Θα τη θυμάμαι αυτή την ημέρα που έτρεχα μέσα στο δάσος (κρατώντας δύο μακριά κλαδιά, ένα στο κάθε χέρι για λίγο καλύτερη ισορροπία) και πάλι δεν έφθανα. Δεν «τους» έφθανα, πιο σωστά. Είχα ζητήσει από έναν υπάλληλο της Δασικής Υπηρεσίας σε κάποιο διαμέρισμα της Ελλάδος με πολύ πλούσια δασική κάλυψη να πάω μαζί του και να δω τα όσα συμβαίνουν εκεί, μέσα στα δέντρα αυτή την εποχή.
Την επιθυμία μου την είχε υποδαυλίσει μια συζήτηση που είχα μαζί του παλιότερα όπου είχα καταλάβει το πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα μέσα στο δάσος. Και για τα δέντρα του και για τους ανθρώπους που είναι ταγμένοι στο να τα φροντίζουν. Η πρόκληση γεννήθηκε από την παρατήρηση ότι εμείς οι άσχετοι αντικρίζοντας μια πλαγιά, καταπράσινη, πυκνή και «δασωμένη» όπως την αποκαλούμε συχνά, είμαστε βέβαιοι ότι όλα είναι φυσικά, και δεν υποψιαζόμαστε το παρελθόν της καθώς και τις τωρινές λειτουργίες της, τις δυνατότητές της και τους κινδύνους που διατρέχει.
Ημέρα προσημάνσεων
Αυτή η από μακριά αίσθηση της ακινησίας και της ηρεμίας είχε θρυμματιστεί εκείνη την ημέρα από την πρώτη στιγμή. Ηταν η ημέρα που άρχιζαν οι «προσημάνσεις». Σε μια τέτοια ημέρα υλοτόμοι από τον γειτονικό δασικό συνεταιρισμό συγκεντρώνονται σε ένα πλάτωμα δίπλα στη συστάδα που πρόκειται να υλοτομηθεί και με την καθοδήγηση του δασικού υπαλλήλου θα μπουν μέσα στο δάσος οπλισμένοι μόνο με κάποια μικρά αλλά κοφτερά τσεκούρια και θα αρχίσουν ένα ράλι το λιγότερο τεσσάρων ωρών. Ενα ράλι σκληρό για το σώμα όσο και το Ράλι Ακρόπολις για τα αυτοκίνητα. Με τον ανήφορο να προβληματίζει την αναπνοή και τον κατήφορο τα γόνατα. Διότι το έδαφος στην πλαγιά ενός πραγματικά πανύψηλου βουνού μπορεί να έχει κλίση ακόμη και πάνω από 70 μοίρες(!) ενώ ένα πολύ παχύ στρώμα από φύλλα στο ήδη επικλινές και υγρό έδαφος κάνει κάθε βήμα πιθανό να σε οδηγήσει σε ένα οδυνηρό γλίστρημα – πολλών μέτρων και μάλιστα ανάμεσα σε ξερόκλαδα που εξέχουν απλωμένα απειλητικά παντού, έτοιμα να σε εμβολίσουν. Και δεν είναι να χάσεις την επαφή με τους άλλους σε ένα δάσος σαν και αυτό. Αν τους χάσεις από τα μάτια σου μπορεί να χάσεις εύκολα και τον προσανατολισμό σου. Τόσο πυκνά και ίδια που είναι όλα γύρω, χωρίς δρόμους και με κάτι λίγα μονοπάτια.
Καμία διάθεση για παρέα με ανθρώπους
Ναι, υπάρχει περίπτωση εδώ και για συναπάντημα με αρκούδες, λύκους, αγριογούρουνα, αλλά αν δεν πέσεις επάνω σε μητέρες που έχουν ακόμη τα μικρά τους μαζί δεν κινδυνεύεις. Δεν έχουν την παραμικρή διάθεση να σου κάνουν παρέα και μένουν μακριά από τους ανθρώπους. Μπροστά μου όμως ο δασικός υπάλληλος κινείται με απίστευτη ταχύτητα και θαυμαστή ισορροπία, χωρίς οποιοδήποτε (υπο)στήριγμα. Γιατί στο ένα χέρι πρέπει να έχει μια ηλεκτρονική συσκευή (GPS), όπου εμφανίζονται τα όρια του δάσους και των συστάδων καθώς και σημαντικά στοιχεία της τοπογραφίας του εδάφους, για να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή πού βρίσκεται.
