Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (φωτογραφία αρχείου, επάνω, από το Reuters) θα επιδιώξει την επανεκλογή του στις επερχόμενες εκλογές στην Τουρκία, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να δουλεύουν φουλ τις μηχανές τους, προκειμένου να καταφέρουν να τον εκδιώξουν.
Κλειδί η οικονομία
Κλειδί και σε αυτή την αναμέτρηση θα είναι η κατάσταση της οικονομίας, ανέφερε στον «Φιλελεύθερο» ο Χέι Εϊτάν Γιανοροκάκ, ειδικός ερευνητής για την Τουρκία στο Moshe Dayan Center, του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ.
Η διολίσθηση της τουρκικής λίρας, η αύξηση της ανεργίας και η άνοδος του πληθωρισμού, τόνισε, ασκούν τεράστιες πιέσεις στον τούρκο πρόεδρο και το κυβερνών κόμμα, που είχαν συνηθίσει να απολαμβάνουν πολύ υψηλά ποσοστά δημοτικότητας λόγω των καλών οικονομικών επιδόσεων, τις οποίες είχαν πετύχει στο παρελθόν.
Ο ισραηλινός ειδικός στέκεται και στην αντιπολίτευση, η οποία θαμπωμένη από το δέλεαρ της εξουσίας δεν φαίνεται ότι θα καταφέρει να συντονίσει τα βήματά της και να σταθεί ενωμένη απέναντι στον Ερντογάν.
Οι διεργασίες μετά τις εκλογές θα εντατικοποιηθούν, καθώς αν κερδίσει η αντιπολίτευση είναι πολύ πιθανόν πως θα καταργήσει το προεδρικό σύστημα που εφάρμοσε ο Ερντογάν, επιστρέφοντας στο παραδοσιακό κοινοβουλευτικό που για δεκαετίες ίσχυε στη χώρα.
Η αστάθεια που προκαλεί η ουκρανική κρίση και το γεγονός πως η Αγκυρα διατηρεί καλές σχέσεις και με τις δύο εμπόλεμες πλευρές δημιουργεί νέες προκλήσεις στην εξωτερική πολιτική που όπως πάντα προσπαθεί να κερδίσει από οποιαδήποτε εξέλιξη.
Στο πλαίσιο αυτό η Τουρκία επιδιώκει να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τις χώρες που ήρθε σε ρήξη στο παρελθόν, ανάμεσά τους και το Ισραήλ. Σχολιάζοντας ο Χέι Εϊτάν Γιανοροκάκ, επισήμανε πως αν συμβεί κάτι τέτοιο θα είναι θετική εξέλιξη, η οποία όμως δεν πρόκειται να επηρεάσει τις σχέσεις του Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα.
«Βλέπει τον εαυτό του ανώτερο…»
Οπως είπε, πρόκειται πλέον για τριμερή, στρατηγική συμμαχία η οποία προσφέρει οφέλη για όλες τις χώρες και που το Ισραήλ δεν πρόκειται να θυσιάσει για μία εύθραυστη εξομάλυνση των σχέσεών του με την Αγκυρα.
– Μετά από σχεδόν 20 χρόνια στην εξουσία ποια πιστεύετε πως είναι η κληρονομιά του Ταγίπ Ερντογάν;
– Πρώτα από όλα να αναφέρω πως ο Ταγίπ Ερντογάν έχει ως σημείο αναφοράς και σύγκρισης τον Κεμάλ Ατατούρκ. Βλέπει τον εαυτό του ανώτερο από όλους τους υπόλοιπους τούρκους ηγέτες και προσπαθεί να τους ξεπεράσει.
Είναι για αυτό τον λόγο που πάντα επιμένει να χρησιμοποιεί τον όρο «Νέα Τουρκία» αντί για Τουρκική Δημοκρατία. Εικάζω πως το νέο αεροδρόμιο στην Κωνσταντινούπολη επίτηδες ονομάστηκε αεροδρόμιο Κωνσταντινούπολης, ώστε όταν αποχωρήσει να μπορεί να πάρει το όνομά του.
