηγορία, απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση προκειμένου να ληφθούν υπόψη και να εξεταστούν οι σωρευτικές επιδράσεις.

l Στον νησιωτικό χώρο, πλην Κρήτης και Εύβοιας, προτείνεται χωροθέτηση μικρών εγκαταστάσεων.

l Απαιτείται σύνταξη ειδικής μελέτης θέασης των φωτοβολταϊκών, κατά την περιβαλλοντική αδειοδότηση, όταν αυτά χωροθετούνται εντός ζώνης 1.000 μ. από εγγεγραμμένα στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και άλλα μείζονος σημασίας μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους, καθώς και εντός ζώνης 500 μ. από ζώνη απολύτου προστασίας (Ζώνη Α) λοιπών αρχαιολογικών χώρων, κηρυγμένα πολιτιστικά μνημεία και ιστορικούς τόπους, παραδοσιακούς οικισμούς, τουριστικά καταλύματα και ειδικές τουριστικές υποδομές.

l  Για το δίκτυο διασύνδεσης μέσης τάσης θα απαιτείται υπογειοποίηση, εκτός αν τεκμηριώνεται στη μελέτη του έργου ότι δεν είναι εφικτό. Η υπογειοποίηση θα είναι υποχρεωτική όταν διέρχεται ή γειτνιάζει με προστατευόμενες περιοχές.

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΙΟΛΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ

Λόγω των περιορισμών στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων, παρατηρείται απόκλιση μεταξύ του αιολικού δυναμικού μιας περιοχής και της πραγματικής δυνατότητας φιλοξενίας ενός σταθμού (φέρουσα ικανότητα).

Νομοί Εβρου και Ροδόπης: Η φέρουσα ικανότητα εκτιμάται σε 480 τυπικές ανεμογεννήτριες (ενδεικτικά 960 MW), σημαντικά μικρότερη από το αιολικό δυναμικό (538 τυπικές Α/Γ, 1.076 MW).

Νομοί Εύβοιας, Αιτωλοακαρνανίας, Φθιώτιδας, Ευρυτανίας, Φωκίδας, Καρδίτσας, Βοιωτίας:

Η φέρουσα ικανότητα εκτιμάται σε 1.619 τυπικές Α/Γ (ενδεικτικά 3.237 MW) και το αιολικό δυναμικό σε 2.174 Α/Γ (4.348 MW).

Νομοί Λακωνίας και Αρκαδίας: Η φέρουσα ικανότητα εκτιμάται σε 438 τυπικές Α/Γ (ενδεικτικά 876 MW) και το αιολικό δυναμικό σε 478 Α/Γ (955 MW).

Συνολικά, η φέρουσα ικανότητα υπολογίζεται 20% μικρότερη από το αιολικό δυναμικό, δηλαδή περίπου 2.587 Α/Γ ή ενδεικτικά 5.174 MW, έναντι αιολικού δυναμικού 3.240 Α/Γ ή 6.479 MW.