H Σάσα, ο Ιμτιαζ, ο Εϊβερι και η Νίσα έχουν πολλά κοινά: είναι νέοι άνθρωποι που διαγνώστηκαν με καρκίνο του ορθού (του τελικού τμήματος του παχέος εντέρου το οποίο καταλήγει στον πρωκτό και έχει μήκος περί τα 15 εκατοστά) και μάλιστα με τον ίδιο τύπο καρκίνου του ορθού – παρότι ήταν προχωρημένος, δεν είχε δώσει μεταστάσεις σε άλλα όργανα, ενώ παράλληλα γενετικές εξετάσεις αποκάλυψαν ότι οι όγκοι τους είχαν το ίδιο «γενετικό προφίλ» γνωστό ως MMRd (mismatch repair-deficient, ανεπάρκεια του μηχανισμού επιδιόρθωσης λανθασμένων ζευγών βάσεων του DNA) ή ΜSI (microsatellite instability, μικροδορυφορική αστάθεια).
Τα κοινά τους όμως δεν σταματούν εδώ και μάλιστα αν τα όσα σας αναφέραμε μέχρι τώρα σκιαγραφούν τη «σκοτεινή πλευρά» της ιστορίας τους, όσα ακολουθούν σίγουρα σηματοδοτούν την πλέον «φωτεινή πτυχή» της: και οι τέσσερις ασθενείς – μαζί με άλλους 10 – υποβλήθηκαν στο Κέντρο για τον Καρκίνο Memorial Sloan Kettering στη Νέα Υόρκη (ΜSKCC) σε μια ανοσοθεραπεία που «εξαφάνισε» τον καρκίνο τους ο οποίος συνεχίζει να βρίσκεται σε πλήρη ύφεση έως και επί δύο χρόνια. Και οι τέσσερις χάρη σε αυτή την πειραματική ανοσοθεραπεία (dostarlimab) γλίτωσαν από χημειοθεραπείες, ακτινοθεραπείες και επεμβάσεις που αποτελούν την «παραδοσιακή» στρατηγική αντιμετώπισης της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου και τα όσα ουκ ολίγες φορές συνεπάγεται αυτή η στρατηγική, δηλαδή προβλήματα στη λειτουργία του εντέρου και της ουροδόχου κύστεως, υπογονιμότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία. Κοινώς το μεγάλο… κοινό αυτών των ασθενών είναι ότι έχουν καταφέρει εδώ και αρκετά μεγάλο διάστημα (που ελπίζουν ότι θα μετατραπεί σε… εσαεί) να ζουν μια απολύτως φυσιολογική ζωή χωρίς καρκίνο χάρη σε ένα φάρμακο που λάμβαναν ενδοφλεβίως κάθε τρεις εβδομάδες επί έξι μήνες.
700.000
νέες περιπτώσεις καρκίνου του ορθού κατεγράφησαν παγκοσμίως το 2020, σύμφωνα με το Διεθνές Παρατηρητήριο για τον Καρκίνο (GLOBOCAN).
Παγκόσμια πρωτιά
Σύμφωνα με όσα ανέφερε σε δελτίο Τύπου του MSKCC ο ένας εκ των δύο επικεφαλής της κλινικής δοκιμής, ογκολόγος του MSKCC και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ειδικών του Λευκού Οίκου για τον Καρκίνο δρ Λουίς Ντίαζ, είναι η πρώτη φορά που μελέτη δείχνει ότι μια θεραπεία εξολοθρεύει τον καρκίνο σε όλους τους ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε. «Πιστεύω ότι είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στην ιστορία του καρκίνου» δήλωσε ο ειδικός σχετικά με τα ευρήματα που δημοσιεύθηκαν πριν από λίγες ημέρες στην επιθεώρηση «The New England Journal of Medicine» και ταυτοχρόνως παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO).
Υπήρχε όμως και άλλη μια πρωτιά: η δοκιμή αυτή σηματοδότησε την παρθενική φορά που ασθενείς με καρκίνο του ορθού έλαβαν ως πρώτης γραμμής θεραπεία αποκλειστικώς ανοσοθεραπεία η οποία αποδείχθηκε υπεραρκετή για την αντιμετώπιση των όγκων τους. Μια θεραπεία που, όπως εξήγησε στο Βήμα-Science η άλλη επικεφαλής της δοκιμής, επίσης ογκολόγος του MSKCC δρ Αντρεα Σερσέκ, «εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα των ίδιων των ασθενών ώστε να επιτεθεί στον καρκίνο και να τον καταστρέψει».