Πιστεύω, επίσης, πως θεωρεί τον εαυτό του ως το ακριβώς αντίθετο του Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος έδωσε πλήρη έμφαση στην κοσμικότητα του τουρκικού κράτους, ενώ υπό την ηγεσία του έχουμε δει το Ισλάμ να επιστρέφει.
Φυσικά δεν μιλούμε για εφαρμογή της σαρία, του ισλαμικού νόμου, αλλά για ένα σύστημα όπου η θρησκεία δεν αντικαθιστά το κράτος, αλλά βοηθά τον ηγέτη στη διακυβέρνηση, όπως ακριβώς επί οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ομως, ενώ χρησιμοποιεί τη θρησκεία για να ενδυναμώσει την πολιτική του θέση, δεν αφήνει το θρησκευτικό στοιχείο να υπερισχύσει έναντι του ιδίου. Επίσης, ενώ άλλοι τούρκοι ηγέτες βασίστηκαν στις στρατιωτικές τους νίκες για να ενισχύσουν το αφήγημά τους, ο Ταγίπ Ερντογάν βασίστηκε στην καλή πορεία της οικονομίας στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του και στη θρησκεία.
Το σενάριο αναβολής των εκλογών
Στην κληρονομιά του ανήκουν επίσης και τα φαραωνικά κατασκευαστικά έργα όπως γέφυρες, αεροδρόμια με τα οποία γέμισε τη χώρα.
– Το 2023 η Τουρκία θα έχει προεδρικές εκλογές. Πώς θα διαμορφωθεί το προεκλογικό σκηνικό μέσα στο επόμενο διάστημα;
– Οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις δεν είναι ευνοϊκές για τον Ταγίπ Ερντογάν και αυτό με κάνει σκεπτικό. Πιστεύω πως αν αυτή η τάση συνεχιστεί ίσως να αναβάλει τις εκλογές.
Ομως και στην περίπτωση που θα γίνουν, αμφιβάλλω αν θα αποδεχτεί το αποτέλεσμά τους, όπως έκανε και με την εκλογική αναμέτρηση για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης.
Από την άλλη, η κατάσταση στην αντιπολίτευση, όπου δεν υπάρχει κάποιος ισχυρός υποψήφιος και που οι υπόλοιποι κάνουν το ένα σοβαρό λάθος μετά το άλλο, ίσως είναι ένας λόγος για να γίνουν οι εκλογές.
Αν τελικά τα καταφέρει ο τούρκος πρόεδρος, δεν θα είναι γιατί θα έχει πετύχει ο ίδιος, αλλά γιατί θα έχει χάσει η αντιπολίτευση. Πάντως, να πω πως οι προηγούμενες νίκες του Ερντογάν ήταν αυθεντικές και όχι προϊόν νοθείας. Μένει να δούμε τι έχει κρατήσει από τη δημοφιλία που απολάμβανε.
– Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο για την τουρκική αντιπολίτευση να ενωθεί και να αντιμετωπίσει ενιαία τον Ταγίπ Ερντογάν;
– Το πρόβλημα είναι πως, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αν ηττηθεί ο Ερντογάν, αυτό σημαίνει πως ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της χώρας. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης είναι άπληστοι και φυσικά θέλουν όλοι να πάρουν την καρέκλα του στην εξουσία.
Απληστοι οι ηγέτες της αντιπολίτευσης
Αντί να εστιάζουν στο πιο σημαντικό που είναι πώς να τον απομακρύνουν, ρίχνουν όλο το βάρος στο πρόσωπο που θα τον διαδεχθεί. Επίσης, τα κόμματα της αντιπολίτευσης πρέπει να συμφωνήσουν μεταξύ τους πως αυτός που θα κερδίσει θα είναι στην ουσία ένας προσωρινός πρόεδρος, ο οποίος θα οδηγήσει την Τουρκία πίσω στο κοινοβουλευτικό σύστημα, αντί το προεδρικό που ισχύει τώρα.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό, όμως εκείνο που βλέπω είναι πως οι ηγέτες της αντιπολίτευσης έχουν γίνει τόσο άπληστοι τώρα, νιώθουν πως βρίσκονται κοντά στην εξουσία, που ίσως να μην είναι διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε αλλαγές.
