Ο πόλεμος τριβής στην Ουκρανία θέτει πλέον «τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων» σε όλο το φάσμα των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), από την οικονομία και τον πληθωρισμό ως την ενέργεια, τη διεύρυνση και το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες, τα «φώτα της δημοσιότητας» επικεντρώθηκαν στην απόδοση καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ουκρανία (αλλά και στη Μολδαβία). Η βαθιά ανησυχία και το μεγάλο παρασκήνιο όμως αφορούν τις σοβαρές οικονομικές (και επακόλουθα πολιτικές και κοινωνικές) επιπτώσεις που ήδη γίνονται αισθητές λόγω της εκτίναξης των τιμών ενέργειας σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και απειλούν με μια επιστροφή στην εσωστρέφεια της οικονομικής κρίσης της περιόδου 2010-2015 και τις διαφωνίες επί του άξονα Βορρά – Νότου. Αυτή η εξέλιξη, σε συνδυασμό με την αργή αλλά διαβρωτική της επίδραση στην ευρεία κοινοτική αλληλεγγύη των πρώτων εβδομάδων μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία διαμορφώνει ένα νεφελώδες σκηνικό.
Εντός Ιουλίου σχέδιο έκτακτης ανάγκης
Η ενεργειακή κρίση, που διευρύνεται όσο η στρόφιγγα του ρωσικού αερίου κλείνει σταδιακά με την πλήρη διακοπή των ροών να είναι πλέον ορατή στον ορίζοντα, όπως προέβλεψε η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ), και τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, τη Γερμανία, να ανησυχεί ακόμη και για πλήρη διακοπή των παραδόσεων αερίου εντός του Ιουλίου, θέτει επί τάπητος το ερώτημα αν μπορεί να υπάρξει κάποια κοινή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ως απάντηση. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τόνιζαν ότι ήδη γίνονται πολλά σε επίπεδο συντονισμού, αλλά η πρόοδος σε θέματα όπως η επιβολή πλαφόν στις τιμές χονδρικής ή η κοινή προμήθεια αερίου παραμένει αργή. Ωστόσο, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ξεκαθάρισε ότι εντός του Ιουλίου αναμένεται να παρουσιάσει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση πιθανών αναταραχών στην προμήθεια φυσικού αερίου.
Πλαφόν και έντονες πληθωριστικές πιέσεις
Η Ιταλία και η Ελλάδα είναι οι χώρες που με έμφαση έχουν ταχθεί υπέρ της επιλογής για πλαφόν, ζήτημα το οποίο οι Μάριο Ντράγκι και Κυριάκος Μητσοτάκης συζήτησαν εκτενώς κατά την πρόσφατη επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού στη Ρώμη και έθεσαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Το ζήτημα όμως υπερβαίνει το στενό πλαίσιο της ενέργειας. Με τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη στο 8,1% και τον κίνδυνο του στασιμοπληθωρισμού να μην μπορεί να αποκλειστεί (καθώς όσο οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών αυξάνονται, η πίεση για αυξήσεις μισθών θα ενταθεί), οι κεντρικές τράπεζες Γερμανίας και Γαλλίας προειδοποίησαν πριν από λίγες ημέρες ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα παραμείνουν ισχυρές τα επόμενα χρόνια. Η οικονομική κατάσταση και οι προκλήσεις που αναδύονται συζητήθηκαν εκτενώς στη Σύνοδο Κορυφής της ευρωζώνης το πρωί της Παρασκευής, στην οποία συμμετείχε η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ και ο επικεφαλής του Eurogroup Πασκάλ Ντόναχιου, ο οποίος είχε καταθέσει και σχετική έκθεση προς τους ηγέτες πριν από τη συνάντηση με τις εκτιμήσεις των υπουργών Οικονομικών.
Το σενάριο μιας έκτακτης Συνόδου
Η Ρώμη φαίνεται ότι ήταν αυτή που πρότεινε τη σύγκληση μιας έκτακτης Συνόδου Κορυφής κατά το δεύτερο 15ήμερο του Ιουλίου με θέμα την οικονομική κατάσταση και τον πληθωρισμό. Ωστόσο, υπάρχει απόκλιση επί του θέματος με δύο εκ των βασικών χωρών της «ομάδας των φειδωλών» (frugals), της Ολλανδίας και της Σουηδίας, να τάσσονται προς το παρόν κατά της ιδέας αυτής εφόσον δεν είναι σαφές ποια θα μπορούσαν να είναι τα αποτελέσματά της. Σύμφωνα με όσα δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου μετά τη Σύνοδο ο ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, η κατάσταση θα επανεκτιμηθεί τον Σεπτέμβριο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου θα αφιερωθεί στην οικονομία – εκτός φυσικά αν οι συνθήκες χειροτερεύσουν, οπότε το σενάριο μιας έκτακτης Συνόδου μπορεί να επανεμφανιστεί. Ο κ. Ντράγκι άφησε πάντως να εννοηθεί ότι χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, που σήμερα αντιτίθενται σε προτάσεις όπως το πλαφόν στις τιμές χονδρικής του αερίου, αρχίζουν να μετακινούνται εγγύτερα σε αυτές όσο περνάει ο καιρός. Σημειώνεται ότι η Ρωσία έχει διακόψει, πλήρως ή μερικώς, την παροχή αερίου σε 12 κράτη-μέλη της ΕΕ.
