Η Αννα, ιδιοκτήτρια ταβέρνας στην Αλυκή της Πάρου, ακόμη δεν μπορεί να καταλάβει γιατί μια μικρή ομάδα από μάγειρες και άλλους εργαζομένους της κουζίνας που είχε προσλάβει μαζί με τον σύζυγό της Μάριο, προκειμένου να μοιραστούν μαζί τους τον μεγάλο φόρτο εργασίας στη διάρκεια του καλοκαιριού, δεν ανέβηκε ποτέ στο πλοίο που θα τους έφερνε στο νησί από την Αθήνα. «Είχαμε κάνει συνεντεύξεις μέσω Skype, είχαμε συμφωνήσει τα πάντα», μας λέει, «τους περιμέναμε συγκεκριμένη ημέρα και απλώς δεν εμφανίστηκαν. Δεν ανέβηκαν ποτέ στο πλοίο. Τους παίρναμε τηλέφωνο, τίποτα. Πραγματικά δεν ξέρω τώρα πώς θα βγει η σεζόν». Σε όποιον επιχειρηματία της εστίασης και αν μιλήσεις, ακούς το ίδιο πράγμα. Δεν υπάρχει κόσμος να καλύψει τις θέσεις εργασίας. Μια έλλειψη που γίνεται αισθητή πολλές φορές και από το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς λιγότεροι άνθρωποι, πολλές φορές με μικρότερη εμπειρία, αναγκάζονται να δουλέψουν για δύο, ακόμη και για τρεις.
Το κλίµα αισιοδοξίας που διαµορφώθηκε από την έναρξη κιόλας της καλοκαιρινής σεζόν, κυρίως λόγω της µεγάλης πληρότητας που υπήρξε στις διακοπές του Πάσχα και της έκρηξης των κρατήσεων για τους ακόλουθους µήνες, συνοδεύεται από τις σοβαρές ελλείψεις σε επίπεδο προσωπικού και πολλοί είναι οι ιδιοκτήτες που αναζητούν τρόπους επίλυσης του προβλήµατος. Φαίνεται όμως ότι πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο μαζικού επαναπροσδιορισμού των σχέσεων εργασίας, της διαμόρφωσης μιας νέας νοοτροπίας και φιλοσοφίας ζωής, στην οποία πρωτοστατούν κατά κύριο λόγο οι νέοι, οι εκπρόσωποι της «Generation Z».
Οι σύγχρονοι 20άρηδες έχουν αποφασίσει ότι δεν αποδέχονται πια δουλειές με εξαντλητικά ωράρια, χαμηλούς μισθούς, κακές συνθήκες διαβίωσης, εργασιακό bullying και ότι σημασία έχει, πάνω από όλα, να είναι χαρούμενοι στη δουλειά τους. Πολλοί μάλιστα από αυτούς έχουν κάνει trend τα βίντεο που ανεβάζουν στο TikTok, τα οποία τους δείχνουν την ώρα που παραιτούνται. Σημαντικός σύμμαχος στην απόφασή τους είναι το Διαδίκτυο και η εργασία εξ αποστάσεως. Πολλοί έχουν τη δυνατότητα, με μοναδικό τους όπλο ένα laptop και μια γρήγορη σύνδεση στο Internet, να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση, να εργαστούν ως freelancers και μάλιστα με πελατεία που δεν περιορίζεται στα στενά όρια της χώρας όπου κατοικούν.
Συγκεκριμένα, βέβαια, για την ελληνική πραγματικότητα και το πρόβλημα που εντοπίζεται στον τουρισμό συντρέχουν και επιπλέον ειδικοί λόγοι που επηρεάζουν το φαινόμενο, οι οποίοι ως επί το πλείστον έχουν να κάνουν με την εκρηκτική και χωρίς όρια αύξηση των ενοικίων στα καταλύματα των νησιών, ειδικά όσων αποτελούν δημοφιλείς προορισμούς, με τα εξαντλητικά ωράρια, πολλές φορές κάτω από τον καυτό ήλιο, με τις άσχημες συνθή-
κες διαβίωσης, τους χαμηλούς μισθούς, την αθέτηση υποσχέσεων μόλις φθάσουν στους προορισμούς εργασίας τους, αλλά και την COVID-19 που άλλαξε όλα τα δεδομένα στη δουλειά και στην καθημερινότητά τους.