Και δεν βλέπω κάποιον υποψήφιο να είναι έτοιμο να «θυσιαστεί», με την έννοια ότι θα είναι προσωρινός πρόεδρος αφού η χώρα θα επιστρέψει σε ένα κοινοβουλευτικό σύστημα.
– Θεωρούμε δεδομένο πως αν νικήσει ένα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα έχουμε αλλαγή του πολιτεύματος;
– Οπωσδήποτε. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα στην Τουρκία και είναι κάτι που το αποδέχονται όλα τα κόμματα, τα οποία μάλιστα έχουν αρχίσει ήδη να προετοιμάζονται για την επόμενη μέρα.
– Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Τουρκία;
– Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η οικονομία και η υποτίμηση της τουρκικής λίρας, η άνοδος του πληθωρισμού, οι ανατιμήσεις σε βασικά είδη, στην ενέργεια, στα υλικά οικοδομής.
Οι Βούλγαροι ψωνίζουν
Την ίδια στιγμή, το τουρκικό οικονομικό επιτελείο αρνείται να υιοθετήσει τις κλασικές συνηθισμένες οικονομικές πολιτικές και αντί να ανεβάσει τα επιτόκια, τα κατεβάζει, με αποτέλεσμα η υποτίμηση της τουρκικής λίρας να συνεχίζεται και κάθε μέρα που περνά οι τούρκοι πολίτες να γίνονται όλο και πιο φτωχοί, κάτι που έχει σοβαρές επιπτώσεις στο βιοτικό τους επίπεδο.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Σε πόλεις κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία βλέπει κάποιος Βούλγαρους να πηγαίνουν και να γεμίζουν το αυτοκίνητό τους με ψώνια, την ίδια ώρα που οι Τούρκοι στέκονται ουρά στα κοινωνικά παντοπωλεία για να προμηθευτούν ψωμί.
– Οπως έχετε πει η τουρκική οικονομία αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Ποιο ρόλο θα παίξει αυτό στις εκλογές; Θα δούμε τους ψηφοφόρους να γυρνούν την πλάτη στον τούρκο πρόεδρο και το κυβερνών ΑΚΡ;
– Ενας από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους ο Ταγίπ Ερντογάν ανήλθε στην εξουσία ήταν το γεγονός ότι αντιμετώπισε την οικονομική κρίση που ταλαιπωρούσε προηγουμένως τη χώρα.
Εχτισε όλες του τις εκλογικές νίκες πάνω στο αφήγημα της οικονομικής ευημερίας και της ανάπτυξης. Τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση δεν είναι ρόδινη και πολλές ξένες επενδύσεις έχουν φύγει από τη χώρα.
Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα διαφθοράς, επίσης, ενώ και η καταπάτηση του κράτους δικαίου παίζει σημαντικό ρόλο. Παρόλα αυτά ο Ερντογάν εξακολουθεί να απολαμβάνει τα εύσημα για όσα πέτυχε στο παρελθόν.
Πιστοί στον τούρκο πρόεδρο
Αυτό πιστεύω πως θα είναι και ένα από τα ισχυρά του επιχειρήματα στην προεκλογική εκστρατεία, ξέροντας πως θα πέσουν σε ευήκοα ώτα.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα από την πρόσφατη επίσκεψή μου στην Τουρκία. Στις μετακινήσεις μου με ταξί έπιασα κουβέντα με ταξιτζήδες. Ενας από αυτούς μου έλεγε για τα προβλήματα, το πόσο δύσκολα τα βγάζει πέρα αλλά στο τέλος όταν τον ρώτησα ποιον θα ψηφίσει απάντησε τον Ταγίπ Ερντογάν.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι παρά το γεγονός πως πολλοί άνθρωποι αισθάνονται να «πνίγονται» εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, συνεχίζουν να παραμένουν πιστοί στον τούρκο πρόεδρο.
– Στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο που ζούμε ποιο ρόλο επιδιώκει να παίξει και το κυριότερο ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η Τουρκία;
– Η Τουρκία θα ήθελε να είναι η ηγέτιδα χώρα στον μετριοπαθή μουσουλμανικό κόσμο. Ωστόσο, αν γίνει μέρος των Συμφωνιών του Αβραάμ θα χάσει αυτό τον ηγετικό ρόλο. Το τι τελικά θα συμβεί είναι άμεσα συνδεδεμένο με την κατάσταση της οικονομίας της.
Αν η οικονομική της κατάσταση βελτιωθεί τότε δεν αποκλείεται να δούμε μία επαναστροφή στην εξωτερική της πολιτική και η Τουρκία να επιχειρήσει και πάλι να παίξει ηγετικό ρόλο στον αραβικό, μουσουλμανικό κόσμο.
Την ίδια στιγμή, εξαιτίας και του πολέμου στην Ουκρανία επιχειρεί μία εξομάλυνση των σχέσεών της με τη Δύση. Κατά την άποψή μου, η Τουρκία προσπαθεί να περιορίσει τις ζημιές που αφήνει πίσω της η τραυματισμένη της οικονομία.
Ανατολίτικο παζάρι με ΗΠΑ
Αν με ρωτούσατε κάτι τέτοιο πριν μερικά χρόνια, θα μιλούσα για τις τουρκικές φιλοδοξίες. Αυτές όμως έχουν ψαλιδιστεί εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Η Τουρκία θέλει να βγει από την απομόνωση, όμως έχει συνειδητοποιήσει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει. Οι φιλοδοξίες είναι πάντα εκεί. Αν θα γίνουν πραγματικότητα, εξαρτάται από την οικονομία της.
– Η Τουρκία έχει εμπλοκή και στην ουκρανική κρίση, αφού συνεργάζεται και με τις δύο εμπλεκόμενες χώρες. Ποιο είναι το διακύβευμα πλέον για την Αγκυρα;
– Η Τουρκία διατηρεί καλές σχέσεις τόσο με το Κίεβο όσο και με την Αγκυρα και προσπαθεί την ίδια στιγμή να ικανοποιήσει και τις δύο πλευρές. Για παράδειγμα, βλέπουμε να αντιδρά στην επιβολή κυρώσεων, κάτι που ευχαριστεί τους Ρώσους, και να στέλνει οπλισμό, ικανοποιώντας τους Ουκρανούς.
Προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της, προσελκύοντας περισσότερες ρωσικές επενδύσεις και ήδη βλέπουμε ρώσους ολιγάρχες να βρίσκουν καταφύγιο εκεί. Η Τουρκία δεν πρόκειται να πάρει «διαζύγιο» από τη Ρωσία ό,τι και να γίνει. Την ίδια στιγμή όμως ανησυχεί από τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία, γιατί θεωρεί πως οι ισορροπίες δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή αλλάζουν.
– Τι θέλει να πετύχει η Τουρκία βάζοντας εμπόδια στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ; Ποιες θα είναι οι συνέπειες; Θα μπορούσε, όπως έχει λεχθεί, η Τουρκία να οδηγηθεί εκτός της Συμμαχίας;
– Το ΝΑΤΟ δεν έχει μηχανισμούς εξόδου μίας χώρας και επομένως δεν ισχύουν οι ισχυρισμοί για έξοδο της Τουρκίας. Τα εμπόδια που βάζει η Τουρκία δεν έχουν στόχο τη Φινλανδία και τη Σουηδία αλλά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι ένα τουρκικό παζάρι με την Ουάσιγκτον.
Το μήνυμα στη Ρωσία
Η Αγκυρα θέλει να πετύχει άρση των κυρώσεων που επέβαλαν οι ΗΠΑ στη στρατιωτική της βιομηχανία και να μπορέσει να αγοράσει αεροσκάφη F-35, ενώ επιπλέον επιδιώκει να σταματήσουν οι διώξεις στην υπόθεση της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank στις ΗΠΑ.
