Το ημερολόγιο γράφει Ιούνιος του 2022 και βρισκόμαστε «προ των πυλών» για την έναρξη των Πανελληνίων εξετάσεων. ‘Αγχος, ξενύχτι, διάβασμα θα λάβουν σύντομα τέλος για πολλούς νέους που οδεύουν πλέον προς την ενήλικη ζωή τους. Οι ίδιοι μπορεί να εξασκήθηκαν στο να μάθουν άπειρες σελίδες σχολικών βιβλίων, ωστόσο γονείς κι εκπαιδευτικοί αναρωτήθηκαν ποτέ αν συνέβαλαν στο να… «μεγαλώσει» το μυαλό των παιδιών τους ;
Μελέτες έχουν πλέον δείξει ότι το IQ μας αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής μας τόσο με ανοδική… όσο και με καθοδική πορεία…! Ο εγκέφαλός μας είναι ένας μυς, όπως οι μύες των χεριών και των παιδιών μας. Με λίγα λόγια κάνοντας «προπόνηση» γινόμαστε πιο έξυπνοι. Ο τρόπος για να «προπονήσουμε» το μυαλό μας είναι να το προκαλέσουμε να κάνει κάτι δύσκολο, κάτι που δεν έχει ξανακάνει μέχρι σήμερα. Σαφέστατα, το «στοίχημα» για τους νέους της σύγχρονης εποχής είναι να τους εξασκήσουμε να προσπαθούν να βρουν λύση σε κάτι, ακόμη κι αν δεν τα καταφέρουν με την πρώτη. Η πρόκληση γυμνάζει το μυαλό μας, ενώ κάθε αποτυχία είναι ένας τρόπος να μάθουμε κάτι νέο. Εθίζοντας το μυαλό μας σε αυτόν τον τρόπο σκέψης δημιουργούνται συνάψεις, κι έτσι γίνεται πιο δυνατός.
Όλα λοιπόν εκκινούν από την αλλαγή νοοτροπίας. Ήρθε η ώρα να ξεφύγουμε από τη σταθερή νοοτροπία (fixed mindset), που θεωρεί τις ικανότητες και τον χαρακτήρα των παιδιών δεδομένα και ότι δεν μπορούν ν’ αλλάξουν σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Με αυτόν τον παγιωμένο τρόπο γαλουχήθηκαν γενιές παιδιών μέχρι τώρα. Επιβραβεύονται για την εξυπνάδα τους και γίνεται λόγος για τα ταλέντα τους σαν να είναι κάτι που κληρονόμησαν και δεν μπορεί να αλλάξει. Ή το χεις ή δεν το’ χεις. Η επιτυχία λογίζεται ως μια επιβεβαίωση της έμφυτης ευφυΐας ή ικανότητάς τους, ενώ ο αγώνας για την επιτυχία και η πάση θυσία αποφυγή της αποτυχίας είναι ένας τρόπος να διαφυλάξουν αυτό το παγιωμένο αίσθημα της εξυπνάδας ή της ικανότητας. Γι’ αυτό, πολύ συχνά για να αποφύγουν την αποτυχία και να μην εκτεθούν, τα παιδιά φοβούνται να δοκιμάσουν.
Η νοοτροπία της ανάπτυξης (growth mindset) από την άλλη, λατρεύει μια καλή πρόκληση και βλέπει την αποτυχία όχι ως απόδειξη έλλειψης ικανότητας των παιδιών, αλλά ως μια καλή ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Έτσι, όταν δεν καταφέρνουν κάτι, δε σημαίνει ότι δεν είναι αρκετά έξυπνα ή ικανά, αλλά ότι απλώς χρειάζονται περισσότερη «προπόνηση». Κάθε αποτυχία αρμόζει να είναι για αυτά μια πρόκληση που θα πρέπει να τα ενεργοποιεί κι όχι κάτι για το οποίο θα πρέπει να νιώθουν άσχημα. Κάθε φορά που δεν τα καταφέρνουμε είναι μια ευκαιρία να μάθουμε κάτι νέο και να προσπαθήσουμε ξανά.
Πώς μπορούν να βοηθήσουν γονείς κι εκπαιδευτικοί; Αρχικά, βασική προϋπόθεση είναι κάθε παιδί να μη συγκρίνεται με άλλα παιδιά. Κάθε παιδί μαθαίνει με τον δικό του ρυθμό κι έχει να ανταγωνιστεί μόνο τον (χθεσινό) εαυτό του. Επιπλέον, όταν επαινούμε τα παιδιά για την εξυπνάδα ή τις ικανότητές τους, εκείνα νιώθουν ότι, για να μη μας απογοητεύσουν, πρέπει να φαίνονται έξυπνα ή ικανά, άρα θεωρούν ότι δεν πρέπει να παίρνουν ρίσκα, για να μην κάνουν λάθη και ντραπούν ή χάσουν την «ταμπέλα» που έχουμε άθελά μας βάλει. Αν όμως τα επαινούμε για τη σκληρή δουλειά τους και συζητάμε μαζί τους τι έμαθαν ή τι θα μπορούσαν να κάνουν αλλιώς, τότε μαθαίνουν με τον καιρό ότι η προσπάθεια είναι που μετράει και δεν πειράζει να κάνεις λάθη, αφού από αυτά μαθαίνεις. Η εξυπνάδα και η ικανότητα είναι κάτι που κερδίζεται με συνεχή προσπάθεια.
Η κυριά Δέσποινα Παπαγιαννοπούλου είναι φιλόλογος και συγγραφέας.
