Συγκαταλέγεται στους πιο δημοφιλείς ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου, με φανατικό κοινό που γεμίζει σταθερά τις παραστάσεις στις οποίες πρωταγωνιστεί. Ο ίδιος βέβαια εδώ και χρόνια προτιμά να παίζει το παιχνίδι του θεάματος με τους δικούς του όρους. Ο Αρης Σερβετάλης δικαίως θεωρείται ο πιο αντιστάρ από τους σταρ του ελληνικού θέατρου – αν και εκείνος μάλλον θα στεκόταν μακριά από τέτοιου είδους χαρακτηρισμούς.
Η ζωή του δεν περιγράφεται από μια ευθεία γραμμή. Το αγόρι που έγινε πιο διάσημο απ’ όσο ίσως μπορούσε να αντέξει εξαιτίας της μεταμορφωτικής δύναμης της τηλεόρασης, όταν δεν άντεξε τα φώτα της ίδιας της πορείας του δεν δίστασε να αποσυρθεί, αναζητώντας το βαθύτερο νόημα της τέχνης του, αλλά και της ίδιας της ύπαρξής του. Μεταβαπτίστηκε, επέστρεψε στην τέχνη και ο ίδιος μίλησε δημόσια για τη δική του σωτηρία, η οποία ήρθε μέσα από την πίστη του στον Θεό, μη διστάζοντας να χωρίσει τη ζωή του σε δύο περιόδους: στην προ Χριστού και στη μετά Χριστόν εποχή του.
Η απόφασή του τον περασμένο χειμώνα να αποχωρήσει από την παράσταση «Ρινόκερος» όπου πρωταγωνιστούσε, μόλις η πολιτεία απαγόρευσε την είσοδο στους ανεμβολίαστους στα θέατρα, δίχασε. Ο ίδιος εκείνη την εποχή αρκέστηκε σε μία δήλωση λίγων γραμμών, όπου εξηγούσε τη θέση του. Οκτώ μήνες μετά, τώρα που πλέον υπάρχει η άρση των περιορισμών και η είσοδος επιτρέπεται σε άπαντες, εμβολιασμένους και μη, επιστρέφει στη σκηνή με την παράσταση «Το όνειρο ενός γελοίου» του Ντοστογέφσκι, όπου σκηνοθετικά συναντά ξανά, έπειτα από τρία χρόνια, τη σύζυγό του Εφη Μπίρμπα.
Ο Αρης Σερβετάλης επιστρέφει στο θέατρο με Ντοστογέφσκι, μιλάει για την αποχώρησή του από την παράσταση «Ρινόκερος», αλλά και για τον Γιώργο Λάνθιμο – Φωτογραφία: Γιώργος Καπλανίδης
Κύριε Σερβετάλη, γιατί πήρατε την απόφαση να ανεβάσετε στο θέατρο τη νουβέλα του Ντοστογέφσκι «Το όνειρο ενός γελοίου»;
«Πρόκειται για ένα καταπληκτικό κείμενο που μας αγγίζει. Γραμμένο το 1887, είναι το τελευταίο έργο του Ντοστογέφσκι. Ξεδιπλώνει βαθιά ανθρώπινους προβληματισμούς, υπαρξιακούς προβληματισμούς θα έλεγα, οι οποίοι είναι πολύ οικείοι και για μένα και για την Εφη. Είναι προβληματισμοί γύρω από τη γελοιότητα του ανθρώπινου είδους και το πώς τελικά διαγράφεται η πορεία του ανθρώπινου γένους. Είναι κείμενο βαθιά ψυχαναλυτικό, το οποίο μέσα από το τραγικό και το κωμικό στοιχείο αναδεικνύει αυτή την παγίδα στην οποία συνήθως πέφτουμε: χάνουμε τον στόχο, δημιουργούμε νέες ανάγκες και έτσι χάνουμε την αρχική μας επιδίωξη. Σκεφτόμασταν να ανεβάσουμε αυτό το έργο και πριν την καραντίνα με την Εφη. Μετά από όλα αυτά που έγιναν με τον «Ρινόκερο» και τις αποφάσεις που πήραμε, τώρα που είχαμε άρση των μέτρων, νομίζω ήρθε η ώρα να κάνουμε ένα έργο που μπορεί να το δει όλος ο κόσμος, χωρίς να διαχωρίζεται».
