Ιδρύθηκε μετά την παύση της κυκλοφορίας του «Διαβάζω» το 2012, της επιθεώρησης του βιβλίου που κυκλοφορούσε από το 1976, απονέμοντας από το 1997 τα δικά της λογοτεχνικά βραβεία τα οποία είχαν γίνει θεσμός. O «Αναγνώστης», το ηλεκτρονικό περιοδικό για το βιβλίο και τις τέχνες, δημιουργήθηκε από τους παλιούς συνεργάτες του «Διαβάζω», κατ’ αρχάς για να διασωθεί ο θεσμός των βραβείων. Από την πρώτη απονομή λογοτεχνικών βραβείων του «Αναγνώστη», στις 12 Ιουνίου 2013, ως την αποψινή, σήμερα Πέμπτη 16 Ιουνίου, στις 8.00 μ.μ., στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) συμπληρώνεται μία δεκαετία.
Αναζητήσαμε δύο από τα ιδρυτικά μέλη του «Αναγνώστη», μέλη της συντακτικής επιτροπής του αλλά και μέλη της κριτικής επιτροπής των βραβείων, τον κριτικό λογοτεχνίας Βαγγέλη Χατζηβασιλείου και τη Μαρίζα Ντεκάστρο, υπεύθυνη για τα παιδικά βιβλία, και δύο μέλη της κριτικής επιτροπής των βραβείων, την κριτικό Ελισάβετ Κοτζιά και την κριτικό ποίησης Βαρβάρα Ρούσσου, για να σχολιάσουν την εκδοτική παραγωγή αυτής της δεκαετίας όπως παρουσιάζεται μέσα από τις διαδικασίες επιλογής των βραβευθέντων βιβλίων του «Αναγνώστη».
Ποιο ρόλο παίζουν τα βραβεία στη λογοτεχνική ζωή;
Ελισάβετ Κοτζιά: «Οι πωλήσεις των βραβευμένων βιβλίων δεν εκτινάσσονται στα ύψη, ούτε οι συγγραφείς τους γίνονται διάσημοι. Μέσα όμως απ’ το μεγάλο πλήθος τίτλων, ορισμένοι θεσμοί όπως οι επιτροπές βραβείων αναλαμβάνουν εκ μέρους της κοινότητας να ξεχωρίσουν κάποιους με αξία. Δεν είναι οι μόνοι τίτλοι με βαρύτητα. Είναι ωστόσο έργα που, σύμφωνα με τη γνώμη των θεσμών, θα εξακολουθήσουν να ενδιαφέρουν και στις επόμενες δεκαετίες. Το αν έχει επιτύχει η επιτροπή βραβείων του “Αναγνώστη” στη λειτουργία της είναι κάτι που θα κριθεί αργότερα από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας. Θεωρώ ωστόσο πως τα διηγήματα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, η “Αθανασία των σκύλων” του Κώστα Μαυρουδή, τα “Αδέλφια” του Γιώργου Συμπάρδη, οι “Τέσσερις μαρτυρίες για την εκταφή του ποταμού Ερρινυού” της Άντζελας Δημητρακάκη, η “Πρωινή Γαλήνη” του Ηλία Μαγκλίνη, η “Νίκη” του Χρήστου Χωμενίδη, το “Γκιάκ” του Δημοσθένη Παπαμάρκου καλύπτουν τις προϋποθέσεις για να διαβάζονται στο μέλλον».
Είστε σταθερό μέλος της κριτικής επιτροπής των βραβείων του «Αναγνώστη». Ποια κριτήρια βαραίνουν στην κρίση της επιτροπής για την πεζογραφία;
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου: «Αν παρακολουθήσει κανείς κάπως προσεκτικά τις βραβεύσεις του “Αναγνώστη” για την πεζογραφική παραγωγή (μυθιστόρημα, διήγημα και νουβέλα) όλα τα προηγούμενα χρόνια, δεν θα δυσκολευτεί να καταλάβει πως τα βραβεία έχουν κατευθυνθεί προς συγγραφείς οι οποίοι εμπλέκονται δυναμικά στο πεδίο. Κι αυτό με την έννοια ότι τα βιβλία τους απασχόλησαν συστηματικά την κριτική, διασφαλίζοντας κάποτε και σημαντικές κυκλοφοριακές επιτυχίες, αλλά και με την έννοια ότι, ακόμα κι αν δεν απασχόλησαν την κριτική ή αν δεν βρήκαν περίοπτη θέση στα ράφια των βιβλιοπωλείων, απέδειξαν μέσα στον χρόνο ότι είχαν τη δυνατότητα να ανοίξουν έναν δρόμο για καινούργιες λογοτεχνικές αναζητήσεις, να εκφράσουν ένα πρωτοποριακό πνεύμα στο επίπεδο της μορφής ή να ανταποκριθούν σε πρωτότυπες θεματικές αναζητήσεις. Χωρίς να θέλω να ευλογήσω τα γένια του “Αναγνώστη” και των κριτικών του επιτροπών, θα έλεγα πως ο απολογισμός της δεκαετούς παρουσίας και λειτουργίας των βραβείων έχει ένα πρωτίστως καταφατικό στοιχείο, που συμπυκνώνεται στο γεγονός πως δεν αγνοήθηκαν ποτέ οι ποικίλες τάσεις και ανησυχίες της σύγχρονης πεζογραφίας. Και ας μην ξεχνάμε πως το πολυτασικό αυτό δεδομένο αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη γνωρίσματα της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας».