Η «Μεγάλη Παραίτηση»
Τον Μάιο του 2021, ο Αντονι Κλοτς, καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων στη Mays Business School του Texas A&M University, δημιούργησε τον όρο «The Great Resignation» («Η Μεγάλη Παραίτηση») – κατά το πρότυπο του «The Great Depression» (Η Μεγάλη Υφεση, του 1929) – προκειμένου να περιγράψει το οικονομικό φαινόμενο των μαζικών παραιτήσεων που παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ το περασμένο έτος. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, περισσότεροι από 4,5 εκατομμύρια Αμερικανοί δήλωσαν παραίτηση τον Νοέμβριο του 2021 σημειώνοντας ρεκόρ 20ετίας. Οι αριθμοί αφορούν κυρίως χαμηλόμισθους εργαζομένους στους τομείς της φιλοξενίας, του επισιτισμού, των πωλήσεων σε καταστήματα και των δομών Υγείας, οι οποίοι κατορθώνουν να βρουν καλύτερες θέσεις εργασίας σε μια αγορά που γνωρίζει ανάκαμψη μετά την επέλαση της COVID-19.
Αν και πολλοί επιστήμονες, όπως ο Πολ Κρούγκμαν, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών στο Graduate Center του City University of New York και επίτιμος καθηγητής στο Τμήμα Δημοσίων και Διεθνών Σχέσεων στο Πρίνστον (με προϋπηρεσία στο ΜΙΤ), αλλάζουν γνώμη και θεωρούν ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για «Μεγάλη Παραίτηση» αλλά για «μεγάλο ανασχηματισμό», καθώς οι παραιτηθέντες επιστρέφουν σε άλλες θέσεις εργασίας ή αυτοαπασχολούνται και επίσης οι αριθμοί δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν τη μείωση του ποσοστού των μεταναστών από το αμερικανικό εργατικό δυναμικό, ωστόσο το σίγουρο είναι ότι μιλάμε για νέα δεδομένα.
Εκτός από τις ΗΠΑ, το φαινόμενο έχει επίσης παρατηρηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο – έρευνα της εταιρείας ευρέσεως εργασίας Randstad UK σε 6.000 εργαζομένους έδειξε ότι 69% αισθάνονταν έτοιμοι να αλλάξουν θέση εργασίας μέσα στους επόμενους μήνες και 24% έχουν ήδη αποφασίσει να το κάνουν -,
αλλά και σε Γερμανία, Κίνα και Ιαπωνία.
Η ελληνική πραγματικότητα
Οι παγκόσμιες ανακατατάξεις στην Ελλάδα, όπως προείπαμε, είχαν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στη βαριά μας βιομηχανία που είναι ο τουρισμός. Τα lockdowns λόγω της COVID-19 δηµιούργησαν ένα εντελώς νέο σκηνικό, ανέδειξαν ακόµη πιο πολύ προβληµατικές καταστάσεις χρόνων, τις οποίες οι εργαζόµενοι πλέον δεν θέλουν να αντιµετωπίσουν. Η Σιλβάνα Νότι, για παράδειγµα, εφέτος αποφάσισε να µην επιχειρήσει καν να αναζητήσει εποχική εργασία εκτός πόλης: «Είχα πάει να εργαστώ πριν από την COVID-19 για σεζόν. Μέναµε έξι άνθρωποι µαζί, σε έναν χώρο χωρίς παράθυρα, χωρίς κλιµατισµό. Δούλευα κάθε ημέρα και για πολλές ώρες. Επέστρεφα από τη δουλειά και δεν μπορούσα να ξεκουραστώ» μας λέει. Τώρα εργάζεται έξι μέρες 7ωρο σε ένα μεγάλο σουπερμάρκετ και τα απογεύματα απασχολείται ως οικιακή βοηθός.