Προσδοκίες για σανίδα σωτηρίας από την ΕΚΤ
Πολλά βλέμματα είναι στραμμένα στη Φρανκφούρτη, καθώς η ΕΚΤ έχει αποδειχθεί την τελευταία 15ετία ο βασικός θεσμός που φροντίζει για την απορρόφηση των οικονομικών κραδασμών. Η πρόσφατη ανακοίνωση ανόδου των επιτοκίων όμως, λόγω πληθωρισμού, οδήγησε σε άμεση άνοδο των επιτοκίων δανεισμού χωρών όπως η Ιταλία (που παραμένει «ο μεγάλος ασθενής»), με αποτέλεσμα η κυρία Λαγκάρντ (φωτογραφία) να επανέλθει υποσχόμενη μία κίνηση για την αποφυγή του κατακερματισμού των χρηματοοικονομικών αγορών. Υπενθυμίζεται ότι κάποια στιγμή είχε συζητηθεί η αξιοποίηση των αδιάθετων κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης ή ακόμη και η διαμόρφωση ενός δεύτερου χρηματοδοτικού εργαλείου για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις του ρωσο-ουκρανικού πολέμου αλλά απορρίφθηκε γρήγορα.
Η διεύρυνση και η διαμάχη Σόφιας – Σκοπίων
Η απόδοση του καθεστώτος υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία υπήρξε μια κίνηση με υψηλό πολιτικό συμβολισμό, αλλά ουδείς τρέφει στην πραγματικότητα αυταπάτες για το πόσο γρήγορα μπορούν να είναι τα βήματα από εδώ και στο εξής. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπήρξε ο βασικός κινητήριος μοχλός πίσω από την κίνηση αυτή εκ μέρους της ΕΕ, όμως δεν είναι σαφές πόσο θερμά έχουν αγκαλιάσει την απόφαση αυτή διάφορα κράτη-μέλη. Η δε παρατήρηση του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν μετά την υιοθέτηση της απόφασης ότι σε βάθος χρόνου το άνοιγμα των ενταξιακών συνομιλιών με την Ουκρανία ίσως να μην είναι η ορθή γεωπολιτική απάντηση δείχνει τα όρια. Ο κ. Μακρόν εμφανίζεται να επιμένει στην ιδέα του για μια Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα ως «πλατφόρμα πολιτικού συντονισμού» στις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου. Η όρεξη όμως για τέτοιες περιπέτειες δεν φαίνεται να υπάρχει.
Ο φάκελος «Διεύρυνση» εξακολουθεί όμως να πυορροεί. Η σκληρή γλώσσα των ηγετών των Δυτικών Βαλκανίων και ιδιαίτερα του αλβανού πρωθυπουργού Εντι Ράμα, που μίλησε ουσιαστικά για κοινοτική υποκρισία στο θέμα αυτό, υπήρξε ενδεικτική. Ωστόσο, το ζήτημα της απόδοσης ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ ΕΕ και Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας εξακολουθεί να είναι ανοικτό παρά την υπερψήφιση από το βουλγαρικό κοινοβούλιο νέας εντολής προς την κυβέρνηση της χώρας να αποδεχθεί την πρόταση της γαλλικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με τη Βόρεια Μακεδονία. Στην εντολή με σκοπό την έγκριση του Διαπραγματευτικού Πλαισίου περιλαμβάνεται τόσο η ενσωμάτωση αναφοράς για την εγγύηση των δικαιωμάτων των Βουλγάρων στο Σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας επί ίσοις όροις με άλλους λαούς όσο και ότι τίποτα στη διαδικασία ένταξης της χώρας στην ΕΕ δεν θα ερμηνευθεί ως αναγνώριση της μακεδονικής γλώσσας. Η ελπίδα ότι θα μπορούσε να συγκληθεί μια πανηγυρική «πολιτική» (και όχι ουσιαστική) Διακυβερνητική Διάσκεψη στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν ευοδώθηκε. Η δε κυβέρνηση του Ντίμιταρ Κοβατσέφκσι δήλωσε ήδη από το απόγευμα της Παρασκευής ότι απορρίπτει υποχωρήσεις σχετικά με τη μακεδονική γλώσσα και δεν δέχεται ως προϋπόθεση για την έναρξη διαπραγματεύσεων την αναθεώρηση του Συντάγματος.
