Οι παγκόσμιες προκλήσεις – οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή, κλιματική και γεωπολιτική – αλλάζουν τα δεδομένα και αναγκάζουν τα ΑΕΙ να επανασχεδιάζουν τις διαδικασίες τους, την εκπαίδευση που προσφέρουν, την ερευνητική τους πολιτική. Σε αυτό το σύνθετο πλαίσιο καλούμαστε να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας. Το νομοσχέδιο που παρουσίασε η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας και πρόκειται να τεθεί σε διαβούλευση τις επόμενες ημέρες προτείνει ιδιαίτερα κρίσιμες μεταρρυθμίσεις. Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι πρόκειται για μια πρόταση, η οποία δεν επιχειρεί απλώς να ρυθμίσει διοικητικά θέματα των ΑΕΙ, αλλά να θέσει τις βάσεις για την ανάπτυξη της εθνικής μας οικονομίας, να επενδύσει μακροπρόθεσμα στο ανθρώπινο κεφάλαιο της πατρίδας μας.
Ανεξαρτήτως πολιτικών προσεγγίσεων, η ακαδημαϊκή κοινότητα πρωτίστως, αλλά και οι απλοί πολίτες, έχουμε χρέος να μελετήσουμε τις προτάσεις και να συμμετάσχουμε στη διαβούλευση, τοποθετούμενοι ουσιαστικά, αφήνοντας στην άκρη ιδεοληψίες και ιδιοτέλειες.
Η κομματική παραταξιακή υπερδόση που εισήγαγε ο 1268/82 – ανεξαρτήτως αν το είχε ως πρόθεση – λειτούργησε για δεκαετίες ως αντιμεταρρυθμιστικός παράγοντας και σήμερα έχουμε μια χρυσή ευκαιρία να ξεφύγουμε επιτέλους από αυτή την ξεπερασμένη λογική, που συντηρεί παθογένειες, οι οποίες αποτελούν αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο.
Οι προτάσεις του σχεδίου νόμου που αφορούν τα προγράμματα σπουδών, όπως τα διεπιστημονικά κοινά προπτυχιακά μεταξύ πανεπιστημιακών Τμημάτων του ίδιου ή άλλων ΑΕΙ, το «Ελληνικό Erasmus» για την εσωτερική κινητικότητα φοιτητών μεταξύ ελληνικών ΑΕΙ και τα βιομηχανικά διδακτορικά, οι προτάσεις που αφορούν την εξωστρέφεια και διεθνοποίηση των πανεπιστημίων, οι διαδικασίες ακαδημαϊκής αναγνώρισης των κοινών προγραμμάτων σπουδών από τον ΔΟΑΤΑΠ, οι προτάσεις για την ενίσχυση της αξιοκρατίας, της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας στην εκλογή και εξέλιξη των καθηγητών εκτιμώ πως επιχειρούν ένα ρεαλιστικό βήμα προς ένα σύγχρονο ευρωστραφές δημόσιο πανεπιστήμιο.
Αυτό άλλωστε φάνηκε και στην παρουσίασή τους από την ηγεσία του υπουργείου στη Σύνοδο των Πρυτάνεων, όπου έτυχαν γενικής αποδοχής.
Στο πλαίσιο αυτό θεωρώ ότι θα ήταν μεγάλο λάθος να εγκλωβιστεί η συζήτηση στις προτεινόμενες διατάξεις του νομοσχεδίου, που αφορούν το μοντέλο διοίκησης των ΑΕΙ. Ή στο να ερίζουμε αν η πρόταση είναι αμερικανόφερτη ή αν προσομοιάζει σε μοντέλα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, αναλύσεις που εν τέλει συμβάλλουν στην υπονόμευση των μεταρρυθμίσεων, ακόμη κι όταν αυτές πετυχαίνουν κοινοβουλευτικές συναινέσεις.
Καλούμαστε συνεπώς να τοποθετηθούμε αν το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης εξασφαλίζει την ακαδημαϊκότητα, ακόμη περισσότερες εγγυήσεις διαφάνειας στη λειτουργία των θεσμών του πανεπιστημίου, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και επιτελική διαχείριση στην καθημερινότητα, πιο δυναμική εξωστρέφεια, λιγότερη γραφειοκρατία. Αλλωστε αυτός είναι και ο σκοπός της διαβούλευσης.
Ο καθηγητής κ. Νίκος Παπαϊωάννου είναι πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
