Τα πανδημικά σύννεφα πυκνώνουν εν μέσω της τουριστικής περιόδου που ξεκίνησε με υψηλές προσδοκίες, ξορκίζοντας τους κινδύνους. Η νέα φρενήρης πορεία των υπερμεταδοτικών υποπαραλλαγών ΒΑ.4 και ΒΑ.5, εντός και εκτός των συνόρων, δημιουργούν νέα δεδομένα, με την κυβέρνηση και τους ειδικούς να βλέπουν στην 4η δόση – που άνοιξε αιφνιδιαστικά για τον πληθυσμό άνω των 30 ετών – αλλά και στα αντι-ιικά χάπια τη λύση.
Η ανοδική τάση των νοσηλειών τις τελευταίες ημέρες – ξεπερνούν πλέον ακόμη και τις 200 – απειλούν εκ νέου τις αντοχές του ΕΣΥ. Και παρότι οι εκτιμήσεις των επιστημόνων συγκλίνουν πως οι επιπτώσεις του 6ου κύματος θα είναι ελεγχόμενες, τα κέντρα αποφάσεων της χώρας επενδύουν σε κινήσεις πρόληψης.
152% αύξηση στα αντι-ιικά φάρμακα
Ο ύπουλος τρόπος με τον οποίο επιχειρεί να εισβάλει ο ιός στον οργανισμό των πιο απροστάτευτων αποκαλύπτεται, άλλωστε, από τα δεδομένα που επικαλείται ο καθηγητής Πνευμονολογίας στο ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Στέλιος Λουκίδης. Από την 1η έως και τις 10 Ιουνίου είχαν πραγματοποιηθεί 800 αιτήσεις για χορήγηση αντι-ιικών φαρμάκων.
Εκτοτε καταγράφηκε αύξηση της τάξης του 152% στα αιτήματα. Πιο συγκεκριμένα, το διάστημα 12-22 Ιουνίου εγκρίθηκαν περί τις 1.800 χορηγήσεις αντι-ιικών χαπιών, αριθμός που αποκαλύπτει την εξάπλωση του SARS-CoV-2 στην κοινότητα. «Οι αυξημένες χορηγήσεις δείχνουν ότι οι άνθρωποι που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών νοσούν. Ο ρυθμός είναι τελείως διαφορετικός σε σχέση με τον Μάιο ή τις αρχές Ιουνίου, όταν η ζήτηση ήταν σαφώς μειωμένη» αναλύει ο καθηγητής.
Και προσθέτει με νόημα πως τα ίδια στοιχεία αποκαλύπτουν την ανάγκη ανάδυσης μιας προστατευτικής συμπεριφοράς των νεότερων και πιο δυνατών έναντι του SARS-CoV-2 προς τους πλέον ευάλωτους. «Θα πρέπει να απομακρυνόμαστε από τους ηλικιωμένους όταν επιστρέφουμε από το νησί ή μετά τη συμμετοχή σε μια εκδήλωση όπου επικρατούσε συγχρωτισμός. Είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας πως οι νέες εκδοχές είναι ακόμη πιο μολυσματικές με ό,τι αυτό συνεπάγεται» καταλήγει.
Απροθυμία από τους άνω των 60
Παρ’ όλα αυτά, προκαλεί εντύπωση αλλά και εύλογα ερωτηματικά γιατί, παρά το «άνοιγμα» της δεύτερης αναμνηστικής δόσης ήδη από τα μέσα Απριλίου, το κάλεσμα των ειδικών δεν βρήκε ανταπόκριση από τους πολίτες 60+. Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία περίπου δυόμισι μήνες μετά έχει προσέλθει στα εμβολιαστικά κέντρα της χώρας μόλις το 16,6% των δικαιούχων.
Οπως υπογραμμίζει στο «Βήμα» ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας της LSE Ηλίας Μόσιαλος, στη δεδομένη στιγμή θα έπρεπε να επιχειρηθεί να καλυφθεί αυτή η σημαντική… μαύρη τρύπα. «Κανονικά οι προσπάθειες θα έπρεπε να επικεντρωθούν στους πολίτες άνω των 60 ετών, όπου τα ποσοστά των εμβολιασθέντων παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλά. Αλλά και στους ανοσοκατασταλμένους κάτω των 60 ετών, για τους οποίους η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών ορθά έχει μεριμνήσει να ανοίξει την πλατφόρμα. Η στρατηγική θα έπρεπε να ακολουθήσει τα επιστημονικά δεδομένα».