Σε αυτόν τον ήρωα του Ντοστογέφσκι λοιπόν, στον οποίο μέσα από το όνειρο του αποκαλύπτεται μία νέα αλήθεια, τι αγαπάτε;
«Εχει ενδιαφέρον το πώς παρουσιάζεται το όνειρο. Τίθενται δηλαδή κάποιοι προβληματισμοί: τι είναι όνειρο και τι είναι πραγματικότητα; Στην πραγματικότητα βιώνουμε μία αλήθεια ή τελικά κρυβόμαστε πίσω από άλλα πράγματα; Σε ένα όνειρο μπορεί να μας αποκαλυφθεί μία αλήθεια; Μπορεί να αλλάξει η ζωή κάποιου μέσα από ένα όνειρο; Τι είναι ορατό και τι αόρατο; Για παράδειγμα, η ψυχή και η συνείδηση δεν είναι ορατά πράγματα, αλλά παρ’ όλα αυτά τις εμπιστευόμαστε. Αρα γιατί τελικά λειτουργούμε ψάχνοντας να βρούμε απτά πράγματα, που έχουν μόνο ύλη; Ο Σαίξπηρ έλεγε ότι είμαστε φτιαγμένοι από τα υλικά των ονείρων. Και όμως οι ίδιοι τελικά δημιουργούμε τις συνθήκες ώστε να κάνουμε τη ζωή μας έναν εφιάλτη, ενώ οι προδιαγραφές της ήταν αυτές ενός ονείρου».
Αισθάνομαι ότι με τον ήρωα έχετε κοινά στοιχεία: του αποκαλύπτεται μία αλήθεια και αποφασίζει να αλλάξει την πορεία του, όπως με έναν τρόπο συνέβη και σε εσάς…
«Νομίζω με τον καθένα έχει κοινά στοιχεία. Το αισθάνομαι πολύ οικείο το κείμενο και εγώ και η Εφη, για αυτό και αποφασίσαμε να το μελετήσουμε και να κάνουμε αυτή την απόπειρα να το παραστήσουμε. Από εκεί και πέρα νομίζω ότι αγγίζει τον καθένα. Εισέρχεται μέσα στους προβληματισμούς του και την ίδια στιγμή διαγράφεται παράλληλα και όλη η πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, η οποία δεν είναι διαφορετική τελικά από την πορεία του καθένα μας. Γεννιόμαστε, μαθαίνουμε πράγματα στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, έπειτα έρχεται η αποδόμηση όλων αυτών και μετά ξεκινά ένας κυκεώνας τον οποίο δημιουργούμε οι ίδιοι μέσα από τις φιλοδοξίες μας, για να καταλήξουμε τελικά στο πόσο μάταια ήταν όλα αυτά που κυνηγήσαμε. Εχει λοιπόν αξία να μπαίνουμε στην επιθυμία των υλικών αγαθών; Ή υπάρχει και κάτι άλλο; Νομίζω ότι λίγο-πολύ όλοι προβληματιζόμαστε πάνω σε αυτές τις έννοιες».
Αλήθεια, πιστεύετε κάτι τέτοιο; Νομίζω οι περισσότεροι αδιαφορούν για τέτοιου είδους προβληματισμούς.
«Οχι. Νομίζω ότι όλοι προβληματίζονται. Απλά υπάρχει αδυναμία διαχείρισης αυτών των προβληματισμών. Κρυβόμαστε πίσω από το καθημερινό τρέξιμο, την καριέρα, την επιθυμία να περάσουμε όμορφα. Καλά είναι όλα αυτά, δεν διαφωνώ. Αλλά όταν γίνονται αυτοσκοπός χάνουμε το νόημα. Γιατί αυτοί οι προβληματισμοί που σας είπα ενυπάρχουν μέσα μας και δημιουργούν ένα κενό. Δεν θα κατευνάσεις τη ψυχή σου αν αγοράσεις ένα αυτοκίνητο. Θα το βαρεθείς μετά από ένα χρονικό διάστημα. Νομίζω λοιπόν ότι δυστυχώς υπάρχει μία αδυναμία να διαχειριστούμε την πραγματικότητά μας, την απωθούμε, κρυβόμαστε. Αυτή είναι όμως εκεί και καλλιεργεί μέσα μας το κενό. Δημιουργεί αυτό το ανικανοποίητο που προσπαθούμε να το κατευνάσουμε μέσα από τον υπερκαταναλωτισμό. Θα ήταν καλό να μπούμε στη διαδικασία να γίνουμε συνειδητά πρόσωπα και όχι άτομα που πηγαίνουν αριστερά και δεξιά ανάλογα με τις επιταγές της μόδας».
