Η μεγαλύτερη θνησιμότητα από ναρκωτικά καταγράφεται στην Ελλάδα, μεγαλύτερη από αυτή που παρατηρείται στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία, σύμφωνα με συγκεντρωτικά δεδομένα 84 μελετών.

Συγκεκριμένα, μεταξύ των ετών 2018-2021, καταγράφηκαν 213 θάνατοι σε σύνολο 2.406 χρηστών υπό παρακολούθηση.

Τα σοκαριστικά δεδομένα των  σχετικών μελετών ανακοινώθηκαν από τους καθηγητές Επιδημιολογίας Άγγελο Χατζάκη και Βάνα Σύψα σε συνέντευξη Τύπου στο πνευματικό κέντρο του δήμου Αθηναίων, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Ναρκωτικά. Τη συνέντευξη οργάνωσαν το Δίκτυο Ομότιμων Χρηστών Ψυχοδραστικών Ουσιών, ο Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» και ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή», σε συνεργασία με τις οργανώσεις της Πλατφόρμας Μείωσης της Βλάβης (PRAKSIS, Steps και Γιατροί του Κόσμου) και τον Δήμο Αθηναίων.

Οι ερευνητές παρουσίασαν πρόσφατα δεδομένα από τα προγράμματα «Αριστοτέλης HIV/HCV» και «Αλέξανδρος», που απευθύνονται σε χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών. Τα προγράμματα διεξήχθησαν από το 2018 έως το 2021 στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Διαπιστώθηκε εξαιρετικά αυξημένη θνησιμότητα στους χρήστες, με επίπτωση 3,4% θάνατοι κατ΄ έτος στο σύνολο της χώρας, 2,9% στην Αθήνα και 4,6% στη Θεσσαλονίκη.

Σύμφωνα με τα ίδια προγράμματα, στην Αθήνα, η συχνότητα του HIV μεταξύ των χρηστών έχει αυξηθεί κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες στο 22% το 2018-2020, ενώ στη Θεσσαλονίκη έφτασε το 7% το 2021 από 1% το 2018.

Οι καθηγητές επεσήμαναν πως σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η θνησιμότητα των χρηστών είναι αυξημένη κατά 10 – 15 φορές περίπου σε σχέση με τη θνησιμότητα ατόμων αντίστοιχης ηλικίας και φύλου, εξαιτίας της συνύπαρξης HIV λοίμωξης, υπερδοσολογίας οπιοειδών, χρόνιας ηπατίτιδας C, αστεγίας και η  δυσκολία πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας ή σε προγράμματα μείωσης βλάβης.

Δεν υπάρχει πρόγραμμα ναλοξόνης

Ειδικά η υπερδοσολογία οπιοειδών αποτελεί σημαντική συνιστώσα για την αυξημένη θνησιμότητα, όμως δεν υπάρχουν  προγράμματα στην Ελλάδα για την αντιμετώπισή της και η χρήση του αντιδότου, της ναλοξόνης, είναι πολύ περιορισμένη.

Οι ειδικοί τόνισαν ότι το στίγμα που αντιμετωπίζουν οι χρήστες από μεγάλο μέρος της κοινωνίας και η μεγάλη μείωση των δημοσίων δαπανών από το 2009 έως σήμερα στο χώρο των ψυχοδραστικών ουσιών, έχουν περιπλέξει το πρόβλημα.

Ο πρόεδρος του συλλόγου «Προμηθέας» Γιώργος Καλαμίτσης επεσήμανε πως «Η πανδημία Covid-19 μας δίδαξε ότι στην διαχείριση των προβλημάτων δημόσιας υγείας, οφείλουμε να θέτουμε σε προτεραιότητα τους πλέον ευάλωτους. Δυστυχώς, οι αναχρονιστικές ιδεοληψίες είχαν ως αποτέλεσμα στην χώρα μας για δεκαετίες να αγνοούμε αυτή την βασική αρχή δημόσιας υγείας. Στο πρόβλημα των ναρκωτικών απαντούσαμε με ελλιπέστατα μέτρα πρόληψης και ανεπαρκείς υπηρεσίες υγείας για τους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών. Φέτος, η 26η Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα για τα Ναρκωτικά, συμπίπτει με την ανακοίνωση ανησυχητικών δεδομένων σχετικά με την αύξηση της θνησιμότητας και του HIV στους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών. Η θλιβερή πρωτιά που αφορά τους ετήσιους θανάτους των χρηστών οφείλει να μας κινητοποιήσει. Η επιστήμη έχει ήδη δώσει απάντηση στο πρόβλημα της υπερδοσολογίας με την ευρεία χρήση της ναλοξόνης. Πλέον είναι σειρά της Πολιτείας να κάνει ότι είναι νομίμως δυνατό, ώστε η κοινότητα να αποκτήσει πρόσβαση στην ναλοξόνη».

