Ο Γιόχαν Σίμονς (Johan Simons, 1946), ο ολλανδός σκηνοθέτης με τη διεθνή καριέρα, αποτελεί την πρώτη από τις δύο μετακλήσεις των εφετινών Επιδαυρίων. Σε συμπαραγωγή του Φεστιβάλ με το Schauspielhaus Bochum θα παρουσιάσει, την 1η Ιουλίου, σε παγκόσμια πρεμιέρα, την «Αλκηστη» του Ευριπίδη.

Ξεκίνησε την πορεία ως χορευτής αλλά δεν άργησε να στραφεί στο θέατρο. Ιδρυτής του διάσημου Theater Hollandia (1985), ανήκει στους πρωτεργάτες της ευρωπαϊκής θεατρικής πρωτοπορίας. Από το 2017 είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Schauspielhaus Bochum, στη Γερμανία. Στο Φεστιβάλ Αθηνών έχει ξανάρθει (2002 «Βάκχες», 2009 «Καζιμίρ και Καρολίνα») αλλά είναι η πρώτη φορά στην Επίδαυρο και δεν μπορεί να κρύψει τον ενθουσιασμό του.

Η «Αλκηστη» ήταν δική σας επιλογή;

«Ναι, εγώ την πρότεινα στο Φεστιβάλ. Την είχα ανεβάσει παλαιότερα στην εκδοχή της όπερας του Γκλουκ. Πιστεύω ότι ο Ευριπίδης έγραψε αυτό το σατιρικό έργο θέλοντας να στείλει το κοινό πίσω στο σπίτι με ερωτήματα και σκέψεις. Θα ήθελα οι θεατές, στην παράστασή μου, να δουν πάνω στη σκηνή αυτή την οικογένεια. Η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει ακόμα και γέλιο. Ο Αδμηττος είναι ένας απίστευτος εγωιστής. Η γυναίκα του θα πεθάνει κι εκείνος της λέει «τι θα απογίνω εγώ…». Είναι τόσο γελοίο, τόσο ντροπή. Μου αρέσει που θα ανεβάσω αυτό το έργο για να υπερασπιστώ τη γυναίκα».

Υπάρχει μια ανδρική ματιά δηλαδή;

«Είμαι κι εγώ ένας ηλικιωμένος λευκός άνδρας, είμαι και εγωιστής, οπότε ναι, θέλω να δω τον εαυτό μου στον καθρέφτη. Αυτό κάνει ο Ευριπίδης: Σε αφήνει να κοιτάξεις στον καθρέφτη -κοιτάζω τον εαυτό μου και βλέπω τη φιγούρα του Αδμητου. Γι’ αυτό και το έχω μεταφέρει σε μια οικογένεια νομάδων. Είναι απλό: Ερχόμαστε από τη Γερμανία, εγώ είμαι Ολλανδός, οι περισσότεροι από τον θίασο προέρχονται από διαφορετικές χώρες. Είμαστε κι εμείς νομάδες και κατεβαίνουμε στην Επίδαυρο».

Ο Αδμητος είναι ο άνδρας της εποχής μας;

«Ναι. Εγωιστής, εστιασμένος στον εαυτό του, πιστεύει ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Κι αυτό είναι κουτό. Η Αλκηστη επανέρχεται στη ζωή χάρη στον Ηρακλή. Εκτοτε δεν ξαναμιλάει καθόλου, δεν λέει ούτε λέξη. Εγώ εκλαμβάνω αυτή τη σιωπή σαν όπλο, για να δει κανείς τη δική του συμπεριφορά».

Δράμα ή κωμωδία;

«Για εμένα είναι κωμωδία. Ετσι την αντιλαμβάνομαι, έτσι την παρουσιάζω. Ο πατέρας λέει στον Αδμητο ότι αγαπάει τη ζωή, κι ας είναι γηραιότερος από τον γιο, εγωιστής κι αυτός. Ξέρετε, η αγάπη μπορεί να είναι κι αυτή κάτι πολύ εγωιστικό, εγωκεντρικό. Αν πω «σ’ αγαπώ» πρέπει να αναφέρομαι σε εσένα – τις περισσότερες φορές αναφέρομαι σε εμένα. Βλέποντας τις συμπεριφορές πατέρα – γιου σκέφτομαι τον Παζολίνι, τα έργα του πάνω στην αρχαία ελληνική τραγωδία, τον εξαιρετικό τρόπο παρουσίασης τους. Κάπου αναρωτιέται γιατί ο πατέρας στέλνει τον γιο στον πόλεμο. Κι αυτό το ερώτημα με απασχολεί κι εμένα – έχω δύο γιους. Ποια είναι η θέση μου σαν πατέρας γιατί κι η δική μου ζωή θα τελειώσει…

Πιστεύω ότι ο πατέρας στην «Αλκηστη» – η μητέρα δεν εμφανίζεται επί σκηνής – με την απίστευτα εγωκεντρική συμπεριφορά του φανερώνει αυτή την ανδρική νοοτροπία. Και μαζί παρουσιάζει και το γελοίο αυτής της κοινωνίας. Αν και η δύναμη της τραγωδίας υπάρχει, για εμένα κυριαρχεί το κωμικό στοιχείο, το σατιρικό».