Εσείς παγιδευτήκατε σε αυτό το μονοπάτι; Κυνηγώντας ρόλους, δόξα;
«Βέβαια. Στην αρχή. Αλλά υπήρξα αν θέλετε και αρκετά αυτοκαταστροφικός. Κάποια στιγμή τα παράτησα όλα. Αποσύρθηκα. Και αυτό τελικά λειτούργησε θεραπευτικά, για τη δική μου υπόσταση. Η απόσταση από τα πράγματα κατά περιόδους είναι λυτρωτική. Γιατί σε βάζει σε μια διαδικασία να δεις με καθαρότερο μάτι τι γίνεται, τι κάνεις, πώς συμπεριφέρεσαι, πώς τοποθετείσαι στα πράγματα. Ενώ όταν είσαι συνεχώς σε μια ροή δεν έχεις καθαρή σκέψη για το τι ακριβώς συμβαίνει, για το πώς μεταχειρίζεσαι τον εαυτό σου και τους άλλους».
Η απόφαση που πήρατε τον εφετινό χειμώνα να αποσυρθείτε από την παράσταση «Ρινόκερος», όταν απαγορεύτηκε η είσοδος στους ανεμβολίαστους στους θεατρικούς χώρους, περιμένατε να διχάσει τόσο πολύ;
«Oχι. Και σίγουρα δεν το ήθελα. Η παραγωγή γνώριζε τις απόψεις μου εξαρχής, το ίδιο και οι συνάδελφοί μου. Νομίζω από εκεί και πέρα και τα media διόγκωσαν το θέμα και ξεκίνησε αυτός ο κανιβαλισμός και η ανθρωποφαγία. Και δεν είναι κάτι που συνέβη μόνο σε μένα, το βλέπω συνεχώς να γίνεται. Εχουμε μία τάση σε αυτό. Ξέρετε το παράδοξο είναι ένα: ότι γιορτάζουμε τη δημοκρατία, ενώ στην ουσία δεν γνωρίζουμε τι είναι δημοκρατία».
Τι εννοείτε;
«Αν κάποιος εκφράσει μία διαφορετική άποψη από αυτή που υπερισχύει οι άλλοι θα πέσουν να τον φάνε. Δεν δημιουργούμε τις συνθήκες να πει ο άλλος την άποψή του ελεύθερα, ακόμη και αν διαφωνούμε μαζί του. Μια προσωπική απόφασή μου έγινε δημόσια. Το επιχείρημα ήταν ότι εξαιτίας της απόφασής μου άνθρωποι θα έμεναν άνεργοι. Η παραγωγή όμως επειδή γνώριζε τις απόψεις μου θα αποζημίωνε τους ανθρώπους αυτούς. Ηταν ένα ρίσκο που έλαβε. Οι άνθρωποι δεν έμειναν χωρίς αποζημίωση. Και κάτι ακόμη. Εγινε η αντικατάστασή μου, ξεκίνησαν οι παραστάσεις και όντες όλοι εμβολιασμένοι, ο αντικαταστάτης μου αρρώστησε και η παράσταση κατέβηκε. Εκεί έγινε κάποιος ντόρος; Εγινε ντόρος όταν η μία παράσταση κατέβαινε μετά την άλλη γιατί οι εμβολιασμένοι κολλούσαν COVID-19;».