5% – 10%
των ασθενών με καρκίνο του ορθού εμφανίζουν όγκους MMRd (ανεπάρκεια του μηχανισμού επιδιόρθωσης λανθασμένων ζευγών βάσεων του DNA)
Απελευθερώνοντας τον «φρουρό»
Το συγκεκριμένο πειραματικό φάρμακο ανήκει στην κατηγορία των αναστολέων των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος (checkpoint inhibitors). Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος διαθέτουν «φρουρούς», τα σημεία ελέγχου, που τα αποτρέπουν από το να επιτίθενται στα φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού ώστε να επικεντρώνονται μόνο στα καρκινικά. Ωστόσο τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να «βάλουν τρικλοποδιά» στους «φρουρούς» του ανοσοποιητικού και να σταματήσουν τη δράση των ανοσοκυττάρων αφήνοντας χρόνο και χώρο στον όγκο για να κρυφτεί και να μεγαλώσει. Οι αναστολείς των σημείων ελέγχου «απελευθερώνουν το φρένο» των ανοσοκυττάρων επιτρέποντάς τους να αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα και να τους επιτίθενται. «Οταν πλέον «λυθεί το φρένο» των ανοσοκυττάρων, τα κύτταρα MMRd μπαίνουν αμέσως στο στόχαστρό τους καθώς διαθέτουν πάρα πολλές μεταλλάξεις. Ετσι τα ανοσοκύτταρα εξαπολύουν δριμύτατη επίθεση εναντίον τους» υπογράμμισε η δρ Σερσέκ.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο δρ Ντίαζ, ο οποίος έχει αφιερώσει την καριέρα του στη χρήση ανοσοθεραπείας ενάντια στον καρκίνο, είχε ήδη δείξει σε προηγούμενη μελέτη του ότι οι αναστολείς των σημείων ελέγχου είναι αποτελεσματικοί ενάντια στους όγκους MMRd του παχέος εντέρου και του ορθού που έχουν ήδη δώσει μεταστάσεις – ωστόσο στην περίπτωση εκείνη η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιείτο σε συνδυασμό με τη συμβατική θεραπεία. Με βάση εκείνη την πρώτη καλή εμπειρία αποφάσισε με τους συνεργάτες του να δοκιμάσουν τη συγκεκριμένη θεραπεία ως πρώτης γραμμής προτού ο καρκίνος κάνει μεταστάσεις.
«Αποτελεσματικότερο από τη χημειοθεραπεία»
Σύμφωνα με τη δρα Σερσέκ «το dostarlimab έχει φανεί αποτελεσματικότερο από τη χημειοθεραπεία σε ορισμένους όγκους στους οποίους το ανοσοποιητικό σύστημα αναλαμβάνει κύριο ρόλο για να πολεμήσει τον καρκίνο – πρέπει να διευκρινιστεί ότι δεν γίνονται αντιληπτοί όλοι οι καρκίνοι από το ανοσοποιητικό σύστημα, οπότε η θεραπεία δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική σε όλες τις μορφές καρκίνου. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η συγκεκριμένη θεραπεία έχει φανεί πολύ αποτελεσματική σε αρκετές μορφές καρκίνου, όπως το μελάνωμα, o μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα καθώς και οι όγκοι MMRd. Ετσι αποφασίσαμε για πρώτη φορά να το δοκιμάσουμε ως πρώτης γραμμής θεραπεία σε όγκους MMRd».
Και η δοκιμή… υπερ-πέτυχε, καθώς τα ποσοστά πλήρους ύφεσης του καρκίνου του ορθού ήταν της τάξεως του 100%. «Και αυτό χωρίς να εμφανιστούν σοβαρές παρενέργειες στους ασθενείς από τη χορήγηση της θεραπείας» τόνισε η ογκολόγος του MSKCC και συμπλήρωσε ότι «όλοι οι ασθενείς παραμένουν απαλλαγμένοι από τον καρκίνο χωρίς να έχει χρειαστεί να υποβληθούν σε περαιτέρω θεραπείες ή επέμβαση. Ο μέσος χρόνος παρακολούθησης είναι επτά μήνες, ωστόσο ορισμένοι από τους συμμετέχοντες στην κλινική δοκιμή έχουν παρακολουθηθεί επί περισσότερα από δύο έτη χωρίς να υπάρχει ίχνος καρκίνου, ακόμη και με τις πιο εξειδικευμένες και ευαίσθητες εξετάσεις».
Διεύρυνση των μελετών
Πρέπει βέβαια να υπογραμμιστεί ότι ο αριθμός των ασθενών της συγκεκριμένης δοκιμής ήταν πολύ μικρός, γεγονός που αποδεικνύει ότι τα αποτελέσματα αυτά χρειάζονται επιβεβαίωση μέσω μεγαλύτερων δοκιμών, κάτι που παραδέχεται και η δρ Σερσέκ. «Συνεχίζουμε να συλλέγουμε ασθενείς προκειμένου να προχωρήσουμε σε μεγαλύτερη κλινική δοκιμή ώστε να επιβεβαιωθεί τόσο η αποτελεσματικότητα της θεραπείας όσο και η απουσία παρενεργειών σε μεγάλους αριθμούς εθελοντών. Παράλληλα δοκιμάζουμε ήδη τη συγκεκριμένη θεραπεία σε ασθενείς με όγκους MMRd του στομάχου, του παχέος εντέρου, του παγκρέατος και της ουροδόχου κύστεως».
To σίγουρο πάντως είναι, όπως είπε κλείνοντας η ειδικός, πως με δεδομένο ότι κάθε ασθενής είναι μοναδικός, τα όσα έχουν ήδη ζήσει μέχρι στιγμής οι 14 αυτοί ασθενείς και οι θεράποντες γιατροί τους είναι εξίσου μοναδικά. «Είναι απίστευτη η ικανοποίηση του να βλέπεις αυτά τα δάκρυα χαράς, να λαμβάνεις αυτά τα χαρούμενα email από τους ασθενείς της δοκιμής που ολοκλήρωσαν τη θεραπεία τους και συνειδητοποίησαν ότι θα μπορέσουν να διατηρήσουν ακέραιες όλες τις φυσιολογικές σωματικές λειτουργίες τους τις οποίες φοβούνταν ότι θα έχαναν εξαιτίας της ακτινοθεραπείας ή της χειρουργικής επέμβασης». Και αυτό είναι η πεμπτουσία της ιατρικής…