Στο άλλο χέρι απαραίτητα «χαρτί-μολύβι», για να κρατάει λογαριασμό πόσα δέντρα θα κοπούν. Οι υλοτόμοι ακροβολισμένοι σε δύο ζώνες επάνω και κάτω από αυτόν, ακούραστοι και αυτοί, να μαρκάρουν με το τσεκουράκι τα δέντρα που τους υποδεικνύει. Στη συνέχεια αυτά τα δέντρα, μιαν άλλη στιγμή, θα κοπούν, θα σφραγιστούν και θα γίνει η παραλαβή τους αφού συρθούν, με αρκετό κόπο είναι η αλήθεια, έξω από το δάσος.
Η διαδικασία της αναγέννησης
Ανεβαίνουμε τον δασικό δρόμο που μόνον ένα σκληρό αυτοκίνητο μπορεί να βγάλει πέρα, πηγαίνοντας για τις προσημάνσεις. Ταυτόχρονα ο συνοδός μου προσπαθεί να μου ανοίξει τα μάτια. «Βλέπεις εδώ, αυτό κομμάτι του δάσους; Μπορεί να είναι πυκνό και γεμάτο δέντρα αλλά αν προσέξεις λείπουν τα ενδιάμεσα μεγέθη των κορμών. Εχει κάποια με μια μεγάλη σχετικά διάμετρο αλλά τα περισσότερα γύρω τους είναι πολύ αδύνατα, με μικρή διάμετρο, δηλαδή είναι σε πολύ νεαρή ηλικία. Αυτό είναι παράξενο». Εδώ, όπως εξηγεί ο άνθρωπός μας, «το δάσος βρίσκεται στη διαδικασία της αναγέννησης. Τέτοιες θέσεις μέσα στο δάσος θα χρειαστούν καλλιέργεια στα επόμενα χρόνια». Αλλά δεν είναι καθόλου αισιόδοξος για το αν θα δοθούν οι ανάλογες πιστώσεις. Μιλώντας βέβαια εκ πείρας.
Οποιος λοιπόν δεν γνωρίζει, βλέπει το δάσος και εντυπωσιάζεται από το καταπράσινο χαλί το απλωμένο μπροστά του αλλά κυριολεκτικά χάνει τα δέντρα (που πρέπει να είναι μέσα σε αυτό). Θέλει εμπειρία και καλό μάτι η διαχείριση που γίνεται σε ένα δάσος ικανό να δίνει και ξυλεία (όλα τα δάση δεν το μπορούν, χωρίς να σημαίνει πως δεν είναι χρήσιμα εξαιτίας αυτού). Σε γενικές γραμμές πρέπει να κόβονται κάποια δέντρα στην ώριμη ηλικία τους σε μια περιοχή που λέγεται συστάδα και οι άνθρωποι να επανέρχονται σε αυτήν μετά από δέκα χρόνια τουλάχιστον, μπορεί και περισσότερα αν χρειαστεί. Πρόκειται για τη λεγόμενη «επιλογική υλοτομία» και οι συστάδες αυτές, από οξιές και έλατα ως επί το πλείστον, που περιλαμβάνουν δέντρα όλων των ηλικιών και όλων των βαθμίδων διαμέτρου και ύψους, ονομάζονται «κηπευτ(ικ)ές ή υποκηπευτ(ικ)ές».
Η διάμετρος και η σημασία της
Σε αυτές πρέπει τα νεαρά φυτά μόλις βγουν στην επιφάνεια να έχουν από επάνω τους ή δίπλα τους είτε μητρικά άλλα όμοια αλλά μεγαλύτερα δέντρα που να τους παρέχουν σκιά είτε να υπάρχουν άλλου είδους δέντρα, όπως η μαύρη πεύκη, που να δρουν εξίσου προστατευτικά. Εδώ, αντίθετα από τις ανθρώπινες… κοινωνίες, τα ηλικιωμένα μέλη θεωρούνται πολύ χρήσιμα και έχουν ρόλο. Η ορνιθοπανίδα προτιμά τα γέρικα δέντρα που το μεγάλο ύψος τους προσφέρει ασφάλεια και τα κουφαλερά τους τμήματα προσφέρουν κατάλληλες θέσεις για φωλιές. Ενας πρακτικός κανόνας θέλει τουλάχιστον δύο γέρικα δέντρα στα δέκα στρέμματα.