Εσείς όμως γιατί πήρατε αυτή την απόφαση; Είστε αντιεμβολιαστής;
«Δεν είμαι αντιεμβολιαστής. Δεν έχω πρόβλημα με τα εμβόλια. Εχω κάνει εμβόλια. Δεν μπορώ όμως να συμμετέχω σε κάτι που διαχωρίζει τους ανθρώπους. Είμαι κατά της υποχρεωτικότητας σε οτιδήποτε. Δεν μπορώ να υποστηρίξω κάτι που διαχωρίζει τους ανθρώπους σε σωστούς και μη σωστούς. Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να επιλέξει πώς πρέπει να κινηθεί. Με ενόχλησε όλη αυτή η συνθήκη όπως διαμορφώθηκε. Κάτι δεν μου πήγαινε καλά. Είναι δυνατόν να θέλω να βγω από το σπίτι μου και να πρέπει να στείλω sms; Αυτό τι σχέση είχε με την πανδημία; Δεν είμαι επιστήμονας, δεν μπορώ να κρίνω τις αποφάσεις. Εβλεπα όμως και επιστήμονες που έβγαιναν και έλεγαν αντίθετα πράγματα. Η ίδια η επιστημονική κοινότητα διχάστηκε. Και όσοι έλεγαν μία αντίθετη άποψη κατακεραυνώθηκαν, έχασαν τη δουλειά τους. Ολα αυτά με έκαναν να στέκομαι επιφυλακτικός».
Ηταν μία δύσκολη εποχή για εσάς; Θυμάμαι χαρακτηριστικά μία εικόνα ενός δημοσιογράφου να σας περιμένει έξω από το σπίτι σας…
«Καλώς ή κακώς ξέρω το παιχνίδι των μέσων. Καταλαβαίνω τον δημοσιογράφο που στήνει καρτέρι έξω από το σπίτι σου για να σου αποσπάσει μία δήλωση, από την άλλη όμως δεν παύω να προβληματίζομαι. Γιατί αυτός ο άνθρωπος έχει σπουδάσει δημοσιογραφία. Είναι αυτή η δουλειά του λοιπόν να με περιμένει κάτω από το σπίτι; Γιατί αν ήθελα να δηλώσω κάτι, είχα προσκλήσεις. Δεν ήθελα όμως να μιλήσω εκείνη την περίοδο. Το να έρθει κάποιος απρόσκλητα να σου αποσπάσει μία δήλωση, ναι, δεν είναι ευγενικό. Στον βωμό της τηλεθέασης δεν μπορεί να παύει η δημοσιογραφία να είναι λειτούργημα. Είναι δημοσιογραφία να στέκεσαι πίσω από τον θάμνο, να στήνεις καρτέρι;».
Το αντιμετωπίσατε με ευγένεια πάντως.
«Δόξα τω Θεώ είχα μαζί μου ένα μανταρίνι και το προσέφερα στον δημοσιογράφο».
Θεωρείτε ότι οι απόψεις σας αυτές μπορεί να σας αποκλείουν από μια μερίδα του κοινού, αλλά και από ανθρώπους της τέχνης;
«Δεν αποκλείεται, δεν ξέρω. Μπορεί να λέγονται διάφορα. Τι να σας πω; Δεν ασχολούμαι με αυτά τα πράγματα. Λέω την άποψή μου μόνο αν με ρωτήσει κάποιος. Δεν λέω «ακούστε τι έχω να σας πω». Οταν γίνεται μία συζήτηση και ερωτηθώ όμως οφείλω να εκφράσω μία θέση».
Ο Αρης Σερβετάλης επιστρέφει στη σκηνή με την παράσταση «Το όνειρο ενός γελοίου» του Ντοστογέφσκι, όπου σκηνοθετικά συναντά ξανά τη σύζυγό του, Εφη Μπίρμπα
Κάποιοι είδαν πίσω από την απόφασή σας ακόμη και πολιτικές βλέψεις…
«Δεν έχω καμία πολιτική βλέψη. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Πιστεύω στον Θεό. Δεν πιστεύω στα πολικά κόμματα».
Δεν πάτε δηλαδή να ψηφίσετε;
«Πηγαίνω. Και ψηφίζω το μη χείρον βέλτιστον».