Άστεγοι χρήστες οι πιο φτωχοί

Σχολιάζοντας από την πλευρά του Δικτύου ομοτίμων χρηστών ψυχοδραστικών ουσιών, ο Χρήστος Αναστασίου τόνισε: «Τα στοιχεία είναι τραγικά, εμείς τα νιώθαμε, τα βλέπαμε, γιατί ζούμε καθημερινά αυτήν την αδιέξοδη πολιτική. Τα υπάρχοντα προγράμματα πρέπει να αξιολογηθούν και να προσφέρουν υπηρεσίες και στους ενεργούς χρήστες. Στις μονάδες υποκατάστασης, οι εξυπηρετούμενοι που εργάζονται είναι ανάγκη να διευκολυνθούν με απογευματινές βάρδιες, να υπάρξει συνταγογράφηση στους σταθεροποιημένους χρήστες και ελευθερία επιλογής από όλες τις εγκεκριμένες φαρμακολογικές θεραπείες. Κλείνοντας να τονίσουμε ότι άστεγοι στους δρόμους και προβληματικοί χρήστες καταλήγουν οι πιο φτωχοί, πιο αμόρφωτοι και πιο κοινωνικά απομονωμένοι κι εμείς συνεχίζουμε την τιμωρία τους μέχρι να πεθάνουν! Οι καιροί έχουν αλλάξει και οι πόρτες των προγραμμάτων πρέπει να ανοίξουν για όλους».

Μείωση της βλάβης

«Ως προς την κατεύθυνση της μείωσης βλάβης έχουν γίνει πολύ γενναία βήματα, όπως η έναρξη λειτουργίας του Χώρου Επιτηρούμενης Χρήσης (ΧΕΧ) αλλά και των υπνωτηρίων και ξενώνων για χρήστες σε κατάσταση δρόμου. Ωστόσο ακόμα μένουν να γίνουν πολλά περισσότερα, όπως άλλωστε διαφαίνεται από τον υψηλότατο βαθμό θνησιμότητας των ανθρώπων, που κάνουν προβληματική χρήση στη χώρα μας», δήλωσε ο Μάριος Ατζέμης από τη Θετική Φωνή.

Τόνισε πως «το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Ναρκωτικά, που ουσιαστικά χαράζει τις βασικές κατευθύνσεις για τις πολιτικές για τα ναρκωτικά στη χώρα, σχεδιάστηκε χωρίς την συμμετοχή της Κοινωνίας των Πολιτών και της άμεσα θιγόμενης κοινότητας. Επίσης, μέχρι τώρα δεν έχει περάσει από το στάδιο έγκρισης της διυπουργικής επιτροπής, ώστε να εφαρμοστούν αυτά που προβλέπει». Ακόμη, προσέθεσε ότι «Οι θάνατοι από υπερβολική δόση είναι μια έκφανση της αποτυχίας των πολιτικών για τα ναρκωτικά στη χώρα μας. Ως εκ τούτου κρίνεται στη βάση του κατεπείγοντος η ανάγκη να  υπάρχει πρόσβαση σε υπηρεσίες μείωσης βλάβης που σώζουν ζωές. Πιο συγκεκριμένα, η Πολιτεία οφείλει να προχωρήσει άμεσα σε προγράμματα χορήγησης ναλοξόνης (η ουσία που λειτουργεί ως αντίδοτο στην υπερβολική δόση) τα οποία θα περάσουν και  στη διαχείριση των δικτύων χρηστών και των υπηρεσιών  πρώτης γραμμής  των οργανώσεων της  Κοινωνίας των Πολιτών. Έτσι θα μπορούν οι χρήστες και  οι οικογένειές τους να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτή, όπως άλλωστε συμβαίνει σε πολλές χώρες. Ως προς την Μείωση της Βλάβης έχουν σαφώς γίνει πολύ γενναία βήματα, όπως η έναρξη λειτουργίας  του Χώρου Επιτηρούμενης Χρήσης (ΧΕΧ) αλλά και των υπνωτηρίων και ξενώνων  για χρήστες σε κατάσταση δρόμου. Ωστόσο, ακόμα μένουν να γίνουν πολλά περισσότερα όπως άλλωστε διαφαίνεται από τον υψηλότατο βαθμό θνησιμότητας των ανθρώπων που κάνουν προβληματική  χρήση στη χώρα μας και τον επιπολασμό του HIV που επίσης είναι υπερβολικά αυξημένος. Φαίνεται σαν να ξεχάστηκαν τα «μαθήματα» που λάβαμε από την πρώτη επιδημική έξαρση μεταξύ 2011-2013 και έχουμε τώρα μια νέα».

Νέοι χώροι και μονάδες χρήσης

Από την πλευρά του δήμου Αθηναίων η κ. Φωτεινή Λεομπίλλα αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες και δράσεις, που έχει αναπτύξει σε συνεργασία με τους συναρμόδιους φορείς, όπως η λειτουργία του Ξενώνα Αστέγων Χρηστών, η λειτουργία του Χώρου Εποπτευόμενης Χρήσης και ενισχύθηκε το Streetwork.

Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να λειτουργήσει Ανοικτό Κέντρο Ημέρας και Υπνωτήριο, τους επόμενους μήνες θα τεθούν σε λειτουργία 5 κινητές μονάδες Εποπτευόμενης Χρήσης, ενώ σε δεύτερο χρόνο θα λειτουργήσει και ένα Κέντρο Ημέρας στον ίδιο χώρο.

Παράλληλα, έχει σχεδιαστεί πρόγραμμα ολιστικής παρέμβασης για εξάλειψη της Ηπατίτιδας C και του HIV/AIDS. Το πρόγραμμα θα προσφέρει εξοπλισμό μείωσης της βλάβης (σύριγγες, αντισηπτικά, προφυλακτικά), ενημέρωση για τα λοιμώδη νοσήματα, διαγνωστικές εξετάσεις, πρωτοβάθμια περίθαλψη και διασύνδεση με το ΕΣΥ.