Ενα ρεαλιστικό όραμα αναζητεί το επιτελείο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) για να ομορφύνει η ασχήμια των πυκνοδομημένων αστικών κέντρων, μεταβάλλοντας το σκληρό «τσιμεντένιο» τοπίο και δημιουργώντας σύγχρονες, πιο φιλικές πόλεις. Η σύνταξη του νομοσχεδίου για τις αστικές αναπλάσεις βρίσκεται στην τελική ευθεία και, σύμφωνα με πληροφορίες, το επιτελείο του υφυπουργού Νίκου Ταγαρά έχει «κλειδώσει» τις βασικές ρυθμίσεις.

Σε αυτές περιλαμβάνονται και τα «υπεροικοδομικά τετράγωνα».

Πρόκειται ουσιαστικά για τη δημιουργία μικρών αστικών «οάσεων» με κοινά πολεοδομικά χαρακτηριστικά, οι οποίες θα δημιουργηθούν στο πλαίσιο προγραμμάτων αναπλάσεων «συνενώνοντας» οικοδομικά τετράγωνα ώστε να δημιουργηθούν «πυρήνες» με ελεύθερους χώρους για τους πολίτες.

Παράλληλα, η αναδιάταξη των σύγχρονων πόλεων θα περιλαμβάνει και τη δημιουργία αστικών πλεγμάτων, με επίκεντρο δίκτυα «πράσινων» και «μπλε» υποδομών, τα οποία επιπλέον θα «αγκαλιάζουν» αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικούς τόπους, ιστορικά κέντρα, μνημεία και άλλα αξιόλογα σημεία.

«Γεννιούνται» νέες γειτονιές

Ειδικότερα, σύμφωνα με τις προωθούμενες ρυθμίσεις, στα προγράμματα αναπλάσεων θα προβλέπεται και η δημιουργία υπεροικοδομικών τετραγώνων, από τον εκάστοτε Φορέα Ανάπλασης (π.χ. το ΥΠΕΝ για μητροπολιτικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, τους δήμους, τις Περιφέρειες, τις εταιρείες της τοπικής αυτοδιοίκησης κ.ά.).

Αυτός θα καθορίζει τα όρια σε μια περιοχή από συνεχόμενα οικοδομικά τετράγωνα, τα οποία θα πρέπει να έχουν έντονο το στοιχείο της κατοικίας και άλλα κοινά πολεοδομικά χαρακτηριστικά. Οι συγκεκριμένες περιοχές ανάπλασης θα μπορούν να περιλαμβάνουν έως και έξι οικοδομικά τετράγωνα ή μια έκταση με ακτίνα περίπου 200 μέτρων. Στο τραπέζι των συζητήσεων στο ΥΠΕΝ έχουν πέσει κι άλλες προτάσεις.

Τροποποίηση ρυμοτομικού σχεδίου

Η έναρξη των διαδικασιών θα ξεκινά με τον χαρακτηρισμό των εσωτερικών οδών (ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα) σε πεζοδρόμους ή σε οδούς ήπιας κυκλοφορίας. Για αυτό θα προηγείται η σύνταξη Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας ή ενιαίας μελέτης κυκλοφοριακών ρυθμίσεων, η οποία θα δίνει τις γενικές κατευθύνσεις και θα περιγράφει τον συγκοινωνιακό σχεδιασμό (χώροι στάθμευσης, τροποποίηση ΜΜΜ, σχεδιασμός διαδρόμων κίνησης των οχημάτων κ.λπ.).

Η στάθμευση σε ιδιωτικούς χώρους ή υπαίθριους δημόσιους χώρους θα περιορίζεται και θα δημιουργούνται, ανά περίπτωση, μικροί υπαίθριοι ή υπόγειοι χώροι παρκινγκ και θέσεις φορτοεκφόρτωσης, με τροποποίηση του ισχύοντος ρυμοτομικού σχεδίου.

Ενοποίηση των ακάλυπτων χώρων

Κατά περίπτωση μπορεί να προκηρύσσεται και αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ταυτότητα και τη λειτουργικότητα του υπεροικοδομικού τετραγώνου. Επίσης, εφόσον κρίνεται απαραίτητο θα τροποποιείται η ισχύουσα πολεοδομική μελέτη προκειμένου να εξασφαλίζεται κοινόχρηστος χώρος ή να ενισχύεται ο δημόσιος χώρος, η οποία θα εγκρίνεται με απόφαση του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης, βάσει γνωμοδότησης του Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥΠΟΘΑ).

Η θεσμοθέτηση του υπεροικοδομικού τετραγώνου θα είναι συμπληρωματική άλλων παρεμφερών ρυθμίσεων όπως το ενεργό οικοδομικό τετράγωνο, θεσμός ο οποίος αν και ισχύει εδώ και χρόνια, όπως πολλοί άλλοι στην Ελλάδα, δεν αποτέλεσε ποτέ εργαλείο του αστικού σχεδιασμού.

