Πέντε ημέρες προτού ενεργοποιηθεί ο περίπλοκος μόνιμος μηχανισμός λειτουργίας της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που έχει ως στόχο να αντλήσει χρήματα ώστε να συνεχιστούν οι  επιδοτήσεις στους καταναλωτές ρεύματος, στην ενεργειακή αγορά έχουν έρθει, και πάλι, τα πάνω κάτω. Η κίνηση της Gazprom να μειώσει τις ροές του ρωσικού αερίου σε βασικούς πελάτες της (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία) οδήγησε σε εκτίναξη των τιμών στο ολλανδικό hub (TTF), συμπαρασύροντας και εκείνες του ρεύματος, οι οποίες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (και στην Ελλάδα) ξεπέρασαν την Τετάρτη και την Πέμπτη τα 300 ευρώ ανά μεγαβατώρα.

Μπροστά στο ενδεχόμενο η Μόσχα να κλείσει εντελώς τις στρόφιγγες αερίου, η Ευρώπη, για άλλη μια φορά, αποδεικνύεται κατώτερη των περιστάσεων, με τα κράτη-μέλη να ακολουθούν την… πολιτική τακτική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Διότι, όπως προβλέπουν διεθνείς αναλυτές, σε περίπτωση πλήρους απογαλακτισμού από το αέριο της Gazprom οι ευρωπαϊκές αποθήκες αερίου θα εξαντληθούν στα μέσα του επόμενου χειμώνα.

Oι λιγνίτες

Ετσι, με την Κομισιόν να αρκείται στο να δίνει κατευθύνσεις για ενεργειακή απόδοση και εξοικονόμηση, πολλές χώρες (Γερμανία, Βρετανία, Ολλανδία, Αυστρία, Βουλγαρία, Ιταλία, Γαλλία) ενεργοποιούν σχέδια για επιστροφή σε λιγνίτες και πυρηνική ενέργεια, «θυσιάζοντας», έστω και προσωρινά, την πολιτική για στροφή στην πράσινη ενέργεια ώστε να μη βρεθούν αντιμέτωπες με «δελτίο» στο φυσικό αέριο.

Στην Ελλάδα, την προηγούμενη εβδομάδα ξεκίνησε το πρώτο crash test, σε πραγματικές συνθήκες, δίχως ρωσικό αέριο (λόγω της διακοπής για προγραμματισμένη συντήρηση της ροής μέσω του TurkStream) και μάλιστα σε  περίοδο καύσωνα. Με τη ζήτηση αυξημένη περίπου στα 8,3 GW (αν και δεν έφτασε στα 11 GW όπως άλλες φορές) ο λιγνίτης έκανε και πάλι «comeback» πιάνοντας διψήφια νούμερα στο ενεργειακό μείγμα (κατά μέσο όρο 17%), ενώ και οι μονάδες φυσικού αερίου δούλεψαν κανονικά, καθώς αυτή την περίοδο υπάρχει επάρκεια σε LNG – τα φορτία στον τερματικό σταθμό αερίου της Ρεβυθούσας τον Μάιο και τον Ιούνιο ήταν αυξημένα, με δεδομένο ότι και οι τιμές είχαν πέσει.

Ρυθμίσεις

Πάντως, καλού-κακού, οι λιγνιτικές μονάδες βρίσκονται όλες σε ετοιμότητα (πλην της Μεγαλόπολης 3), για να δουλέψουν στο φουλ, εάν χρειαστεί, με το κάρβουνο στις αυλές τους να επαρκεί για ένα δίμηνο, ενώ για τις μονάδες φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλου έχει προβλεφθεί να λειτουργήσουν και με ντίζελ.

Επιπλέον, τον επόμενο μήνα μπαίνει σε δοκιμαστική λειτουργία η νέα μονάδα αερίου της Μυτιληναίος, ενώ εφέτος το ενεργειακό μείγμα είναι εμπλουτισμένο και με περίπου 1,2 GW νέων ΑΠΕ (Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας).

