Οδηγίες προς τους δήμους εξέδωσε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) προκειμένου να προχωρήσουν στη σύνταξη Επιχειρησιακών Σχεδίων για την εξασφάλιση Κοινόχρηστων και Κοινωφελών Χώρων (ΕΣΕΚΚ). Στόχος είναι να κοπεί ο γόρδιος δεσμός των απαλλοτριώσεων και να προχωρήσει η ολοκλήρωση της εφαρμογής των σχεδίων πόλεως, με την απόκτηση των χαρακτηρισμένων κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων.
Καταρχάς στα ΕΣΕΚΚ θα καταγραφεί, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η υπάρχουσα κατάσταση για τους χώρους για τους οποίους δεν έχει συντελεστεί απαλλοτρίωση. Είναι αξιοσημείωτο ότι το ζήτημα των απαλλοτριώσεων αποτελεί ένα μεγάλο «αγκάθι» στη σχέση μεταξύ πολιτών και δήμων για υποθέσεις δέσμευσης ιδιοκτησίας οι οποίες σέρνονται στους δικαστικούς διαδρόμους για δεκαετίες.
Αχαρτογράφητη γη
Αυτή τη στιγμή, ουδείς γνωρίζει το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος. Έως σήμερα στο πρόγραμμα του Πράσινου Ταμείου για τη σύνταξη των Επιχειρησιακών Σχεδίων έχουν ενταχθεί μόλις 150 δήμοι από τους 332 δήμους της χώρας, παρότι η πρόσκληση άνοιξε τον Ιούλιο του 2021, με καταληκτική ημερομηνία υποβολής των προτάσεων την 30η Σεπτεμβρίου 2022.
Στην εγκύκλιο του υπουργείο, δίνονται απαντήσεις σε ερωτήματα που έχουν υποβάλλει οι δημοτικές αρχές. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων διευκρινίζεται ότι όλοι οι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι που προβλέπονται στο εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο ενός Δήμου καταγράφονται στο ΕΣΕΚΚ, είτε έχουν αποκτηθεί από τον Δήμο είτε η απαλλοτρίωση τους δεν έχει συντελεστεί για οποιονδήποτε λόγο. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι στους χώρους που καταγράφονται δεν περιλαμβάνονται δρόμοι, εκτός αν αυτοί βρίσκονται πέριξ ή περιβάλλουν και έχουν συνέχεια προς άλλους κοινόχρηστους ή κοινωφελείς χώρους, οι οποίοι καταγράφονται. Επίσης καταγράφονται αυτοτελείς οδοί όταν το πλάτος τους είναι μεγαλύτερο των 30 μέτρα.
Επιπλέον, πρέπει να καταγραφούν και οι χώροι για τους οποίους αρμόδιος για την απαλλοτρίωση δεν είναι ο δήμος, αλλά άλλος φορέας. Μάλιστα, σε αυτές τις περιπτώσεις ο δήμος θα μπορεί να γίνει φορέας απαλλοτρίωσης. Στο ΕΣΕΚΚ δεν καταγράφονται χώροι που βρίσκονται σε ρυμοτομικά σχέδια Βιομηχανικών Περιοχών (ΒΙΠΕ), σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς και χώροι που προβλέπονται από τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) ή τα ΣΧΟΟΑΠ (Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων).
Απαλλοτριώσεις
Το ζήτημα των απαλλοτριώσεων ακινήτων αποτελεί ανοιχτή πληγή για Δήμους αλλά και για τους ιδιώτες που εμπλέκονται. Οι αιτίες εντοπίζονται στις στρεβλώσεις της νομοθεσίας, στις διάσπαρτες και συχνά ασαφείς διατάξεις σε άσχετους νόμους, στην πολυιδιοκτησία των ακινήτων και στην ασυμφωνία των συνιδιοκτητών, στην αδιαφορία των δημοτικών αρχών ή στην οικονομική δυσπραγία τους, αλλά και στην οικονομική δυσχέρεια των πολιτών που έχουν ιδιοκτησίες δίπλα στις υπό απαλλοτρίωση εκτάσεις, οι οποίοι, συχνά αδυνατούν να αποδώσουν τις αποζημιώσεις που τους αναλογούν στους ιδιοκτήτες που χάνουν την περιουσία τους.
Η κατάσταση αποτυπώνεται και στα ελάχιστα στοιχεία που κατάφερε να συλλέξει το ΥΠΕΝ το 2019, οπότε είχε δημιουργηθεί η πλατφόρμα «Καταγραφής εγκεκριμένων κοινόχρηστων χώρων προς απαλλοτρίωση», υπό τον τότε αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος κ. Γιώργο Δημαρά. Στους μόλις 50 δήμους (οι μόνοι που είχαν υποβάλλει στοιχεία) οι χώροι προς απαλλοτρίωση ήταν 2.228 στρέμματα. Εξ αυτών για το 77% εκκρεμούσε η συντέλεση της απαλλοτρίωσης, το 4,5% βρισκόταν ήδη σε διαδικασία άρσης ενώ το 2,5% είχε ήδη μετατραπεί σε οικοδομήσιμο χώρο.
Τότε είχε υπολογιστεί ότι για τη συντέλεση του 81,5% των εκκρεμουσών απαλλοτριώσεων απαιτούνταν ποσό περίπου 525 εκατ. ευρώ, ενώ με αναγωγή για το σύνολο της χώρας, σε κίνδυνο βρίσκονταν περίπου 7.500 στρέμματα (υπό απαλλοτρίωση) κοινόχρηστων χώρων που για την απόκτηση τους απαιτούνται περισσότερα από 5,5 δισ. ευρώ. Όσο η κατάσταση παραμένει η ίδια, παραμένει και ο κίνδυνος απώλειας, πολύτιμων για τα πυκνοδομημένα αστικά κέντρα της χώρας, κοινόχρηστων χώρων.