Στις κηπευτές συστάδες αντί για την εξέλιξη των συστάδων ηλικιακά παρακολουθείται η διάμετρος. Εχουν επινοηθεί με την ανάπτυξη της δασοπονίας ακόμη και περίπλοκοι μαθηματικοί τύποι για την κανονική κατανομή των κορμών σε διάφορες κλάσεις ανάλογα την διάμετρό τους, για τον κανονικό ξυλώδη όγκο ενός δάσους, για τον ξυλώδη όγκο που μπορεί να υλοτομηθεί κ.λπ.
Ενας σύγχρονος «σερίφης»
Ο άνθρωπος της Δασικής Υπηρεσίας έχει αρμοδιότητες περίπου όπως του σερίφη στις παλιές κινηματογραφικές ταινίες. Εχει ανακριτικές δυνατότητες, μπορεί να προβεί σε κατασχέσεις εξοπλισμού και να σταματήσει μια διαδικασία μέσα στο δάσος. Ο «δικός» μας ως προς αυτά έχει τη… χειρότερη φήμη. Ακόμη και όταν είναι να λείψει κάποια ημέρα για να πάει στον γιατρό (εδώ οι αποστάσεις απαιτούν χρόνο) δεν το μαθαίνει κανείς γιατί τότε θα γίνουν στο δάσος πολλοί… χοροί. Οταν όμως παίρνει άδεια τι γίνεται;
Η έλλειψη προσωπικού και μέσων στις δασικές υπηρεσίες κάνει τη ζωή του δάσους ακόμη πιο δύσκολη και των κάθε είδους λαθραίων ακόμη πιο εύκολη. Τα φορτηγά αυτοκίνητα μπαίνουν μέσα στους δασικούς δρόμους για να φορτώσουν τα νόμιμα. Αν όμως κάτω-κάτω φορτώσουν και τα παράνομα, ποιος θα τους βάλει να αδειάσουν όλο το φορτίο; Οι έλεγχοι είναι πλέον τόσο σπάνιοι… Το άλλο κόλπο είναι να μη συμπληρώσεις στο χαρτί για το φορτίο την ημερομηνία και την υπογραφή (αν σου κάνουν σήμα να σταματήσεις προλαβαίνεις να τα βάλεις στο άψε-σβήσε). Αν βγεις από το δάσος χωρίς να πέσεις σε έλεγχο μπορεί να έχεις κερδίσει άλλη μια («μαύρη» αυτή τη φορά) διαδρομή.
Παγίδες και νομοθετικά κενά
Παγίδες όμως, για την υγεία του δάσους, κρύβονται και σε διάφορες φάσεις των υλοτομικών εργασιών, όπως όταν οι υλοτόμοι κόψουν τα προσημασμένα δέντρα και ο υπεύθυνος για την περιοχή δασικός υπάλληλος δεχθεί να κάνει την παραλαβή και το σφράγισμα των κορμών μέσα στο δάσος και όχι έξω από αυτό. Τότε υπάρχει η δυνατότητα να βγουν και κορμοί που δεν είχαν σημαδευτεί και κόπηκαν χωρίς έγκριση (διότι υπάρχουν και άνθρωποι που ενώ ζουν από το δάσος τούς ενδιαφέρει πολύ περισσότερο το σήμερα και πολύ λιγότερο το αύριο).
