Δύο «στρατόπεδα» παρατάσσονται στο εσωτερικό της ΕΕ ως προς το ζήτημα που τίθεται από σειρά ισχυρών κρατών-μελών για αναθεώρηση των Συνθηκών της Ενωσης με αιχμή το ζήτημα της κατάργησης της ομοφωνίας των «27» σε σημαντικούς τομείς όπως η εξωτερική πολιτική και όχι μόνον, κάτι που βρίσκει απέναντί του το «μπλοκ» εκείνων των χωρών που θεωρούν πρόωρη και επιπόλαιη μια τέτοια συζήτηση στις παρούσες έκρυθμες συνθήκες, καθώς θεωρούν ότι προτάσεις-συστάσεις που διατυπώθηκαν και υιοθετήθηκαν μετά από ευρεία διαβούλευση και συζητήσεις εδώ και έναν χρόνο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο με τη συμμετοχή των πολιτών στο πλαίσιο της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης «δεν πρέπει να εργαλειοποιούνται για την εξυπηρέτηση ειδικών θεσμικών συμφερόντων», όπως προειδοποιούν χαρακτηριστικά.
Διαφορετικές οπτικές και φιλοσοφίες
Οι θέσεις των δύο πλευρών περιέχονται στα non paper που διακινήθηκαν στο πρόσφατο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και στα οποία αποτυπώνονται οι διαφορετικές οπτικές και φιλοσοφίες ως προς το πλαίσιο διαχείρισης των θεμάτων που άπτονται εν τέλει των μεγάλων προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η ΕΕ, με στόχο την ενίσχυση και εμβάθυνση του ρόλου της σε μια περίοδο μεγάλων γεωπολιτικών αναταράξεων υπό το βάρος της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης.
Προτού παρουσιαστεί πανηγυρικά η έκθεση με τα αποτελέσματα της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης από τη γαλλική προεδρία στις 9 Μαΐου, ο ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι είχε δώσει ένα πρώτο σαφές στίγμα των προθέσεων του «κλαμπ» των ισχυρών που επιθυμούν αναθεώρηση των Συνθηκών: «Χρειαζόμαστε ισχυρές και γρήγορες αποφάσεις» είχε πει μιλώντας στο Ευρωκοινοβούλιο, για να υπογραμμίσει ότι «αν αυτό σημαίνει μια διαδικασία που θα οδηγήσει στην αναθεώρηση των ευρωπαϊκών Συνθηκών, ας εμπλακούμε σε αυτό το έργο με θάρρος και αυτοπεποίθηση». Στην ίδια «γραμμή» κινήθηκε και ο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος από το ίδιο βήμα έθεσε ευθέως θέμα αναθεώρησης των κειμένων των Συνθηκών προκειμένου να γίνουν περισσότερο αποτελεσματικές, ενώ και η γερμανίδα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν συντάχθηκε με τη θέση για αλλαγή των κανόνων «αν είναι απαραίτητο» και ευθέως υπέρ της εγκατάλειψης του κανόνα της ομοφωνίας. «Θα είμαι πάντα με το μέρος αυτών που θέλουν να μεταρρυθμίσουν την ΕΕ για να λειτουργεί καλύτερα» δήλωσε εμφατικά.
Οι μεταρρυθμιστές, οι… άλλοι και η Ελλάδα
Το non paper των «μεταρρυθμιστών» των Συνθηκών υποβλήθηκε από τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και την Ισπανία (η Γαλλία ως προεδρεύουσα χώρα δεν το υπογράφει), ενώ το non paper του μπλοκ όσων εκφράζουν αντιρρήσεις ως προς την αλλαγή των Συνθηκών στην παρούσα συγκυρία υπογράφουν η Βουλγαρία, η Κροατία, η Τσεχία, η Δανία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβενία και η Σουηδία.
Η χώρα μας επέλεξε να μη συνυπογράψει κανένα από τα δυο non paper, όπως διευκρίνισε ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης στην Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Βουλής παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της Διάσκεψης. Ο πρώτος λόγος, όπως εξήγησε, έχει να κάνει με το ότι «εμείς πιστεύουμε πως αυτή τη στιγμή δεν είναι η στιγμή του διχασμού ανάμεσα στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά είναι η στιγμή στην οποία θα πρέπει να δούμε και να εκφράσουμε μεγαλύτερη ενότητα». «Απέναντι στις γεωπολιτικές προκλήσεις, η Ευρώπη να εκφράζεται με μία φωνή και να μη βάζει στο τραπέζι ζητήματα τα οποία θα φέρουν τελικά τον διχασμό του Συμβουλίου» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ανάμεσα στις προτάσεις που κατατέθηκαν στο πλαίσιο της Διάσκεψης είναι λίγες εκείνες που αφορούν την κατάργηση της ομοφωνίας, ενώ είναι πάρα πολλές αυτές που αφορούν συγκεκριμένες κατευθύνσεις «οι οποίες πρέπει να γίνουν πράξη ως εθνικές πολιτικές αλλά και ως ευρωπαϊκές πολιτικές και πρέπει να δουλέψουμε σκληρά σε αυτή την κατεύθυνση», όπως είπε ο κ. Βαρβιτσιώτης, ο οποίος αναφέρθηκε στις «συγκεκριμένες φωνές, που με διάφορους τρόπους θέλουν να φέρουν πάλι το θέμα της αναθεώρησης των Συνθηκών».
