Η ανθρωπότητα παρακολουθεί καθημερινά τις εξελίξεις γύρω από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Οι επιπτώσεις της έχουν ήδη επηρεάσει την καθημερινότητά μας και υπάρχουν δικαιολογημένες ανησυχίες πως αυτές θα είναι μακροχρόνιες.
Τα προσχήματα που αξιοποιεί η Ρωσία είναι γνωστά. Στις πραγματικές αιτίες αυτού του πολέμου θα πρέπει κανείς να συνυπολογίσει τον τεράστιο ενεργειακό πλούτο που είτε υπάρχει στην Ουκρανία είτε διέρχεται από αυτήν προς την Ευρώπη, αλλά και τα σημαντικά πλεονεκτήματα, από οικονομικής και γεωπολιτικής άποψης, που παρέχουν η πρόσβαση και ο έλεγχος στη Μαύρη και στην Αζοφική Θάλασσα.
Ενα άλλο σημαντικό όμως γεγονός που συμβαίνει παράλληλα με την εξέλιξη του πολέμου και παίζει ρόλο τόσο στην έκβασή του όσο και στο καθεστώς της επόμενης μέρας είναι η εμπλοκή της Τουρκίας, του διαμεσολαβητικού ρόλου που έχει αναλάβει και της γενικότερης στάσης που τηρεί. Η Τουρκία προβάλλει την εικόνα ενός κράτους που έχει τις προδιαγραφές να αναλάβει αυτόν τον ρόλο, αφού εξακολουθεί να διατηρεί στενές σχέσεις και με τις δύο πλευρές. Το γεγονός αυτό δεν πρέπει να υποτιμάται. Η Τουρκία διαθέτει διπλωματικούς, πολιτικούς, οικονομικούς και άλλους πόρους γιατί γνωρίζει πως η διαμεσολάβηση βελτιώνει την εικόνα και την αξία της διεθνώς και ταυτόχρονα έχει τις προοπτικές να της αποφέρει οικονομικά οφέλη.
Επιπλέον, η Τουρκία βλέπει την κατάσταση στην Ουκρανία ως παράθυρο ευκαιρίας για να ανοίξει και να προβάλει όλη τη βεντάλια των διεκδικήσεων και των αξιώσεών της. Από τη Γαλάζια Πατρίδα και τις θέσεις της για Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Κύπρο μέχρι τον (προσχηματικό) «εκβιασμό» της Σουηδίας και της Φινλανδίας και από τον ρόλο της στη Συρία και στο Μεταναστευτικό μέχρι την πρόσβαση στα εξοπλιστικά, η Τουρκία αναμένει να πάρει ανταλλάγματα και να εξαργυρώσει την αναβαθμισμένη θέση που αισθάνεται ότι έχει.
Πολλοί της προσάπτουν τον ρόλο του εκκρεμούς ανάμεσα σε Ρωσία και ΝΑΤΟ, αναμένοντας πως εν τέλει θα χρειαστεί να επιλέξει ένα από τα δύο στρατόπεδα. Η αλήθεια όμως είναι ότι η Τουρκία έχει ήδη επιλέξει στρατόπεδο: το στρατόπεδο των δικών της συμφερόντων. Και όπως φαίνεται, τα μέσα που έχει επιλέξει για να τα ικανοποιήσει αποφέρουν καρπούς.
Ο αμερικανός ΥΠΕΞ προ ημερών κάλεσε το Κογκρέσο να διευκολύνει τους όρους πώλησης όπλων στην Τουρκία. Ταυτόχρονα, φαίνεται να υπάρχουν συζητήσεις για την αγορά οπλικών συστημάτων, ιταλογαλλικής παραγωγής αλλά και συζητήσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο για την αγορά Eurofighter Typhoon εάν δεν προχωρήσει η συμφωνία για τα F-16 με τις ΗΠΑ. Επαινείται για τον «ειρηνευτικό» ρόλο της, παρότι είναι δύναμη εισβολής και κατοχής στο Β. Ιράκ – στο οποίο πρόσφατα έκανε νέα επέμβαση – αλλά και στην Κύπρο.
Μήπως τελικά η Τουρκία δεν είναι ούτε τόσο «νευρική» ούτε τόσο «απομονωμένη»;
Η Τουρκία γνωρίζει πόσο σημαντική καθίσταται η ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ και πως η εχθρότητα που έχει αναπτυχθεί μεταξύ της Ρωσίας και των ΝΑΤΟϊκών κρατών δεν θα ξεπεραστεί σύντομα. Με αυτά κατά νου, θα προσέλθει στην προσεχή σύνοδο της Συμμαχίας στη Μαδρίτη για να παρουσιάσει το δικό της «αφήγημα». Ηδη το έδαφος έχει προετοιμαστεί από τούρκους αξιωματούχους που ταξίδεψαν στις Βρυξέλλες τις προηγούμενες μέρες. Δηλώσεις όπως αυτές του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ για «εύλογες ανησυχίες» της Τουρκίας μάς δίνουν και μια εικόνα τού τι να αναμένουμε.
Τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος θα πρέπει να παραμείνουν προσηλωμένες στην ενίσχυση εκείνων των παραγόντων που διασφαλίζουν την άμυνα απέναντι σε έναν φιλόδοξο αναθεωρητή, που τώρα φαίνεται να έχει το momentum με το μέρος του και να αξιοποιεί την αναβαθμισμένη θέση του στη νέα διεθνή σκακιέρα. Θα πρέπει να αναπτύξουν μια προδραστική/προληπτική διπλωματία αξιοποιώντας πλήρως τη θέση τους στην ΕΕ και τις σχέσεις τους με τρίτα κράτη. Θα πρέπει, τέλος, να διευκρινίσουν προς πάσα κατεύθυνση τα εθνικά όρια και τις κόκκινες γραμμές και να αποσπάσουν από τους συμμάχους τους μια σαφή θέση ως προς το τι είναι διατεθειμένοι να πράξουν σε περίπτωση που η Τουρκία υλοποιήσει έστω και μέρος της επιθετικής της ρητορικής.
Ο κ. Ηλίας Χατζηκουμής είναι μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, ειδικός σε θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Αμυνας και Ασφάλειας.