Στα θερινά σινεμά παράλληλα βγαίνει και η ταινία «Αγέλη προβάτων» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Κανελλόπουλου, όπου πρωταγωνιστείτε μαζί με τους Δημήτρη Λάλο, Γιάννη Βασιλώττο και Λευτέρη Πολυχρόνη.
«Γυρίστηκε στην Τρίπολη. Ο Δημήτρης κατάφερε να δημιουργήσει στο σενάριο πραγματικούς χαρακτήρες και να επιλέξει ηθοποιούς που ήταν νομίζω οι κατάλληλοι για να πουν αυτή την ιστορία. Η ταινία ονομάζεται «Αγέλη προβάτων». Φωτίζει την αδυναμία του ανθρώπου να πάρει θέση στα πράγματα από μόνος του χωρίς να καταφεύγει στην ομάδα με άρρωστο τρόπο. Στην προκειμένη περίπτωση οι ήρωες καλούνται να αντιμετωπίσουν έναν τοκογλύφο. Οι ομάδες είναι ωραίο πράγμα, γιατί είμαστε κοινωνικά όντα. Χρειάζεται όμως και η ευθύνη να υπάρξουμε πρώτα ως πρόσωπα που μπορούν από μόνα τους να κρίνουν και να επιλέξουν, πριν ενταχθούμε σε αυτές. Μόνο αυτά τα πρόσωπα πρέπει να ενώνονται και να δημιουργήσουν ομάδες. Διαφορετικά κρυβόμαστε ο ένας πίσω από τον άλλον. Γιατί αν τα πρόσωπα πάσχουν, και οι ομάδες που δημιουργούν αυτά τα πρόσωπα πάσχουν. Οι κοινωνίες μετά πάσχουν».
Εσείς νιώθετε με κάποιους ανθρώπους ομάδα;
«Δόξα τω Θεώ. Νιώθω ομάδα με την οικογένειά μου. Με τον πνευματικό μου. Με κάποιους φίλους μου, με ανθρώπους που έχουμε έναν κοινό παρονομαστή, που δεν κρυβόμαστε ο ένας πίσω από τον άλλον και αυτό χρειάζεται μία εγρήγορση».
Συμβαίνει αυτό συχνά, να κρυβόμαστε πίσω από τους άλλους;
«Ναι, ακόμη και μέσα στην ίδια την οικογένεια. Κρύβεται η μάνα πίσω από το παιδί και το παιδί πίσω από τη μάνα. Δεν απογαλακτίζεται ακόμη και στα 60 του. Ακόμη και στα 60 του δεν βλέπει τη μάνα του ως άνθρωπο, συνεχίζει να τη βλέπει ως μάνα. Είναι μια κατάσταση που μας βολεύει. Δεν είναι όμως ένα βόλεμα όμορφο, είναι ένα βόλεμα σε λασπόνερα. Γιατί διαφορετικά θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τις ευθύνες μας και να στηριχθούμε στα πόδια μας».
Είστε ένα άνθρωπος συνδεδεμένος με το σύμπαν του Γιώργου Λάνθιμου. Το νέο του φιλμ «Βληχή» το είδατε;
«Δεν κατάφερα να πάω. Διάβασα όμως την περιγραφή του έργου. Ο Γιώργος είναι καταπληκτικός τεχνίτης, καταπληκτικός σκηνοθέτης. Νιώθω ότι έχει βρει όμως έναν τρόπο προκλητικό για τα πράγματα, ο οποίος ορισμένες φορές αγγίζει την ισοπέδωση και αυτό δεν νομίζω ότι είναι ορθό. Και για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα, αναφέρομαι στην παρουσίαση της εικόνας της Παναγίας σε αυτό το φιλμ. Τον ξέρω όμως τον Γιώργο. Είναι εξαιρετικός άνθρωπος. Δεν είμαι απλά σύμφωνος κάποιες φορές με αυτή την ισοπεδωτική, σχεδόν ιδρυματική ματιά του, πάνω στα πράγματα. Εύχομαι να διαφύγει από αυτό».
INFO
«Το όνειρο ενός γελοίου»: Σε καλοκαιρινή περιοδεία. Πρεμιέρα 27 Ιουνίου στο Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη» (Βύρωνας).
