Προ τριετίας ο διεθνής υπό τις ΗΠΑ αντιτρομοκρατικός συνασπισμός ανακοίνωσε ότι κατάφερε να «ξεριζώσει» το διαβόητο «Ισλαμικό κράτος» (ISIS) από το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας του Ιράκ και της Συρίας.
Κάπως έτσι λοιπόν κηρύχθηκε πρακτικά η ήττα του ISIS στα πεδία των μαχών.
Η τρομοκρατική απειλή για τη Δύση θεωρήθηκε ότι σαφώς περιορίστηκε. Και οι κυβερνήσεις εστίασαν σε άλλα πιο πιεστικά προβλήματα εντός κι εκτός συνόρων.
Μυριάδες ωστόσο προβλήματα στην περιοχή έμειναν άλυτα.
Ένα από αυτά, ηθικής και όχι μόνο σημασίας, αφορά τα δεκάδες χιλιάδες ξεχασμένα παιδιά του ISIS.
Τα περισσότερα γεννήθηκαν μέσα στη δίνη του πολέμου, στο νομικά ανύπαρκτο πάλαι ποτέ «χαλιφάτο».
Πολλά έχουν μητέρα ή/και πατέρα που κατάγονται από το εξωτερικό.
Σήμερα παραμένουν τα αθώα θύματα της διεθνούς αδιαφορίας, καταδικασμένα να ζουν σε έναν επίγειο εφιάλτη, χωρίς να φέρουν την παραμικρή ευθύνη.
Δεν επέλεξαν τους γονείς τους, ούτε έχουν καταδικαστεί για συμμετοχή σε τρομοκρατικές επιθέσεις.
Εδώ και χρόνια ωστόσο παραμένουν σε στρατόπεδα κράτησης εγκαταλελειμμένα στην τύχη τους, χωρίς επίσημα έγγραφα, δικαιώματα, μέλλον και πατρίδα.
Ζώντας μια δεύτερη κόλαση
Μετά τη διάλυση του αυτοαποκαλούμενου «χαλιφάτου», πολλά από αυτά τα παιδιά του ISIS κατέληξαν -με ή χωρίς τους γονείς τους- σε χώρους κράτησης στη βορειοανατολική Συρία, στη μέση της ερήμου.
Σύμφωνα με εκθέσεις του ΟΗΕ, υπολογίζονται σε 28.000 όσα έχουν τουλάχιστον ένα αλλοδαπό γονέα, από συνολικά για 60 χώρες.
Παρ’ όλα αυτά έχουν εγκαταλειφθεί από τις κυβερνήσεις των πατρογονικών πατρίδων τους, βιώνοντας στα στρατόπεδα έναν δεύτερο εφιάλτη.
Οι εγκαταστάσεις βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), που διαθέτουν πενιχρά μέσα.
Οι περιφραγμένες, χωρίς εξόδους και πάντα βρώμικες υποδομές δεν είναι καν υποτυπώδεις.
Ο κόσμος είναι πολύς. Συχνά τα τρόφιμα και το πόσιμο νερό δεν επαρκούν για όλους.
Οι αρρώστιες θερίζουν, από την ψώρα έως την COVID-19. Όμως η υγειονομική περίθαλψη είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Η εκπαίδευση είναι παντελώς απούσα.
Παρούσα είναι αντίθετα η βία, ενώ έχουν καταγραφεί και επιθέσεις από εναπομείναντες θύλακες του ISIS. Η τελευταία ήταν τον περασμένο Ιανουάριο.
Ανάλογη περιγράφεται η κατάσταση και σε στρατόπεδα κράτησης στα ιρακινά εδάφη.
Ειδικοί τα χαρακτηρίζουν δυνητικά εκκολαπτήρια ριζοσπαστικοποίησης και «δεξαμενές» στρατολόγησης από τζιχαντιστές, λόγω των άθλιων συνθηκών και της παντελούς απουσίας προοπτικής για όσους κρατούνται εκεί.
Κυρίως για τα παιδιά που καμία χώρα δεν τα θέλει…
Πληρώνοντας τις αμαρτίες των γονέων
H Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ορίζει ότι κάθε παιδί πρέπει να έχει δικαίωμα σε νομική ταυτότητα, εθνικότητα και άμεση εγγραφή γέννησης.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών (CRC) -η οποία έχει επικυρωθεί από όλες τις χώρες, πλην των ΗΠΑ- όλα τα δικαιώματα των παιδιών πρέπει να γίνονται σεβαστά ανά πάσα στιγμή, συμπεριλαμβανομένων των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και των ένοπλων συγκρούσεων.
Ωστόσο πολλά κράτη αρνούνται μέχρι και σήμερα να επαναπατρίσουν παιδιά του ISIS, επικαλούμενες διάφορες παραμέτρους.
