Τακτικές δολοφονίες μαθητών από ενόπλους που κι αυτοί είναι παιδιά. Ακούγεται δυστοπικό, αδιανόητο, φρικώδες. Κι όμως, συμβαίνει κάθε χρόνο ανελλιπώς στην πιο πλούσια χώρα του κόσμου, τις ΗΠΑ, όπως γράφει σε πρόσφατο άρθρο ο Hamilton Nolan στον «Guardian». Μια τελετουργία φρίκης που επαναλαμβάνεται με σχεδόν παρόμοιο τρόπο στις Πολιτείες που επιτρέπουν τη χρήση όπλων από τους πολίτες. Η βαθιά ριζωμένη ιδιαιτερότητα της οπλοκατοχής είναι από τις πιο σημαντικές αιτίες του τραγικού αιματοκυλίσματος δημιουργώντας ένα αδιέξοδο, με τους πολιτικούς να μην μπορούν επί τόσα χρόνια να κάνουν ένα βήμα μπροστά. Οι σφαγές γίνονται πρώτο θέμα παγκοσμίως. Υστερα αρχίζει το φλας μπακ. Το παρελθόν του δράστη, οι γονείς του που πέφτουν από τα σύννεφα, τα ψηφιακά του ίχνη, τα ποσταρίσματα μίσους και οι απειλές. Αλλά και συνεντεύξεις από το άμεσο περιβάλλον των θυμάτων, εικόνες και λόγια που είναι αδύνατον να μην αγγίξουν συναισθηματικά οποιονδήποτε θεατή.
Τα όπλα, αδιαμφισβήτητα, προκαλούν μια σαγήνη στα παιδιά. Στην εποχή μου δεν υπήρχαν ούτε οι ταινίες της Μάρβελ ούτε τα σοφιστικέ όπλα-παιχνίδια που υπάρχουν σήμερα. Ημουν λάτρης των όπλων κι είχα συλλογή από πλαστικά αντίγραφα. Με τους φίλους μου στήναμε εικονικές μάχες σε ερειπωμένα σπίτια, ήμασταν Ελληνες που σκότωναν Γερμανούς. Παιχνίδια όμως.
Θυμάμαι ωστόσο μια σκηνή, θα ήμουν δεκατεσσάρων, μόνος στην ταράτσα του σπιτιού της θείας μου Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ στην Αίγινα. Για κάποιον λόγο που δεν θυμάμαι είχα στην κατοχή μου ένα αεροβόλο. Αλλά και βολίδες. Εριχνα στα δέντρα, γενικώς. Κάποια στιγμή είδα ένα σπουργίτι να κάθεται σ’ ένα κλαδί. Το σημάδεψα και πάτησα τη σκανδάλη. Κατέβηκα και είδα το κακόμοιρο πουλί πεθαμένο. Σοκ. Δεν ξανασχολήθηκα με όπλα ξανά. Το κακό όμως είχε ήδη γίνει. Αυτή η εικόνα θα με ακολουθούσε χρόνια.
Το πρόσφατο μακελειό στο Τέξας έγινε από έναν δεκαοκτάχρονο που σκότωσε δεκάχρονα. Μοιάζει συνειδητή επιλογή. Ηθελε να υπονοήσει κάτι; Την εποχή που άρχισε η κακοποίησή του; Ή απλώς το θεώρησε πιο εύκολο; Ποτέ δεν θα μάθει κανείς.
Η φοβερή σφαγή στο σχολείο του Columbine συνέβη πριν από 23 χρόνια. Οσα και τα χρόνια απραξίας της αμερικανικής Πολιτείας. Δεν υπάρχει σοβαρή εξήγηση για αυτά τα τελευταία 23 χρόνια απραξίας. Ο έλεγχος των όπλων απέτυχε.
Θυμάμαι το καταπληκτικό έργο του Gus Van Zant «Elephant», που είχε μάλιστα πάρει και τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, που είχε ως θέμα την τραγωδία του Columbine. Είναι η ψυχρή φιλμική αποτύπωση της μέρας της αντίστοιχης σφαγής που άφησε πίσω της 13 νεκρούς. Το έργο δεν προσφέρει καμία εξήγηση για την τραγωδία, καμία βαθιά ερμηνεία της ψυχής των δολοφόνων, καμία θεωρία για τους εφήβους ή την κοινωνία ή τα όπλα ή την ψυχοπαθητική συμπεριφορά. Απλώς παρακολουθεί τους δράστες καθώς εξελίσσεται η μέρα τους. Δεν είναι δουλειά του καλλιτέχνη να βρίσκει λύσεις σε τέτοια προβλήματα – αυτό είναι καθήκον της συντεταγμένης κοινωνίας και των εκπροσώπων της. Ο Truffaut είπε ότι είναι δύσκολο να κάνεις μια αντιπολεμική ταινία γιατί ο πόλεμος είναι συναρπαστικός ακόμα κι αν είσαι εναντίον του. Ο Van Zant κάνει μια ταινία κατά της βίας αφαιρώντας της οποιονδήποτε σκοπό, αίγλη ή ανταμοιβή. Η βία απλώς συμβαίνει.