Η πλατφόρμα εν μέσω θέρους
Στο κρίσιμο ερώτημα γιατί η πλειονότητα των ευάλωτων λέει «όχι» στη 2η αναμνηστική δόση, μια πιθανή εξήγηση, σύμφωνα με τον καθηγητή Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και αντιπρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας, Ευάγγελο Μανωλόπουλο, είναι η – όπως όλα δείχνουν – εσφαλμένη εντύπωση πως το φθινόπωρο θα είναι διαθέσιμα ενισχυμένα εμβόλια.
Στην πράξη, όμως, οι εξελίξεις στον ερευνητικό τομέα δεν προλογίζουν θεαματικές αλλαγές.
«Δεν φαίνεται κάποια ιδιαίτερα σημαντική διαφορά συγκριτικά με τα εμβόλια που κάναμε έως τώρα, δεδομένου πως στην αντίθετη περίπτωση οι μελέτες θα έπρεπε να είναι σε προχωρημένη φάση» εξηγεί. Και προσθέτει πως υπάρχει πιθανότητα οι εταιρείες έως το φθινόπωρο να κυκλοφορήσουν κάποιες βελτιωμένες εκδόσεις, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως εξασφαλίζεται κατά πολύ μεγαλύτερη προστασία.
Επικαιροποιημένα εμβόλια
Για παράδειγμα, πρόσφατα η εταιρεία Moderna ανακοίνωσε τα πρώτα προκαταρκτικά αποτελέσματα επικαιροποιημένου εμβολίου που στοχεύει στην παραλλαγή Ομικρον, τονίζοντας πως το νέο εμβόλιο αυξάνει την ανοσία προκαλώντας οκτώ φορές περισσότερα αντισώματα. Η εταιρεία ελπίζει να το κυκλοφορήσει ως τέταρτη δόση στα τέλη καλοκαιριού. Την ίδια στιγμή και η εταιρεία Pfizer αναπτύσσει ένα επικαιροποιημένο εμβόλιο που θα «πιάνει» την παραλλαγή Ομικρον παρέχοντας μεγαλύτερη προστασία σε σχέση με τα ήδη υπάρχοντα εμβόλια, χωρίς όμως προς το παρόν να έχουν γνωστοποιηθεί τα δεδομένα των κλινικών μελετών.
Επιστρέφοντας συνεπώς στο «εδώ και το τώρα» ο κ. Μανωλόπουλος επιμένει ότι είναι σημαντικό να επιλέξουν την ασφαλή οδό της 4ης δόσης οι πολίτες – με έμφαση στους πλέον ευάλωτους. «Και οι νεότεροι όμως, που ανησυχούν, έχουν πλέον την επιλογή να υποβληθούν σε μια δεύτερη αναμνηστική δόση, καθώς δεν υπάρχει καμία αντένδειξη».
Ο τουρισμός και η χαλάρωση
Το σημεία-κλειδιά που επιτάχυναν τις σχετικές αποφάσεις, σύμφωνα με την καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μαρία Γαζούλη, είναι η καλοκαιρινή περίοδος και συνεπακόλουθα ο τουρισμός σε συνδυασμό με την πλήρη χαλάρωση των μέτρων. «Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) ξεκίνησε μια κυλιόμενη αναθεώρηση για ενημερωμένες εκδόσεις των εμβολίων της Moderna και των Pfizer/BioNTech, που τροποποιήθηκαν για τη βελτιστοποίηση της προστασίας έναντι νεότερων παραλλαγών του SARS-CoV-2. Ωστόσο, καθώς δεν έχει γίνει ακόμη γνωστό πότε θα κυκλοφορήσουν, τη δεδομένη στιγμή χρειάζεται ενίσχυση της άμυνάς μας. Γι’ αυτό κρίνεται σημαντική η 4η δόση, ειδικά σε ευπαθείς ομάδες».
Και προσθέτει με νόημα ότι «τα ήδη διαθέσιμα εμβόλια μπορούν να προστατεύσουν τους ανθρώπους από τα χειρότερα – δηλαδή από τις επιπλοκές της λοίμωξης COVID-19».
Το μετέωρο βήμα του υπουργείου Υγείας
Το αμφιλεγόμενο σημείο της ανακοίνωσης του υπουργείου Υγείας που εξέδωσε την περασμένη Πέμπτη και αφορά την ενεργοποίηση της πλατφόρμας για άτομα άνω των 30 ετών είναι διατυπωμένο ως εξής: «Αναφορικά με τα άτομα του γενικού πληθυσμού ηλικίας κάτω των 60 ετών, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών επισημαίνει ότι δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή επαρκή επιστημονικά δεδομένα για το πρόσθετο όφελος που θα προσέφερε μια δεύτερη αναμνηστική δόση με τα υπάρχοντα εμβόλια».
