Bullying στα σχολεία από παιδιά στην εφηβεία που με μηδενική οικογενειακή επαφή καταδιώκουν μετανάστες εισβάλλοντας στα σπίτια τους, απειλούν ομοφυλόφιλους, εκδικούνται καθηγητές, κάνουν καθετί εναντίον εκείνου που στα μάτια τους φαντάζει διαφορετικό – την ίδια ώρα που το μέλλον τους είναι θολό και αβέβαιο. Αυτοί είναι οι ήρωες – ή τουλάχιστον κάποιοι από τους ήρωες – της ταινίας «18» του Βασίλη Δούβλη που από την περασμένη Πέμπτη προβάλλεται στις αίθουσες. Σημαντική ταινία της οποίας το σοβαρό, καίριο θέμα, αποδίδεται με στακάτο τρόπο και στιβαρή σκηνοθετική άποψη.

«Το σενάριο του «18» είναι εμπνευσμένο από πραγματικά γεγονότα, που όμως ήταν απλώς η πρώτη ύλη, το σημείο εκκίνησης, αφού τόσο η πλοκή όσο και οι χαρακτήρες της ταινίας είναι επινοημένοι» είπε στο «Βήμα» ο σκηνοθέτης. Αυτό που ο κ. Δούβλης συνειδητοποίησε και βρήκε πραγματικά σοκαριστικό την περίοδο που ακόμη έκανε την έρευνα γράφοντας το σενάριο, ήταν «για άλλη μια φορά την «κοινοτοπία του κακού». Οι βασικοί χαρακτήρες της ταινίας είναι παιδιά που ζουν δίπλα μας, τα παιδιά της διπλανής πόρτας που μεγαλώνουν μόνα τους, καθώς οι γονείς τους, χαμένοι στο κυνήγι της επιβίωσης, είναι ουσιαστικά απόντες».

Ο Ιωσήφ Γαβριελάτος υποδύεται τον Μιχάλη, που προσπαθεί να μείνει μακριά από τους μπελάδες στο «18»

 

Ιχνηλατώντας τον ρατσισμό

Στόχος του Β. Δούβλη όμως δεν ήταν μια ταινία αποκλειστικά και μόνο από τη μεριά των θυμάτων. «Αυτό που με ενδιέφερε κυρίως, χωρίς βεβαίως με κανέναν τρόπο να δικαιολογώ τις πράξεις τους, ήταν να προσπαθήσω να ιχνηλατήσω τις διαφορετικές προσωπικές διαδρομές των μελών της ρατσιστικής ομάδας, να επιχειρήσω να ρίξω φως στη δράση τους, στις αντιφάσεις και στις εσωτερικές τους συγκρούσεις, να φέρω στην επιφάνεια τα κίνητρά τους». Ο σκηνοθέτης δεν λησμονεί το σημείο όπου βρίσκονται οι ήρωές του, την ηλικία τους. «Είναι ακόμη παιδιά χωρίς συγκροτημένη προσωπικότητα, γεμάτα θυμό, που ψάχνουν εναγωνίως μια ταυτότητα και τη θέση τους σ’ έναν κόσμο εχθρικό, στον οποίο αισθάνονται ξένοι, αποκλεισμένοι, χωρίς ελπίδα για το μέλλον. Είναι πραγματικά σοκαριστικό το πώς ένας έφηβος σήμερα μπορεί να καταλήξει στον εκφοβισμό, στη βία και στον ρατσισμό».

Σημαντική συμβολή στη δημιουργία του σεναρίου υπήρξε εκείνη του συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη, ο οποίος γνωρίζεται με τον Βασίλη Δούβλη από την εποχή της νιότης τους. «Είμαστε φίλοι από το 1981 – πάνω από 40 χρόνια» είπε ο Αλ. Σταμάτης. «Εχουμε μεγαλώσει με μια κοινή αισθητική, με κοινά κινηματογραφικά ψαξίματα και παράλληλο point of view, με παράλληλους σπασμούς της φιλμικής λαχτάρας». Το ότι ο Αλ. Σταμάτης στράφηκε στη λογοτεχνία δεν έχει εξάλλου και τόση σημασία, αφού οι κινηματογραφικοί «διάλογοί» του με τον Β. Δούβλη συνεχίζονται για δεκαετίες. «Εδώ και πολύ καιρό ο Βασίλης δούλευε ένα σενάριο που αφορούσε τη βία μέσα στα σχολεία στα πλαίσια του εκφασισμού και των επιρροών των νεοφασιστικών οργανώσεων όπως η Χρυσή Αυγή. Ετσι με πρότεινε για σύμβουλο σεναρίου».

