Έφυγαν με τρένα και ΙΧ, άλλοι πέρασαν τα σύνορα πεζοί. Όλοι αναζητούσαν ένα ασφαλές καταφύγιο. Τέσσερις και πλέον μήνες από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και με το τέλος του πολέμου να μην είναι ορατό, ο αριθμός των Ουκρανών προσφύγων σε χώρες της Ευρώπης αγγίζει σήμερα περίπου τα 5,5 εκατομμύρια. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους μαζικούς εκτοπισμούς επί εδάφους της Γηραιάς Ηπείρου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σε αντίθεση με την μεγάλη προσφυγική κρίση του 2015-16 από τον νότο, αυτή τη φορά οι μεταναστευτικές ροές είναι κυρίως προς την μέχρι πρότινος αφιλόξενη ανατολική και κεντρική Ευρώπη, που για τους Ουκρανούς άνοιξε ωστόσο τις αγκάλες της χωρίς δεύτερη σκέψη.
Η Πολωνία για παράδειγμα φιλοξενεί σήμερα στα εδάφη της σχεδον 1,2 εκατομμύρια πρόσφυγες από την Ουκρανία: τους περισσότερους από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Εδώ και επτά χρόνια ωστόσο απέφευγε να δεχτεί πρόσφυγες από τη ρημαγμένη από τον πόλεμο Συρία ή/και αιτούντες άσυλο από άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και της νότιας Ασίας. Φυσικά δεν ήταν η μόνη…
Αλλαγή σκηνικού
«Υπάρχει δεκτικότητα και γενναιοδωρία απέναντι στην Ουκρανία, κάτι που ουδόλως κατακρίνω. Το αξίζουν. Όμως θα ήθελα πολύ η ίδια μεταχείριση να εφαρμοστεί και στους Σύρους πρόσφυγες», σχολίασε χαρακτηριστικά στο Euronews ο Πάουλο Πινέιρο, πρόεδρος της Επιτροπής Έρευνας του ΟΗΕ για τη Συρία.
Επικαιροποιημένα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) δείχνουν ότι από τις γειτονικές χώρες της Ουκρανίας, το μεγαλύτερο κύμα προς τα ανατολικά το έχει δεχτεί μακράν η Πολωνία. Στην (υποψήφια πλέον προς ένταξη στην ΕΕ) Μολδαβία οι τελευταίες καταγραφές δείχνουν 83 χιλιάδες Ουκρανούς πρόσφυγες, σχεδόν όσους και στη Ρουμανία. Περίπου 80 χιλιάδες είναι στη Σλοβακία και 25.800 στην Ουγγαρία.
Όμως τα στοιχεία αυτά, τονίζεται, δεν αποτυπώνουν την πλήρη εικόνα. Αφενός λόγω των χρονοβόρων γραφειοκρατικών διαδικασιών. Αφετέρου λόγω μετακινήσεων από τις χώρες εισδοχής προς άλλα ευρωπαϊκά κράτη.
Σήμερα για παράδειγμα υπάρχουν περισσότεροι από 867.000 Ουκρανοί πρόσφυγες στη Γερμανία, σχεδόν 383.000 στην Τσεχία και 141.000 στην Ιταλία.
Οι αριθμοί αυτοί εκτιμάται ότι αποτελούν ένδειξη για το πού σχεδιάζουν να μείνουν οι πρόσφυγες, τουλάχιστον προσώρας. Τάσεις, που θα διαμορφώσουν τις μελλοντικές συζητήσεις στους κόλπους της ΕΕ για το μεταναστευτικό-προσφυγικό θέμα.
Ήδη χώρες που σε αυτή τη φάση έχουν δεχτεί τις μεγαλύτερες μεταναστευτικές ροές πλέον αναζητούν επιτακτικά πρόσθετη χρηματοδότηση.
Άλλα μέτρα και σταθμά
Επιδεικνύοντας αντανακλαστικά που… έλαμψαν δια της απουσίας τους κατά την προηγούμενη προσφυγική κρίση, η ΕΕ έχει ήδη ενεργοποιήσει από τις αρχές Μαρτίου την Οδηγία Προσωρινής Προστασίας.
Είχε εκδοθεί από το 2001, στο απόηχο του πολέμου στο Κόσοβο και τη στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ κατά της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Ενεργοποιήθηκε ωστόσο για πρώτη φορά φέτος, μόλις μια εβδομάδα μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, παρέχοντας σε αυτό το πλαίσιο και σε όλους τους πρόσφυγες από την εμπόλεμη χώρα μια σειρά δικαιωμάτων.