Βαρβιτσιώτης: «Είναι στιγμή διατήρησης της εύθραυστης ενότητας»
Η θέση που εξέφρασε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης (φωτογραφία) είναι ότι «δεν είναι η στιγμή της αναθεώρησης των Συνθηκών αλλά της διατήρησης της εύθραυστης ενότητας εντός της ΕΕ», κάτι που επιτεύχθηκε στις πρωτοφανείς συνθήκες της πανδημίας, ή στην περίπτωση της υιοθέτησης του Ταμείου Ανάκαμψης, των κυρώσεων κατά της Ρωσίας κ.λπ. «Σπάσαμε πάρα πολλά ταμπού χωρίς να αναθεωρήσουμε Συνθήκες» ανέφερε, αν και αναγνώρισε ότι υπάρχουν περιθώρια και για αλλαγές στον τρόπο λήψης των αποφάσεων σε διάφορους τομείς.
Τα non papers, οι μεταρρυθμίσεις και οι επιφυλάξεις
«Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης είναι μια ξεχωριστή ευκαιρία για περαιτέρω ανάπτυξη της ΕΕ σε αυτή την εποχή των μεγάλων προκλήσεων και των θεμελιωδών αλλαγών» αναφέρεται στο non paper των «μεταρρυθμιστών». Και πράγματι, η συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών, η διαβούλευση, οι συζητήσεις και οι αντιπαραθέσεις στο πλαίσιο της Διάσκεψης κατέληξαν σε ένα μεστό αποτέλεσμα, το οποίο εμπεριέχεται στην Εκθεση που παρουσίασε η γαλλική προεδρία και στην οποία περιλαμβάνονται 49 προτάσεις με συγκεκριμένους στόχους και περισσότερα από 320 μέτρα που πρέπει να παρακολουθήσουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
«Τώρα τα θεσμικά όργανα έχουν την ευθύνη να εξετάσουν με ανοιχτό μυαλό ποιες προτάσεις μπορούν να μεταφράσουν σε συγκεκριμένες αποφάσεις και πώς. Υποστηρίζουμε μια φιλόδοξη και έγκαιρη συζήτηση για την εφαρμογή τους» αναφέρεται στο ίδιο non paper και ζητείται από την Επιτροπή να κατηγοριοποιηθούν οι προτάσεις όσον αφορά τις βελτιώσεις σε επιμέρους τομείς ή για μακροπρόθεσμες θεσμικές μεταρρυθμίσεις και ποιες μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα «στο πλαίσιο των υφιστάμενων συνθηκών» ή ποιες «θα απαιτούσαν αλλαγές στη Συνθήκη», ενώ δηλώνεται ότι «παραμένουμε κατ’ αρχήν ανοιχτοί σε αναγκαίες αλλαγές στη Συνθήκη που καθορίζονται από κοινού».
Στον αντίποδα οι χώρες που αντιτίθενται σε αυτή την προοπτική επισημαίνουν στο δικό τους non paper ότι «η αλλαγή της Συνθήκης δεν ήταν ποτέ σκοπός της Διάσκεψης». «Αυτό που έχει σημασία είναι να αντιμετωπίσουμε τις ιδέες και τις ανησυχίες των πολιτών. Αν και δεν αποκλείουμε καμία επιλογή σε αυτό το στάδιο, δεν υποστηρίζουμε τις απερίσκεπτες και πρόωρες απόπειρες έναρξης μιας διαδικασίας για την αλλαγή της Συνθήκης. Αυτό θα συνεπαγόταν έναν σοβαρό κίνδυνο απομάκρυνσης των πολιτικών ενεργειών από τα σημαντικά καθήκοντα εξεύρεσης λύσεων στα ερωτήματα στα οποία οι πολίτες μας αναμένουν απαντήσεις και στην αντιμετώπιση των επειγουσών γεωπολιτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη» σημειώνουν.