Πρεμιέρα στην Επίδαυρο…

«Είναι η μεγαλύτερη τιμή που μπορεί να γνωρίσει ένας καλλιτέχνης. Εχω κάνει πολλά στην πορεία μου, σε θέατρα και σκηνές του κόσμου. Αλλά η τιμή να βρεθώ στην Επίδαυρο είναι η μεγαλύτερη όλων. Αν αναλογιστώ ποιοι έχουν πατήσει το πόδι τους. Κάθε σημείο αυτής της σκηνής είναι ιερό… Βέβαια δεν θα κινηθώ με βάση αυτή την αγιοσύνη στην παράστασή μου, γιατί τη βρίσκω βαρετή. Αλλά ξέρω ότι για εμένα είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μπορούν να σου συμβούν: Να ανοίξεις τα Επιδαύρια».

Το αρχαίο δράμα απαιτεί μια μέθοδο;

«Ξεκίνησα ως σκηνοθέτης με έργα βουκολικά. Ηθελα να είμαι κοντά στο σπίτι μου, στα οικεία προς εμένα πράγματα. Μετά από αυτή την περίοδο, γύρω στα δέκα έργα, έκανα το επόμενο βήμα. Ασχολήθηκα με το αρχαίο ελληνικό δράμα, «Ορέστεια», «Προμηθέας». Ο πρώτος που έγραψε για εμάς, ο Αισχύλος, είναι για εμένα ο μεγαλύτερος. Η αφαιρετική των ελληνικών έργων είναι μοναδική. Το μόνο που δεν μπορείς να κάνεις είναι να τα «κατεβάσεις» – μιλάνε πάντα για μεγάλα θέματα, μεγάλες σκέψεις. Πάντα έχουν κάτι να πουν για την εποχή που ζεις, πάντα μπορείς να ξεδιπλώσεις ένα καινούργιο σκεπτικό».

Γλώσσα και μουσική…

«Θέλαμε να καταλήξουμε σε μια συμπαγή γλώσσα. Ξεκινήσαμε από μεταφράσεις σε ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά αλλά και ολλανδικά, μετά πάλι σε ελληνικά. Φαντάζομαι ότι για το ελληνικό κοινό μπορεί να είναι πρόβλημα η γλώσσα που θα παίξουμε. Αλλά έτσι κι αλλιώς ρισκάρεις. Πάντα παίρνεις ρίσκο. Παίρνουμε την άδεια από τον μεγάλο δραματουργό. Θα υπάρχει όμως ένα τραγούδι μέσα στην παράσταση της Βίκυς Λέανδρος. Ο Χορός θα απαρτίζεται από τέσσερις γυναίκες – μέτζο, σοπράνο αλλά και τραγούδια, όπως αυτό της Βίκυς Λέανδρος ή των Beach Boys. Ελπίζω να είναι κάτι που δεν περιμένει το κοινό».

Ως πρόκληση;

«Για εμένα δεν είναι πρόκληση. Είναι ένας χώρος όπου η φόρμα περιλαμβάνει το κοινό, τους ηθοποιούς και τους μουσικούς. Και όλοι ζητούν…».

Ποια είναι η ταυτότητα του ευρωπαϊκού θεάτρου σήμερα;

«Υπήρξα πάντα μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας και θα πω ότι έχω επηρεαστεί πολύ από τους Γερμανούς. Στη Γερμανία έχεις τη λέξη proben (=δοκιμές), για τις πρόβες, στην Αγγλία rehearsals (=επανάληψη) όπως και στη Γαλλία (repetitions), στο Βέλγιο ή στην Ολλανδία (repetieren). Εχω κάνει εκατοντάδες παραστάσεις, κι όμως. Πρέπει να πω στο κοινό ότι αυτή εδώ, τώρα, είναι η πρώτη φορά, τώρα που είστε εσείς εδώ, το κάνω για εσάς. Γι’ αυτό και αγαπώ το ρήμα proben. Το θέατρο είναι ζωντανό, είναι ζωή, είναι παράσταση αλλά δεν είναι ποτέ τέλειο. Γι’ αυτό το αγαπώ. Είναι η ανασφάλεια του καλλιτέχνη επί σκηνής. Για εμένα το θέατρο είναι δοκιμή κι αν το δείτε με αυτή τη ματιά, τότε μπορείτε να το απολαύσετε».

Τι είναι η τέχνη;

«Για εμένα η τέχνη είναι η λύση, είναι ο τρόπος μου να προχωράω στη ζωή, να είμαι ανοιχτός. Η τέχνη μου έφερε πολλά. Οταν ήμουν μικρός πίστευα στον Θεό. Ηταν μια καταστροφή όταν συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει – επηρέασε τη ζωή μου. Προέρχομαι από μια απλή οικογένεια. Μεγάλωσα σ’ ένα χωριό. Το μόνο που θα μπορούσα να γίνω ήταν αγρότης ή δημόσιος υπάλληλος, δεν ήξερα άλλα επαγγέλματα. Η τέχνη μού έδωσε το αίσθημα και τη γνώση τού πως να χάνεις. Εμαθα να χάνω».

INFO

«Αλκηστη» του Ευριπίδη.

Συμπαραγωγή Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου & Schauspielhaus Bochum (με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους).

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 1-2/7, 21.00.