Επίσης, στο νομοσχέδιο για την απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας των ΑΠΕ, που συζητείται στη Βουλή, έχουν εισαχθεί ρυθμίσεις για την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας. Ειδικότερα, προβλέπεται καθεστώς εφεδρείας για τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με ντίζελ της ΔΕΗ, οι οποίες βρίσκονται στα νησιά που διασυνδέονται με το ηλεκτρικό σύστημα, ενώ, κατά παρέκκλιση της νομοθεσίας, χορηγείται άδεια προσωρινής λειτουργίας ως την 31η Δεκεμβρίου 2023 στους υφιστάμενους σταθμούς παραγωγής της ΔΕΗ στην Κρήτη.

 

Τρία σενάρια

Το ερώτημα που τίθεται πλέον μετ’ επιτάσεως είναι εάν η αύξηση της χρήσης λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή είναι προσωρινή, ή σχεδιάζεται να ενσωματωθεί στο υπό αναθεώρηση Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Τα μέλη της Ομάδας Εργασίας που έχει συγκροτήσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), σύμφωνα με πληροφορίες, έχουν χωριστεί στα δύο, σε έναν αγώνα αμφίρροπο.

Οι συναντήσεις τους ξεκίνησαν με βασικό ζητούμενο το κατάλληλο ενεργειακό μείγμα για την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας, το οποίο παράλληλα θα καταστήσει την ελληνική οικονομία κλιματικά ουδέτερη. Και έτσι ο λιγνίτης επέστρεψε στο προσκήνιο, διεκδικώντας ρόλο «καυσίμου-γέφυρας», όπως το φυσικό αέριο, έως ότου οι ΑΠΕ και η αποθήκευση ενέργειας εξασφαλίσουν τα αναγκαία ποσοστά παραγωγής ρεύματος.

Σύμφωνα με τα τρία βασικά σενάρια που παρουσίασε στην Ομάδα Εργασίας ο καθηγητής ΕΜΠ κ. Παντελής Κάπρος, το αναμορφωμένο ΕΣΕΚ θα πρέπει να προβλέπει έως το 2028 αυξημένη ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ, αλλά και αυξημένη λιγνιτική ισχύ, η οποία θα «κλέψει» μερίδιο από το αέριο. Το πρώτο σενάριο μπορεί να χαρακτηριστεί ως «business as usual» καθώς, σε γενικές γραμμές, διατηρεί το υφιστάμενο σχέδιο απολιγνιτοποίησης, με αύξηση της ηλεκτροπαραγωγής από αέριο και ΑΠΕ.

Στα άλλα δύο σενάρια ωστόσο, ο λιγνίτης έως το 2028 κερδίζει έδαφος στην ηλεκτροπαραγωγή από το φυσικό αέριο. Στο πρώτο παραμένουν σε λειτουργία έως το 2028 οι μονάδες «Αγιος Δημήτριος 5» και «Μελίτη» (οι οποίες έχουν προγραμματιστεί να κλείσουν το 2023) και η νέα μονάδα «Πτολεμαΐδα 5», η μοναδική που βάσει του σημερινού προγραμματισμού θα καίει λιγνίτη για την επόμενη πενταετία.

Στο δεύτερο σενάριο διατηρούνται όλες οι υφιστάμενες σήμερα λιγνιτικές μονάδες έως το 2028. Σε όλα τα σενάρια ο στόχος είναι το 2030 οι ΑΠΕ να φτάσουν το 65-70% στην ηλεκτροπαραγωγή και η αποθήκευση ενέργειας στο 3,5%.

Αντιδράσεις

Η πρόταση επανόδου του λιγνίτη, σύμφωνα με πληροφορίες, δημιούργησε μέτωπο αντίδρασης, με τον επικεφαλής της ΔΕΗ κ. Γιώργο Στάσση να εξηγεί γιατί είναι αδύνατη για την επιχείρηση η επιστροφή στο… κάρβουνο. Οι λιγνιτικές μονάδες λειτουργούν σε καθεστώς εξαίρεσης, με πλαφόν στις ώρες λειτουργίας, οι οποίες στις περισσότερες εξαντλούνται έως το 2023 και στις υπόλοιπες το 2025.

Για να λειτουργήσουν παραπάνω θα πρέπει η ΔΕΗ να προχωρήσει σε αναβαθμίσεις, οι οποίες θέλουν πολύ χρόνο και χρήμα. Αφετέρου, η επιχείρηση δεσμεύεται με ρήτρες βιωσιμότητας (συνδέονται με μείωση των εκπομπών CO2), που συνοδεύουν τα τρία ομολογιακά δάνεια που έχει λάβει.