Το καθάρισμα από φύλλα και κλαδιά ενός δέντρου που κόβεται γίνεται μέσα στο δάσος για να είναι πιο εύκολο να συρθεί ο σκέτος κορμός (που, προκαλώντας και μια θλίψη σε εμάς τους «απέξω», ονομάζεται «βουβό» στη – σκληρή – γλώσσα των υλοτόμων). Στη συνέχεια τα «βουβά» στοιβάζονται στο ξέφωτο και αργότερα θα πρέπει να μπαίνουν στο δάσος όσοι έχουν πάρει άδεια για τη λεγόμενη «καυσοξύλευση». Δηλαδή να μαζέψουν κλαδιά και ό,τι άλλο που να μπορεί να χρησιμεύσει μετά από κάποια επεξεργασία για θέρμανση τον χειμώνα. Ο υπεύθυνος για την περιοχή δασικός κανονικά δεν πρέπει να επιτρέπει η καυσοξύλευση να γίνεται ταυτόχρονα με τη διαχειριστική κοπή των κορμών, που αρχίζει από τον Μάιο. Διότι τότε μπαίνουν πολλοί στο δάσος και χάνεται ο λογαριασμός για το ποιος παίρνει τι από εκεί μέσα. Η σωστή πρακτική είναι η άδεια για τη συλλογή της ύλης που θα γίνει καυσόξυλα να δίδεται τον Σεπτέμβριο, όταν δηλαδή θα έχουν τελειώσει πλέον με τους κορμούς. Το δάσος ξεκάθαρα πρέπει να προστατευθεί από κάθε είδους θολές διαδικασίες. Αν βέβαια υπήρχε μέριμνα από την Πολιτεία για τη σωστή οργάνωση των δασικών υπηρεσιών, η τύχη του δάσους δεν θα ήταν αφημένη στην ευσυνειδησία και στην εργατικότητα του όποιου υπαλλήλου…
Φονικά δολώματα με κυάνιο!
Υπάρχει όμως πέρα από τη λαθροθηρία και τη λαθροϋλοτομία ένα ακόμη κεφάλαιο στη ζωή του υπευθύνου για μια περιοχή. Τα δηλητηριασμένα δολώματα που βάζουν όσοι απερίσκεπτα θέλουν να κάνουν τη δουλειά τους πιο εύκολη. Αυτή την εποχή θα πρέπει να ανέβουν τα κοπάδια σε μέρη με μεγαλύτερο υψόμετρο. Κάποιοι τα ανεβάζουν και πλέον τα αφήνουν για αρκετό διάστημα μόνα τους να βοσκήσουν. Για να είναι εξασφαλισμένοι όμως από τους λύκους που επανήλθαν στα βουνά μας (και αυτό είναι δείγμα υγείας του οικοσυστήματος, ακόμη και όταν τους βλέπουμε στην Πάρνηθα!) και τους όποιους άλλους βλέπουν ως εχθρούς του κοπαδιού τους, ρίχνουν δηλητηριασμένα δολώματα.
Κάποια ζώα, όχι μόνο σκυλιά κυνηγών, τα τρώνε, πεθαίνουν και κάποια άλλα πτωματοφάγα, που αυτά τα πεθαμένα ζώα είναι η τροφή τους, πεθαίνουν και αυτά με τη σειρά τους. Μέχρι το 1993 επιτρεπόταν και στα δασαρχεία να χρησιμοποιούν κάψουλες κυανίου για την εξόντωση των αλεπούδων, αλλά ευτυχώς κατάλαβαν κάποια στιγμή το λάθος τους. Η γνώση όμως έμεινε, και τώρα με το κυάνιο με συγκεκριμένο τρόπο, που μου τον περιέγραψαν και στη Δράμα όπου επίσης υπάρχει το ίδιο πρόβλημα, κάποιοι συνεχίζουν την απαίσια αυτή πρακτική. Χώρια που είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα στον κόσμο το να βρεις ποιος έριξε κάποια στιγμή, εντελώς αθέατος προφανώς, το δηλητήριο.
Η δηλητηριασμένη αλυσίδα
Η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων από κοινωνικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στις δασικές εκτάσεις, δηλαδή σε δάση και ανωδασικά λιβάδια, έχει αρνητικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες στην άγρια ζωή. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες τα κίνητρα είναι πολλαπλά. Τα συνηθέστερα είναι για την εξόντωση των ποιμενικών σκύλων από τους θιγόμενους, για την εξόντωση των κυνηγετικών σκύλων και για την εξόντωση των ανταγωνιστικών ειδών όπως η αλεπού.
Αυτά που πλήττονται όμως περισσότερο από τις παράνομες αυτές ενέργειες λόγω των διατροφικών τους συνηθειών είναι:
1 Τα σαρκοφάγα θηλαστικά της άγριας πανίδας όπως ο λύκος, η αρκούδα, η αλεπού κ.τ.λ.