«Πατούν» πάνω σε παλαιότερα σχέδια

Ο χαρακτηρισμός ως «ενεργού», μεταξύ άλλων, αποβλέπει στην ανάπλαση ενός οικοδομικού τετραγώνου, με την ενοποίηση των ακάλυπτων χώρων, τη διάνοιξη στο ισόγειο των κτιρίων προσβάσεων από τους κοινόχρηστους χώρους στον ενοποιημένο ακάλυπτο χώρο του τετραγώνου, τη δημιουργία χώρων και εγκαταστάσεων κοινής χρήσης (λεβητοστάσιο κεντρικής θέρμανσης, χώρο απορριμμάτων κ.λπ.).

Αλλωστε και τα υπεροικοδομικά τετράγωνα που σχεδιάζεται να περιληφθούν στο νομοσχέδιο για τις αστικές αναπλάσεις και πάλι «πατούν» πάνω σε παλαιότερα σχέδια τα οποία ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Οπως ήταν το πρόγραμμα «Αθήνα Χ 4» του 2010 της τότε υπουργού Περιβάλλοντος κυρίας Τίνας Μπιρμπίλη, το οποίο στόχευε στην κατάργηση του «σταυρού» που σχηματίζουν οι ενδιάμεσοι δρόμοι τεσσάρων οικοδομικών τετραγώνων και τη μετατροπή του σε χώρο αναψυχής.

Ανοιχτές πόλεις με «πλέγματα» πρασίνου

Στο προωθούμενο από το ΥΠΕΝ νομοσχέδιο αναμένεται να περιληφθούν και ρυθμίσεις που θα διευρύνουν τον θεσμό της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων. Ετσι, όπως αναφέρουν στελέχη του ΥΠΕΝ, θα προωθηθεί η δημιουργία «πλεγμάτων» πρασίνου ή αλλιώς Δικτύων Πράσινων και Μπλε Υποδομών, με στόχο την άμβλυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις τσιμεντουπόλεις.
Ουσιαστικά πρόκειται για δικτύωση αξιόλογων σημείων των πόλεων συνδέοντας φυτεμένους χώρους και επαναφέροντας στον αστικό ιστό υδάτινα στοιχεία που προϋπήρχαν. Σε αυτό το δίκτυο θα εντάσσονται αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι, μνημεία, τοπία, σημαντικά ρέματα, ακτές, μητροπολιτικά πάρκα, χώροι πολιτισμού και αθλητισμού, ενώ θα προβλέπονται και κατάλληλες παρεμβάσεις, όπως συμπληρωματικές φυτεύσεις, αλλαγή χρήσης, απομάκρυνση υπαίθριων καταλήψεων, αναδιαμορφώσεις με αλλαγή υλικών κ.ά.
Με δεδομένο ότι στις περισσότερες ελληνικές πόλεις δεν είναι εύκολο να δημιουργηθούν νέοι ελεύθεροι χώροι, σε αυτό το δίκτυο θα εντάσσεται ό,τι μπορεί να λειτουργήσει ως κοινόχρηστο, όπως πλατείες, οδοί ήπιας κυκλοφορίας, πεζοδιαβάσεις, πεζογέφυρες, στοές, ποδηλατόδρομοι, ακάλυπτοι χώροι δημόσιων ή ιδιωτικών κτιρίων, κανάλια νερού ή ακόμη και άρδευσης κ.λπ.

Κοινόχρηστοι χώροι

Για τη δημιουργία ενός Δικτύου Πράσινων και Μπλε Υποδομών θα συντάσσεται ξεχωριστή μελέτη, η οποία θα συμπεριλαμβάνεται μαζί με τις υπόλοιπες στη γενική Μελέτη Ανάπλασης. Σε αυτή θα καταγράφονται και θα αξιολογούνται περιοχές και τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που μπορούν να αποτελέσουν ένα δίκτυο κοινόχρηστων χώρων πρασίνου. Παράλληλα θα εξειδικεύεται και θα ρυθμίζεται ο χαρακτήρας του δικτύου καθώς και οι χρήσεις στις περιοχές που δεν θα είναι κοινόχρηστοι χώροι και έχουν οριστεί ως «αστικό πράσινο» από το Γενικό, το Τοπικό ή το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο της περιοχής.
Εάν εντός της Περιοχής Ανάπλασης περιλαμβάνονται δασικά οικοσυστήματα αυτά θα καλύπτονται από τη δασική νομοθεσία. Για την υλοποίηση «πλέγματος πρασίνου» ο Φορέας Ανάπλασης θα μεριμνά ώστε να καθορίζονται οι σχετικές προθεσμίες και να απομακρύνονται τυχόν οχλούσες επαγγελματικές χρήσεις και τα οχήματα, να επισπεύδεται η εφαρμογή του σχεδίου με απομάκρυνση ή απαλλοτρίωση κατασκευών επί κοινοχρήστων χώρων, να κατεδαφίζονται τυχόν αυθαίρετες κατασκευές που βρίσκονται εντός ζωνών ορίων υδατορέματος και παραρεμάτιων ζωνών και να προτείνονται διοικητικά μέτρα ή κίνητρα για την υλοποίηση του προγράμματος διεύρυνσης του πρασίνου.