Περιλαμβάνουν άδεια διαμονής και ελεύθερη μετακίνηση εντός ΕΕ, με άμεση πρόσβαση στην αγορά εργασίας, στη στέγαση, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και στην εκπαίδευση.
Η ισχύς του μέτρου θα είναι τουλάχιστον για ένα χρόνο, ενδεχομένως έως και τρία έτη «ανάλογα με τις εξελίξεις στην Ουκρανία», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται.
Συνολικά σχεδόν 4 εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες έχουν ήδη υποβάλει αίτηση για προσωρινή διαμονή σε άλλη χώρα.
Καθώς όμως ο πόλεμος συνεχίζεται για πέμπτο μήνα, τα αιτήματα για περαιτέρω στήριξη και διαμοιρασμό του βάρους πληθαίνουν -κατά τραγική δε ειρωνεία και από χώρες της ΕΕ, που προ επταετίας βρίσκονταν σε εντελώς διαφορετική θέση και ως εκ τούτου είχαν εντελώς διαφορετική θεώρηση για την αντιμετώπισης της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης…
Πρόσθετη στήριξη
Πρόκειται για «μια πολύ γενναιόδωρη προσφορά, πολύ πέρα από την κλασική προστασία ασύλου», σχολίασε για την κοινοτική οδηγία ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής, Μαργαρίτης Σχοινάς, μιλώντας στην Washington Post στις αρχές Ιουνίου.
Προέβλεψε μάλιστα ότι χάρη στις παροχές της και «ανεξάρτητα από την εξέλιξη του πολέμου, τουλάχιστον 2,5 με 3 εκατομμύρια άνθρωποι θα παραμείνουν» σε ευρωπαϊκές χώρες, αντί να επιστρέψουν στην Ουκρανία.
Εν μέσω καλπάζοντος πληθωρισμού και αυξανόμενων πιέσεων στους τομείς της υγείας, της στέγασης, της εκπαίδευσης και της απασχόλησης που συνεπάγεται η κοινωνική ενσωμάτωση τόσο πολλών ανθρώπων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση «Δράση Συνοχής για Πρόσφυγες στην Ευρώπη» (CARE).
Η πρωτοβουλία αντλεί χρηματοδότηση από ήδη εγκεκριμένους πόρους για την ανάκαμψη των «27» μετά την πανδημία.
Στα τέλη Ιουνίου προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, εγκρίνοντας το πρόγραμμα «Ευέλικτης βοήθειας για εδάφη (FAST -CARE)».
«Πρόκειται για μία νέα ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων», αναφέρει, «προσφέροντας περαιτέρω στήριξη και ευελιξία για χρηματοδότηση από την πολιτική συνοχής».
Αντίστροφη πορεία
Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στη χώρα τους, υπολογίζεται ότι συνολικά περί τα 8 εκατομμύρια Ουκρανοί εγκατέλειψαν την πατρίδα τους λόγω του πολέμου.
Εξ αυτών, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, τα 3 εκατομμύρια έχουν πλέον επιστρέψει, κυρίως στα κεντρικά και δυτικά, σε πόλεις και περιοχές που βρίσκονται -στην παρούσα φάση τουλάχιστον- μακριά από τα μέτωπα του πολέμου.
Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), περισσότεροι από επτά εκατομμύρια Ουκρανοί παραμένουν λόγω των συγκρούσεων εσωτερικά εκτοπισμένοι.
Πάνω από τους μισούς είναι γυναίκες, εκ των οποίων οι περισσότερες έγκυες και μανάδες.
Πρόσφατη εν τω μεταξύ μελέτη της εταιρείας ανάλυσης δεδομένων NoBrainerData, με έδρα την Ουάσιγκτον, χαρακτηρίζει ορατό τον κίνδυνο μιας δεύτερης τραγωδίας μέσα στην τραγωδία στην εμπόλεμη Ουκρανία.
Κάνει λόγο για μια επαπειλούμενη δημογραφική καταστροφή, λόγω υπερβολικών θανάτων που σχετίζονται με τον πόλεμο, ακραίας εσωτερικής κινητικότητας, αύξησης της μετανάστευσης, λιγότερων γεννήσεων και πιθανής οριστικής απώλειας εδαφών από τη ρωσική εισβολή.