Το «πήξιμο» του γάλακτος

Μιλώντας την ίδια γλώσσα, οι δύο άνδρες γλίτωσαν πολύ χρόνο σε ό,τι αφορά τα αυτονόητα και έτσι το «18» χωρίς να αλλάξει την κεντρική του στόχευση – η βία στα σχολεία – σταδιακά μετακινήθηκε και «απέκτησε μια μεγαλύτερη οικουμενικότητα και αυτό της έκανε πολύ καλό», όπως ανέφερε ο κ. Σταμάτης. Οι Δούβλης και Σταμάτης εργάστηκαν ιδιαίτερα σε δομικό επίπεδο και σε επίπεδο πύκνωσης: «Προσπαθήσαμε να «πήξουμε το γάλα» και το αποτέλεσμα ήταν ένα σενάριο σχεδόν προφητικό – θυμηθείτε τα γεγονότα που συνέβησαν στη Σταυρούπολη και σε άλλα σχολεία» είπε ο συγγραφέας. «Εκφοβισμός, κακοποίηση, μετανάστες, σημαντικά, μεγάλα θέματα του ερειπιώνα της Ιστορίας που ζούμε, δοσμένα με τόλμη, χωρίς ευκολίες και εντυπωσιασμούς. Τα συμβάντα, ασχολίαστα, από μόνα τους αποκαλύπτουν το κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς, και το πόσο νωρίς εμβολιάζεται: την κατίσχυση απέναντι στον διαφορετικό, τον άλλον, στον εξωτερικό κόσμο, και την αχόρταγη, τυφλή βούληση για ισχύ. Ελπίζω το έργο να μιλήσει όχι μόνο στον «χώρο» αλλά και στο κοινό».

Ηθοποιοί διαφόρων γενεών

Ανάμεσα στα ισχυρά «όπλα» της ταινίας, θέση έχει και η χημεία των ηθοποιών που λαμβάνουν μέρος σε αυτήν. Παιδιά που δεν έχουμε ξαναδεί στο σινεμά προσφέρουν όλο τους το είναι για την επίτευξη ενός ευπρόσωπου, ρεαλιστικού αποτελέσματος δίπλα σε επαγγελματίες χρόνων όπως ο Νίκος Γεωργάκης, η Γεωργία Ανέστη, η Μαρίνα Ασλάνογλου, ο Δημήτρης Ξανθόπουλος, η Μαρία Σκουλά, ο Γιώργος Συμεωνίδης, η Θεοδώρα Τζήμου και ο Δημήτρης Λάλος που υποδύεται έναν καθηγητή.

Ανάμεσα στους νέους οι Νικολάκης Ζεγκίνογλου, Αναστάσης Λαουλάκος, Κλέλια Ανδριολάτου, Μαρίνα Ανυφαντή, Βασίλης Ντάρμας, Αντώνης Τσαμουράς, Σταύρος Τσουμάνης και ο Ιωσήφ Γαβριελάτος, ο οποίος μίλησε ενθουσιωδώς στο «Βήμα» για την εμπειρία του στο «18». «Δεν είχα ξαναβρεθεί σε περιβάλλον γυρισμάτων», είπε, «και ένιωσα μια πρωτόγνωρη εμπειρία, πολύ όμορφη, μερικές φορές απαιτητική, αλλά πάντα ευχάριστη. Οι ηθοποιοί, το συνεργείο, όλοι ήταν εκεί ανά πάσα στιγμή, όπως και ο Βασίλης Δούβλης που από την πρώτη μέρα των γυρισμάτων ήταν δίπλα μας για την οποιαδήποτε βοήθεια-διευκρίνιση». Φυσικά, τα γυρίσματα μιας τέτοιας ταινίας δεν θα μπορούσαν παρά να είναι έντονα. «Ηταν ένας «γεμάτος» μήνας, με πολλά «cut – πάμε πάλι» και όλα αυτά μέσα στην περίοδο της COVID, με όλες τις δυσκολίες». Ο Ι. Γαβριελάτος ρούφηξε τα πάντα σαν σφουγγάρι. «Πιστεύω πως δεν υπήρξε κάτι που να μη μου έκανε εντύπωση» είπε για τα μικρά και μεγάλα πράγματα που δεν είχε ξανασυναντήσει, από την οργάνωση της παραγωγής μέχρι τα backstage, ακόμη και για τον τρόπο που γυρίζεται μια σκηνή. Ωστόσο, το θέμα άγγιξε σε πιο προσωπικό επίπεδο τον νεαρό ηθοποιό. «Καθώς έχω μεγαλώσει σε μια δυτική συνοικία όπως αυτή της ταινίας, μπορώ να πω πως το φαινόμενο αυτό υπήρχε πολύ έντονα, φωνές σε μετανάστες, απειλές. Προσωπικά δεν υπήρξα ποτέ θύμα, με την έννοια του θύματος όπως τη βλέπουμε μέσω της κάμερας του «18»».

Για τον Δημήτρη Λάλο, κινηματογραφικά έμπειρο ηθοποιό με πλούσια φιλμογραφία, το να εργάζεται στον κινηματογράφο ως ηθοποιός ήταν και είναι «ένα από τα πιο όμορφα επαγγελματικά ταξίδια». Πόσο μάλλον λοιπόν όταν στο «18» χρειάστηκε να συνεργαστεί με «νέα παιδιά, που απέδειξαν τελικά πως εκτός από ταλέντο έχουν και ήθος» όπως ανέφερε στο «Βήμα». Ο Δ. Λάλος αναφέρεται σε μια νέα γενιά κινηματογραφικών ηθοποιών που «σφυρηλατούνται μέσα στην κρίση αλλά και σε μια παγκόσμια αγορά που μπορεί να ανατρέψει τα πάντα. Αυτά τα παιδιά, αυτοί οι ηθοποιοί, είναι το μέλλον του ελληνικού κινηματογράφου».

Η ταινία «18», σε παραγωγή KFilms και την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, προβάλλεται στις αίθουσες από τη Feelgood Entertainment.