2 Τα πτωματοφάγα της άγριας πτηνοπανίδας όπως γύπες, αετοί, γερακίνες κ.τ.λ., τα οποία είναι τα πιο ευάλωτα στη δευτερογενή δηλητηρίαση.
3 Είδη που έχουν χαρακτηριστεί ως κρισίμως κινδυνεύοντα ή κινδυνεύοντα, όπως ο γυπαετός, ο μαυρόγυπας, το όρνιο, ο ασπροπάρης κ.τ.λ. Το κύριο αίτιο κατάρρευσης των πληθυσμών τους είναι τα δηλητηριασμένα δολώματα και η χρήση τους. Για την αποτροπή όλης αυτής της κατάστασης χρειάζεται η συμβολή όλων, η επίγνωση του τι κάνεις με αυτά, η περιβαλλοντική ευαισθησία, ο ασφυκτικός έλεγχος στην πώληση των απαίσιων αυτών ουσιών και μια πολύ πιο αυστηρή νομοθεσία.
Τα παράπονα για την ξυλεία
Απόγευμα πια σταματήσαμε το πηγαινέλα μέσα στο δάσος και καθίσαμε να ησυχάσουμε λίγο στο πλάτωμα έξω από αυτό. Ο φίλος μας όμως είχε να αντιμετωπίσει την γκρίνια των υλοτόμων που κάθε φορά δεν συμφωνούν με το πώς θα κληρώσουν και πώς θα μοιράσουν στη συνέχεια την ξυλεία που τους αναλογεί. Γιατί πάντα τους φαίνεται λιγότερη από ό,τι περίμεναν. Και αν προσπαθήσεις να δεις το πρόβλημα από την πλευρά τους δεν έχουν άδικο. Τα ελληνικά δάση έχουν αυξηθεί σε έκταση αλλά η ποσότητα της ξυλείας που βγαίνει από αυτά έχει μειωθεί τουλάχιστον στο ένα τέταρτο από ό,τι ήταν πριν από πενήντα χρόνια. Αναζητούνται οι ένοχοι. Που πάντως βρίσκονται ανάμεσά μας και όχι έξω από τη χώρα.
Αναρίθμητα εμπόδια για τους υπαλλήλους
Αυτός που θέλει σήμερα να κάνει τη δουλειά του όπως πρέπει στα δάση συναντά πολλά εμπόδια:
l Πρέπει να τρέχει μέσα σε μια απέραντη περιοχή ευθύνης του διότι οι δασικοί υπάλληλοι είναι πολύ λίγοι και οι εκτάσεις που τους χρεώνονται τεράστιες.
l Ταυτόχρονα πρέπει να διεκπεραιώνει και αρκετή σε ποσότητα γραφειοκρατική εργασία μέσα στα κατά τόπους δασαρχεία.
l Πρέπει να παρίσταται ως μάρτυρας σε δίκες όπου κατηγορούμενοι πηγαίνουν άνθρωποι της περιοχής για λαθροϋλοτομία και για λαθραίο κυνήγι. Εισπράττοντας πριν ή μετά και απειλές για τη ζωή του και την περιουσία του.
l Πρέπει να διαθέτει ιδιαίτερα καλή φυσική κατάσταση για να αντέχει περιόδους αρκετών εβδομάδων κοπιαστικού τρεξίματος μέσα στο δάσος όπως αυτή με τις προσημάνσεις των δέντρων που είναι να υλοτομηθούν. Εκτός και αν θέλει να αφήσει πιο ανεξέλεγκτους τους υλοτόμους να πράξουν κατά το (κακώς εννοούμενο) συμφέρον τους.
l Να κάνει περιπολίες μετά τη δύση του ηλίου, όταν απαγορεύεται στους κυνηγούς να κυνηγούν πλέον, όσο διαρκεί η περίοδος που επιτρέπεται το κυνήγι αλλά και για να αποτρέψει νυχτερινούς λαθροϋλοτόμους!