Επιπρόσθετα, η ίδια ανακοίνωση παραμένει φτωχή υπό την έννοια ότι δεν απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα – όπως, για παράδειγμα, πόσους μήνες μετά την 3η δόση πρέπει να υποβληθεί κανείς στην 4η δόση. ’Η τι ισχύει για όσους στο μεταξύ έχουν νοσήσει;
Σύσταση που γεννά ασάφειες
Μοιραία, θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει ως μια επιστημονικά… μετέωρη σύσταση που γεννά ασάφειες. Και στην πράξη μετακυλίει στους ενδιαφερομένους το βάρος της ατομικής ευθύνης. «Η σύσταση θα έπρεπε να είναι πιο σαφής, πιο ξεκάθαρη», επιμένει μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Πνευμονολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκος Τζανάκης. Και προσθέτει πως «μία επιπλέον δόση δεν θα βλάψει κανέναν. Ομως, από την άλλη δεν υπάρχει επιστημονική βάση που να τεκμηριώνει το όφελός της σε άτομα κάτω των 60 ετών».
Είναι ενδεικτικό πως ο ΕΜΑ αλλά και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) δεν έχουν τροποποιήσει από τον περασμένο Απρίλιο τη κοινή γνωμοδότησή τους, που καταλήγει ότι «είναι ακόμη νωρίς για να εξεταστεί το ενδεχόμενο χρήσης μιας τέταρτης δόσης», τουλάχιστον στον γενικό πληθυσμό. Ετσι, στη Γαλλία και στη Γερμανία έχει υιοθετηθεί το μοντέλο προώθησης δεύτερης αναμνηστικής δόσεις σε πολίτες 60+, ενώ στην Αγγλία το ηλικιακό όριο είναι τα 75 έτη (με έμφαση στους ηλικιωμένους που διαμένουν σε οίκους ευγηρίας). Αντίστοιχα, το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) έχει εκδώσει σχετική οδηγία για τους ανθρώπους άνω των 50 ετών.
Επιφυλάξεις Μόσιαλου
Υπό τα δεδομένα αυτά, ο κ. Μόσιαλος ήδη από το απόγευμα της Πέμπτης εξέφρασε τις επιφυλάξεις του. «Ορισμένοι επισήμαναν ότι θα μπορούν να κάνουν την τέταρτη δόση όσοι φοβούνται. Αυτός, βέβαια, δεν είναι επαρκής λόγος για να δικαιολογηθεί μια πολιτική, ειδικά όταν δεν υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση. Οι αποφάσεις δημόσιας Υγείας και οι ιατρικές αποφάσεις πρέπει να βασίζονται στην τεκμηρίωση και στη συστηματική ανάλυση των δεδομένων» σχολίασε μεταξύ άλλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Εν τούτοις, μέλη της Επιτροπής υπεραμύνονται της απόφασής τους, επικαλούμενοι τα ολοένα αυξανόμενα αιτήματα νεότερων πολιτών, διεκδικώντας το δικαίωμά τους να υποβληθούν σε 4η δόση για διάφορους λόγους. Μάλιστα, ανάμεσά τους είναι και αρκετοί επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με πολύ κόσμο.
Εν τω μεταξύ, στελέχη του υπουργείου Υγείας διευκρίνιζαν στο «Βήμα» πως οι νέες συστάσεις δεν διαφέρουν από αυτές του περασμένου Απριλίου, όταν άνοιξε η δεύτερη αναμνηστική δόση για τους 60+. Σύμφωνα με αυτές, προτείνεται η χορήγηση της 2ης αναμνηστικής δόσης με mRNA εμβόλιο σε χρονικό διάστημα τουλάχιστον 4 μηνών μετά τον εμβολιασμό με την 1η αναμνηστική δόση. Επιπρόσθετα, σε άτομα που έχουν νοσήσει – και αυτό θα πρέπει να το θυμόμαστε – μετά τη χορήγηση της 1ης αναμνηστικής δόσης δεν προτείνεται 2η αναμνηστική δόση.
Απαντήσεις για την 4η δόση
Τις απορίες των πολιτών προσπαθεί να ξεδιαλύνει από την πλευρά του και ο καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, Αχιλλέας Γραβάνης.
Πιο συγκεκριμένα, σε πρόσφατη ανάρτησή του αναφέρει τα εξής: «Ποιοι θα έπρεπε να κάνουν την 4η δόση από τους άνω των 30 μετά με την πρόσφατη απόφαση της πολιτείας; Κατά τη γνώμη μου: αυτοί στους οποίους έχουν παρέλθει πάνω από 6-7 μήνες από την 3η δόση, τα άτομα με επιβαρυμένη υγεία (καρδιαγγειακά, αναπνευστικά, μεταβολικά νοσήματα), οι ανοσοκατασταλμένοι και άτομα που έρχονται σε επαφή με πολύ κόσμο».