Μέρες μετά την πρόσφατη σφαγή στο Τέξας, στην ίδια Πολιτεία (!) ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, κατά τη διάρκεια ομιλίας στο συνέδριο της NRA, του πανίσχυρου λόμπι υπέρ της οπλοκατοχής, ζήτησε να «οπλιστούν οι πολίτες» για να πολεμήσουν «το κακό στην κοινωνία μας» που, όπως είπε, ευθύνεται για το μακελειό σε δημοτικό σχολείο του Τέξας.
«Η ύπαρξη του κακού στην κοινωνία μας δεν είναι λόγος για να αφοπλιστούν οι νομοταγείς πολίτες» είπε ο Τραμπ. «Η ύπαρξη του κακού είναι ο λόγος για να οπλιστούν οι νομοταγείς πολίτες».
Οι Αμερικανοί έχουν στη διάθεσή τους διπλάσια όπλα κατά κεφαλήν από οποιαδήποτε χώρα στη Γη. Το αποτέλεσμα είναι να έχουν μετατραπεί σε ένα παρανοϊκό έθνος, όπου εκατομμύρια άνθρωποι οπλίζονται επειδή ζουν με τον φόβο των άλλων εκατομμυρίων που οπλίστηκαν από φόβο. Στο κέντρο αυτού του αιματοβαμμένου φαύλου κύκλου, όπως λέει ο Nolan, βρίσκεται η βιομηχανία όπλων που πέρυσι μόνο πούλησε 20 εκατομμύρια (!) όπλα προσκομίζοντας κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μια τέτοια βιομηχανία για να μπορεί να είναι ενεργή πρέπει να διαφημίζει το προϊόν της. Πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Καλλιεργώντας διαρκώς ένα αίσθημα φόβου. Οι πελάτες πρέπει να φοβούνται ότι το βράδυ κάποιος θα μπει στο σπίτι να τους ληστέψει. Τα νεκρά παιδιά στα σχολεία είναι απλώς παράπλευρες απώλειες. Ακούγεται τερατώδες και είναι. Το σύστημα έχει ανοσία απέναντι στις χειρότερες τραγωδίες.
Στο κέντρο όλων αυτών είναι το NRA (το περιβόητο National Rifle Association), η ισχυρότερη αμερικανική οργάνωση υπέρ της οπλοκατοχής και της οπλοφορίας, η οποία μετατρέπει τα χρήματα σε πολιτική επιρροή και προσπαθεί να κρατήσει όλους τους Αμερικανούς παγιδευμένους σε αυτόν τον εφιάλτη. Το NRA χρησιμοποιεί σημαντικά πρόσωπα των αμερικανικών ΜΜΕ και του Hollywood για να προωθήσει τις θέσεις του. Ιστορική έχει μείνει η χαρακτηριστική δήλωση του διάσημου ηθοποιού και τότε προέδρου Τσάρλτον Ιστον μετά το μακελειό στο Columbine. Με μια καραμπίνα στο χέρι, ο Ιστον διακήρυξε ότι θα του πάρουν το όπλο μόνο «από τα παγωμένα, νεκρά χέρια του», καταχειροκροτούμενος. Κρίμα που ο άνθρωπος αυτός, κατά τα άλλα μεγάλο ταλέντο, είχε συνεργαστεί με τον Ορσον Ουέλς. Αλλά έτσι είναι η Αμερική.
Το πιο πιθανό που μπορεί να συμβεί στον μέσο πολίτη από ένα όπλο είναι να τον πυροβολήσουν, να αυτοκτονήσει ή να το κάνει ένα μέλος της οικογένειας ή φίλος. Το σενάριο του «καλού οικογενειάρχη» που διαθέτει όπλο για να κρατά ασφαλή την οικογένειά του είναι μια φούσκα. Γιατί λοιπόν, ύστερα από όλη τη λογική, την οργή και τα πτώματα, η Αμερική βρίσκεται ακόμη στην ίδια άθλια κατάσταση; Πόσα ακόμη παιδιά πρέπει να πεθάνουν για να κερδοφορεί το εμπόριο όπλων;
*Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.