l Ο δασικός υπάλληλος έχει να αντιμετωπίσει και τη γενική γκρίνια των συμπολιτών του, που συνεχώς παραπονούνται πως καθυστερούν να τους κάνουν ό,τι ζήτησαν. Και αυτό το «ό,τι» συνήθως αφορά κάποιο ημι-παράνομο ή και ξεκάθαρα παράνομο «χατίρι» που θέλει να αγνοήσει τα αυτονόητα περί φύσης, πρασίνου, χλωρίδας και πανίδας. Συν τον απίστευτα μεγάλο φόρτο εργασίας τους διότι έχουν μείνει πολύ λίγοι.
l Ταυτόχρονα έχει να αντιμετωπίσει και πολλά θέματα που του δημιουργεί κάθε τόσο η αλλαγή των νόμων από ανθρώπους που είναι μακριά και μέσα σε κάποια γραφεία. Οπως είναι η κατάργηση των πταισμάτων (σε αυτά εμπίπτει η πλειονότητα των παραβάσεων στα δάση) από το έτος 2019 (νόμος 4619/2019, άρθρο 268), τα οποία μετά την παρέλευση τόσων ετών δεν έχουν αντικατασταθεί από κάποια μορφή προστίμου. Αυτό δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την άσκηση των καθηκόντων των εναπομεινάντων στο μέτωπο δασικών υπαλλήλων.
Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στο οικοσύστημα
Οσο ευαίσθητος είναι ένας ανθρώπινος οργανισμός και εξαρτημένος από μικροποσά ουσιών όπως είναι οι ορμόνες του τόσο εξαρτημένο είναι και ένα ολόκληρο δάσος με ό,τι περιέχει, από παραμέτρους όπως είναι ο ενάμισης με δύο βαθμούς Κελσίου κατά μέσον όρο στην αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας λόγω κλιματικής μεταβολής. Αλλά αυτό δεν γίνεται εύκολα πιστευτό χωρίς κάποιο παράδειγμα.
Ενα άρθρο όμως δημοσιευμένο στο «American Scientist» (Μάρτιος-Απρίλιος 2016) περιέχει ακριβώς το κατάλληλο παράδειγμα. Ολα άρχισαν όταν ερευνητές στις Ηνωμένες Πολιτείες σκέφθηκαν να συγκρίνουν τις θερμοκρασίες των πρώτων ημερών της άνοιξης πριν από 150 χρόνια με τις αντίστοιχες της δεκαετίας του 2010. Γνωρίζουμε πως τα πρώτα φύλλα στα κλαδιά βγαίνουν σε σχέση με την επιβεβαιωμένη άνοδο της θερμοκρασίας μετά από έναν κρύο χειμώνα. Για τον αιώνα μας ήταν εύκολο να έχουν έναν μέσο όρο θερμοκρασίας για την άνοιξη σε μια περιοχή. Για 150 χρόνια πριν η καλή μας τύχη είχε στείλει τον γνωστό σε πολλούς υμνητή της φύσης Χένρι Ντέιβιντ Θερό ή Θόροου (1817-1862), γνωστό από το βιβλίο του «Walden», όπου περιγράφει τη διαμονή του ως ερημίτη στον τόπο εκείνον της Μασαχουσέτης. Στις ανέκδοτες σημειώσεις πεδίου που φυλάσσονται σε κάποιο μουσείο είχε καταγράψει με λεπτομέρειες τις θερμοκρασίες για κάθε χρονιά και την εμφάνιση των φύλλων κάθε είδους δέντρου την άνοιξη. Ετσι διαπιστώθηκε πως τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2010 αυτή η τόσο ευπρόσδεκτη εποχή έρχεται πλέον με τα πρώτα φύλλα στα κλαδιά σε εκείνη την περιοχή (κατά μέσον όρο) γύρω στις 22 Απριλίου, τα πουλιά φθάνουν δέκα ημέρες μετά (2 Μαΐου) και τα λουλούδια αμέσως την επόμενη. Τη δεκαετία του 1850 όμως πρώτα έρχονταν τα πουλιά (6 Μαΐου) αλλά μόλις τέσσερις ημέρες μετά είχαν βγει τα πρώτα φύλλα και σε πέντε ημέρες τα λουλούδια.