Σύμφωνα με τον Νικόλαο Φραγκιαδάκη, λογιστή-φοροτεχνικό, CEO της NAF accounting.tax.consulting, δεν είναι σπάνια η περίπτωσή της καθώς πολλοί εποχικοί εργαζόμενοι άλλαξαν επάγγελμα μέσα στην πανδημία. Πολλοί από αυτούς, μάλιστα, εργάζονται πλέον σε πολύ διαφορετικούς τομείς. «Οι εργαζόμενοι στον τομέα του τουρισμού και της εστίασης διέπονται από ένα ιδιαίτερο καθεστώς» μας λέει ο κ. Φραγκιαδάκης. «Οι μεν ξενοδοχοϋπάλληλοι έχουν υποχρεωτική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που ορίζει αμοιβές υψηλότερες από τις κατώτατες, αλλά είναι ευάλωτοι σε εργοδοτικές αυθαιρεσίες, ειδικά στις τουριστικές περιοχές, οι δε εργαζόµενοι στην εστίαση έχουν πιο χαµηλές αποδοχές ελλείψει ΣΣΕ (σ.σ.: κάτι που φάνηκε να αλλάζει τις τελευταίες ηµέρες µε την υπογραφή Υπουργικής Απόφασης για την κήρυξη ως υποχρεωτικής της κλαδικής Σύµβασης Εργασίας στον επισιτισµό), αλλά συνήθως µε περισσότερες ηµέρες εργασίας µέσα στο έτος. Πολλοί από αυτούς αποφάσισαν να αλλάξουν επαγγελματικό προσανατολισμό και να αναζητήσουν πιο «ασφαλείς» εργασιακούς τομείς. Κοινώς, προτίμησαν ένα πιο σταθερό μοντέλο εργασίας, το κλασικό 9-5, με ασφάλιση και 14 μισθούς. Κάτι που πολύ λίγοι επιχειρηματίες με εποχικές επιχειρήσεις σε νησιά μπορούν να προσφέρουν στους υπαλλήλους τους, καθώς δεν μπορούν να αντέξουν τις υψηλές εισφορές και τους φόρους που, κατά την πάγια άποψή μου, μόνο αναπτυξιακό πρόσημο δεν έχουν. Σκεφτείτε ότι ακόμα και σήμερα, ύστερα από μειώσεις στις ασφαλιστικές εισφορές και στη φορολογία, ένας εργαζόμενος που λαμβάνει καθαρά τον μήνα €800, στον εργοδότη κοστίζει μαζί με δώρα και επιδόματα περίπου €1.500/μήνα με αναγωγή σε ετήσια βάση. Σχεδόν τα διπλάσια».
Για πολλούς λόγους, λοιπόν, έχουμε φθάσει σε ένα καλοκαίρι με 50.000 κενές θέσεις εργασίας, αριθμός που αναμένεται του χρόνου να διπλασιαστεί. Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι, πέρα από την παγκόσμια τάση και την COVID-19, συντρέχουν και άλλοι λόγοι που εξηγούν το φαινόμενο. Ενας από αυτούς είναι ότι, εξαιτίας της μεγάλης αύξησης των ξενοδοχειακών μονάδων, του αριθμού των σκαφών και των χώρων εστίασης, όσοι επαγγελματίες θέλουν πραγματικά να ασχοληθούν σοβαρά με τον τουρισμό έχουν απορροφηθεί από τις επιχειρήσεις. Η βελτίωση του επιπέδου των υπηρεσιών έχει δημιουργήσει ζήτηση για εξειδικευμένο προσωπικό, που είναι πολύ πιο δύσκολο να βρεθεί.
Πάντως, σε ένα πράγµα συµφωνούν όλοι, ότι το πιο σηµαντικό πρόβληµα για την έλλειψη προσωπικού είναι τα υψηλά ενοίκια, κυρίως στους δηµοφιλείς προορισµούς. Η μεγάλη ζήτηση για μονάδες φιλοξενίας και η επικράτηση της διαδικτυακής πλατφόρμας Airbnb έχει «εξαφανίσει» όλα τα σπίτια και τα δωμάτια που δίνονταν σε εργαζομένους σε λογικές τιμές. Αυτό μάλιστα δημιουργεί πρόβλημα και σε όσους απασχολούνται και σε άλλους κλάδους όπως είναι οι εκπαιδευτικοί, οι αστυνομικοί, οι πυροσβέστες, οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα, με τους χαμηλούς μισθούς τους, να καλύψουν το υψηλότατο κόστος διαμονής τους. Απάνθρωπα φαινόμενα με κοντέινερ που διατίθεντο ως λύση στέγης σε αρκετούς εργαζομένους μαζί, υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης, και ιστορίες με άλλους να μένουν σε αυτοκίνητα και σκηνές στην παραλία έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας προκαλώντας την κατακραυγή της κοινής γνώμης. Πολλοί, μάλιστα, εργοδότες έχουν φθάσει σε σημείο να χτίζουν αξιοπρεπή δωμάτια οι ίδιοι, τα οποία θα διαθέτουν στους υπαλλήλους τους έτσι ώστε να τους πείσουν να πάνε να εργαστούν εκεί.
Η αλήθεια είναι πως ό,τι και αν προσπαθήσουν πολλοί να κάνουν για τη βελτίωση της κατάστασης, το σίγουρο είναι ότι το εφετινό καλοκαίρι δεν αναμένεται να διορθωθούν και πολύ τα πράγματα, με τον όποιο αντίκτυπο για τον τουρισμό μας. Το στοίχημα θα πρέπει αναγκαστικά να μπει για την επόμενη τουριστική χρονιά, αν θέλουμε να αντιστρέψουμε το κύμα της «Μεγάλης Παραίτησης» για τα ελληνικά νησιά και όχι μόνο.