Ποια είναι τα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης όπως προκύπτουν από τις αναγνώσεις της κριτικής επιτροπής;
Βαρβάρα Ρούσσου: «Στα δέκα χρόνια του αναγνώστη πιστοποιήθηκε η σταθερή παρουσία σημαντικών ποιητών/ποιητριών και ιχνηλατήθηκαν τα βήματα άλλων από την παρθενική τους εμφάνιση προς την ωρίμανση, σε μια περίοδο ανανέωσης της ποίησης όπου οι πάγιες θεματικές της αντιμετωπίστηκαν με ποικίλους τρόπους στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, διαφορετική από εκείνη των προηγούμενων δεκαετιών. Το μοντερνιστικό παράδειγμα λειτούργησε σταθερά και το εμπλούτισαν οι παλαιότεροι ενώ αποτελεί βάση για τους πιο νέους, οπότε συνεχίζεται με επαναθεωρήσεις αλλά και τίθεται σε ισχυρή αμφισβήτηση, ιδίως από νεότατους/ες ποιητές/τριες στην ποίηση των οποίων συχνά κυριαρχεί η οργισμένη ανατρεπτική διάθεση. Καθώς οι υποκειμενικότητες συγκροτούνται σε νέες συνθήκες, αμφισβητούνται “γενιές” και επιδράσεις, η ιστορία, το φύλο έρχονται στο επίκεντρο, όπως ξανά, με νέους όρους, η πολιτική και τα κοινωνικά ζητήματα, ο ποιητικός λόγος διασταυρώνεται με θεωρητικούς, ή συμπλέκεται με τον δημόσιο λόγο ως επιτέλεση, πειραματισμοί δοκιμάζουν δυνατότητες της γλώσσας, ο ψηφιακός κόσμος ανοίγει πεδία, οι φόρμες ανήκουν σε ένα μεγάλο φάσμα επιλογών. Το ποιητικό μωσαϊκό χαρακτηρίζεται από ανοιχτότητα και δυναμική».
Το παιδικό βιβλίο με τη σταθερή του άνοδο στηρίζει την αγορά του βιβλίου. Πώς αξιολογείτε τη βιβλιοπαραγωγή στον χώρο στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας;
Μαρίζα Ντεκάστρο: «Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως είναι “κάθε χρόνο και καλύτερα”. Βρίσκω αρκετά θετικά αυτή τη δεκαετία: Το μυθιστόρημα αναδεικνύει με ρεαλισμό θέματα αιχμής, όπως οι έμφυλες ταυτότητες, η διαχείριση τραυμάτων, η παραβατικότητα, η κακοποίηση. Η Ιστορία, συστηματικά παρούσα στη μυθοπλασία, απομακρύνεται από τον εθνοκεντρισμό που χαρακτήριζε παλαιότερα έργα και προσεγγίζει με έμφαση το ζήτημα της ιστορικής μνήμης. Τα βιβλία γνώσεων, αμιγή ή μυθοπλαστικά, εντάσσουν στη θεματολογία τους τις επιμέρους επιστήμες και τελευταία τις βιογραφίες. Η εικονογράφηση έχει κάνει άλματα οργανώνοντας, σ’ ένα παράλληλο αναγνωστικό πεδίο, τη συνομιλία μεταξύ αναγνώστη και μυθοπλασίας. Εδραιώνεται η τάση “σιωπηλών” βιβλίων και graphic novels (πρωτότυπων ή διασκευών).
Από την άλλη πλευρά, δεν μπορώ να μην επισημάνω κάποια μείον: Η παιδική ποίηση εξακολουθεί να είναι ανύπαρκτη (δύο μόλις ποιητικά βιβλία στα δέκα χρόνια). Καλά κρατούν ακόμη, ιδιαίτερα για τις μικρές ηλικίες, οι σειρές «χρήσιμων» βιβλίων ως βοήθημα για εκπαιδευτικούς, γονείς, κ.ά. Τα κλισέ καθώς και ο απροκάλυπτος ή κρυμμένος διδακτισμός οδηγούν εδώ κατευθείαν στη συγγραφή ψευδολογοτεχνικών βιβλίων επί παντός του επιστητού. Τέλος, ο αριθμός παιδικών εκδόσεων παραμένει δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με τη δυνατότητα απορρόφησής τους από το αναγνωστικό κοινό».
Εν αναμονή της αποψινής τελετής απονομής, ο «Αναγνώστης» ανακοίνωσε τα ειδικά βραβεία του: Το Μεγάλο Τιμητικό Βραβείο του περιοδικού που δίνεται σε συγγραφέα για το σύνολο του έργου του απονέμεται φέτος στη Ζυράννα Ζατέλη ενώ το Βραβείο «Νίκος Θέμελης», για βιβλίο με ανθρωπιστικό θέμα, απονέμεται στον Φαίδωνα Ταμβακάκη για το μυθιστόρημά του «Το τελευταίο ποστάλι» (Εστία).
Δείτε εδώ τις μικρές λίστες με τους υποψήφιους τίτλους του 2021 για τα Βραβεία «Αναγνώστη» 2022