Τι σημαίνει όλο αυτό; Οτι τώρα σε σχέση με τότε τα φύλλα βγαίνουν περίπου 2,5 εβδομάδες πιο νωρίς. Από τις 10 Μαΐου πίσω στις 22 Απριλίου. Και γενικά για κάθε 1 βαθμό Κελσίου υψηλότερα από τον μέσο όρο η φυλλοφορία εμφανίζεται 5 ημέρες νωρίτερα. Μια κάμπια όμως που εμφανίζεται και αρχίζει να τρώει δύο εβδομάδες νωρίτερα, όταν φθάνουν στο ίδιο σημείο τα πουλιά έχει προλάβει μάλλον να μεταμορφωθεί και χάνεται ως τροφή γι’ αυτά! Από εκεί και πέρα οι κρίκοι της διατροφικής αλυσίδας σπάνε…
Τουρκοκρατία και «δασοφαγία»
Μια δίκη στο τέλος αυτού του μήνα, κατοίκων που αντιστέκονται στην αποψίλωση του γειτονικού τους δάσους, φέρνει στο προσκήνιο τα τρομερά «προβλήματα επιβίωσης» που έχουν τα δάση στον ελλαδικό χώρο στις ημέρες μας. Πρόκειται για το δάσος Ελαφίου Καλαμπάκας με συνολική έκταση 17.970 στρεμμάτων, που διακρίνεται για την πανίδα του αλλά και έναν εξαιρετικό δασικό πλούτο από δρυς και έλατα. Υπάρχουν ωστόσο κάποιοι με τίτλους «συγκατοχής» με το ελληνικό κράτος (το γνωστό «από την Τουρκοκρατία») και έχουν βαλθεί από το 2017 να πιέζουν όχι για την ορθολογική διαχείρισή του αλλά για την αποψίλωσή του (δηλαδή υλοτομική δραστηριότητα κατά την οποία απομακρύνονται όλα τα δέντρα της συστάδας, προτού ακόμη εμφανισθεί αναγέννηση, άρα υλοτόμηση που δεν αφήνει πίσω της τίποτα όρθιο, κυριολεκτικά).
Είναι γνωστό πως μετά το 1821, εν όψει της απελευθέρωσης και άλλων περιοχών, όπως η Θεσσαλία το 1881, οι τούρκοι διοικητές τους (πασάδες, μπέηδες κ.λπ.) φρόντιζαν για ίδιον όφελος να πουλήσουν όποια εδάφη κατείχαν στους «παραμονεύοντες» έλληνες «τσιφλικάδες», που απέκτησαν έτσι τεράστιες δημόσιες εκτάσεις, χωρίς όμως να κατέχουν νόμιμους τίτλους. Και αυτό, γιατί σε όλες τις κατεχόμενες εκτάσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Τούρκοι διατηρούσαν για λογαριασμό τους την αποκλειστική κυριότητα και παραχωρούσαν μόνο τη χρήση αυτών (ιδιότυπο δικαίωμα χρήσης και κατοχής). Προφανώς οι κατακτητές ουδέποτε απέκτησαν κυριότητα επί της ελληνικής γης, για να μπορούν και να τη μεταβιβάσουν σε ιδιώτες.
Από σχετική έρευνα που κάναμε προκύπτει ότι τα δασαρχεία της χώρας έχουν ως κανόνα να εισηγούνται την αναγωγική διαχείριση των δασών, δηλαδή να προέχει η συντήρηση μιας δασικής έκτασης και όχι η συντριπτική εμπορική εκμετάλλευση του περιεχομένου της, για να μπορεί αυτή να επιβιώνει. Πολύ σπάνια πλέον, σε πολύ ειδικές περιπτώσεις και για πολύ μικρή έκταση γίνεται αποψίλωση, αφού λέμε «τα δέντρα και τα μάτια μας». Και έρχονται κάποιοι ιδιώτες με τους τίτλους αυτούς της Τουρκοκρατίας να βάζουν εργολάβους να εκστρατεύουν ενάντια στο δάσος του Ελαφίου για αποψίλωση (δηλαδή στυγνό εμπόριο εναντίον επιστημονικής διαχείρισης). Εργολάβους εξοπλισμένους όμως, και αυτό είναι το περίεργο, με αποφάσεις για αποψίλωση. Και όποιος αντιστέκεται, όπως κάνουν οι κάτοικοι της Κοινότητας Ελαφίου από το 1978 για το συγκεκριμένο υπέροχο δάσος τους, μηνύεται και περνάει από δίκη.