Από νομικές, έως εθνικής ασφάλειας.
Τα εμπόδια μπορούν πράγματι να αποδειχθούν πολλά: ουσιαστικά ή τύποις.
Κατ’ αρχάς ουδείς αναγνωρίζει τα πιστοποιητικά γέννησης και γάμου που εξέδιδε ο ISIS στο αυτοαποκαλούμενο «χαλιφάτο», κατάσχοντας ή και καταστρέφοντας πρωτότυπα έγγραφα από άλλες χώρες.
Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη για τα ορφανά παιδιά ξένων μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης, για τα οποία ως μόνη λύση επιβεβαίωσης της καταγωγής είναι τα τεστ DNA.
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις παιδιών με γονείς διαφορετικής ιθαγένειας, κάνοντάς λίγο πολύ «μπαλάκι» μεταξύ κρατών την ευθύνη επαναπατρισμού του.
Όπως και να έχει, οι περισσότερες χώρες δεν προχωρούν καν στη διαδικασία.
Ορισμένες επικαλούνται νομικά επιχειρήματα ότι οι υποχρεώσεις τους περιορίζονται μόνο εντός της επικράτειάς τους.
Άλλες προβάλλουν τυπικούς λόγους ως δικαιολογία άρνησης έκδοσης εγγράφων και ασφαλούς επαναπατρισμού, όπως π.χ. την έλλειψη προξενικής παρουσίας στη βορειοανατολική Συρία.
Τραγική ειρωνεία: αρκετές από αυτές είναι δυτικές, μέλη του διεθνούς συνασπισμού κατά του ISIS.
Κάποιες χώρες έχουν αρχίσει πάντως να προχωρούν σταδιακά σε επαναπατρισμούς γυναικών και ανηλίκων.
Άλλα με πιο εντατικούς ρυθμούς και άλλες με το «σταγονόμετρο».
Σε αυτές συγκαταλέγονται από τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, έως κράτη της κεντρικής Ασίας και λίγα στην Ευρώπη.
Κυνισμός και εθελοτυφλία
Εν αναμονή και μιας τέταρτης τουρκικής εισβολής στη βόρεια Συρία, αξιωματούχοι των SDF απευθύνουν δραματικές πλέον εκκλήσεις σε τρίτες χώρες να πάρουν πίσω τους κρατούμενους πολίτες τους, προειδοποιώντας ότι δεν έχουν αρκετούς πόρους για να κρατήσουν επ’ αόριστον ξένα μέλη του ISIS και τις οικογένειές τους.
Αν και ορισμένα μέλη του δεν έχουν συμμορφωθεί πλήρως, τo Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα ότι η αποτυχία αντιμετώπισης αυτής της τραγικής κατάστασης όχι μόνο αντιβαίνει στις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις, αλλά παράλληλα συνιστά μακροπρόθεσμα σοβαρή απειλή για τη διεθνή και περιφερειακή ασφάλεια.
Η περιθωριοποίηση των ανήλικων του ISIS, η επ’ αόριστον κράτησή τους χωρίς να έχουν διαπράξει κάποιο αδίκημα, η συνεχής στέρηση των δικαιωμάτων τους και η μη έγκαιρη και ομαλή κοινωνική ενσωμάτωσή τους θεωρείται σχεδόν μαθηματικά βέβαιο, τονίζουν ειδικοί, ότι θα τα στρέψει στη μοναδική εναπομείνασα επιλογή: στη ριζοσπαστικοποίηση και σε εξτρεμιστικές ή εγκληματικές ομάδες.
Ως εκ τούτου χαρακτηρίζουν εθελοτυφλία τη στάση χωρών που αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους, στο όνομα της εθνικής ασφάλειας.
Παράλληλα καλούν στη δημιουργία μηχανισμών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ώστε τα ξεχασμένα από όλους παιδιά του ISIS να αποκτήσουν νομική υπόσταση, αναγνώριση και εν τέλει νομική προστασία και πατρίδα.
Το πρόβλημα μάλιστα εντοπίζεται ακόμη και περιπτώσεις ανηλίκων με γονείς από το Ιράκ ή τη Συρία, που δεν αναγνωρίζονται από τις αρχές των χωρών τους, δεδομένου ότι γεννήθηκαν ανά περιόδους σε περιοχές που δεν ήταν υπό κρατικό έλεγχο.
«Κανείς δεν θέλει να μιλήσει για αυτό, αλλά πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Χρειαζόμαστε κάποιο ειδικό νόμο μόνο για αυτά τα παιδιά», λέει ο Σαράμπ Μπαρκάτ, στέλεχος του υπουργείου Κοινωνικών Υποθέσεων του Ιράκ.
«Χρειαζόμαστε προγράμματα, αποκατάσταση, τρόπους για να λύσουμε αυτό το πρόβλημα. Τώρα!»