Αν παρεμπιπτόντως πειστούν η Φινλανδία και η Σουηδία να αλλάξουν την πολιτική τους έναντι των Κούρδων, αυτό θα είναι επιπρόσθετο κέρδος. Ταυτόχρονα με αυτή της τη στάση περνά το μήνυμα στη Ρωσία πως δεν είναι ένας πιστός σύμμαχος της Δύσης, αλλά όπου χρειάζεται μπορεί να προβάλει αντιστάσεις και να κρατήσει μία διαφορετική πορεία.
– Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθούν οι σχέσεις της Τουρκίας με τον αραβικό κόσμο; Πιστεύετε πως είναι εύκολο για την τουρκική ηγεσία να τις αποκαταστήσει στον βαθμό που ήταν στο παρελθόν; Και ποιες θα είναι οι συνέπειες;
– Οταν μιλούμε για αυτό το θέμα, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στον περασμένο Νοέμβριο, όταν ο σεΐχης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων επισκέφτηκε την Τουρκία και υποσχέθηκε επενδύσεις δέκα δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Μετά από αυτό ξεκίνησε μία επιχείρηση γοητείας, με την Τουρκία να επιχειρεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία την Αίγυπτο, με λίγα λόγια με κάποιες από τις χώρες που ανήκουν στον άξονα των Συμφωνιών του Αβραάμ.
Βλέπουμε πως κάνει κινήσεις, για παράδειγμα έκλεισε την υπόθεση της δολοφονίας του Τζαμάλ Κασόγκι για να εξευμενίσει το Ριάντ. Η Αγκυρα επιδιώκει να γίνει μέρος των Συμφωνιών του Αβραάμ, να προσεταιριστεί τις χώρες που συμμετέχουν και να σπάσει την απομόνωση στην οποία βρίσκεται.
Οι σχέσεις του Ισραήλ με Κύπρο και Ελλάδα
Πρόκειται για μία στροφή 180 μοιρών. Προς το παρόν όμως ούτε το Ισραήλ, ούτε η Σαουδική Αραβία, ούτε τα ΗΑΕ αναβάθμισαν τις σχέσεις τους σε επίπεδο πρεσβευτών.
– Ας μιλήσουμε λίγο περισσότερο για τις σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία. Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε να γίνονται προσπάθειες αποκατάστασης. Πώς αυτό συνδέεται ή επηρεάζει την τριμερή συνεργασία με Κύπρο και Ελλάδα;
– Πρώτα από όλα πρέπει να δώσω έμφαση στο γεγονός πως ο κύριος αρχιτέκτονας των τριμερών συνεργασιών μεταξύ Κύπρου, Ισραήλ και Ελλάδας υπήρξε ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν.
Ο τούρκος πρόεδρος με τη φιλοπαλαιστινιακή πολιτική του έσπρωξε το Ισραήλ στην «αγκαλιά» της Κύπρου και της Ελλάδας, με αποτέλεσμα σήμερα οι τρεις χώρες να έχουν χτίσει μία γερή και σημαντική συμμαχία.
Θεωρώ πως το Ισραήλ δεν πρόκειται να θυσιάσει τις σχέσεις του με τη Λευκωσία και την Αθήνα για μία εύθραυστη ομαλοποίηση των σχέσεών του με την Αγκυρα. Οι Τούρκοι πρέπει να αντιληφθούν πως Κύπρος και Ελλάδα είναι δύο αξιόπιστες χώρες, μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης με μεγάλη συνεργασία σε πολλούς τομείς.
Το να διατηρεί φιλικές, καλές σχέσεις με αυτές τις δύο χώρες είναι σημαντικό για το Ισραήλ. Η Τουρκία θεωρώ πως δεν μπορεί να προσφέρει τέτοια στρατηγικά πλεονεκτήματα. Φυσικά είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ να διατηρεί καλές σχέσεις με την Τουρκία, όμως αυτό δεν σημαίνει υποβάθμιση των σχέσεων με Κύπρο και Ελλάδα.
Δεν υπάρχει East Med χωρίς την Τουρκία
Οι κύπριοι και οι έλληνες φίλοι μας πρέπει να αντιληφθούν πως δεν έχουμε καμία πρόθεση να μετατρέψουμε την Τουρκία σε εχθρό του Ισραήλ. Εχουμε αρκετούς εχθρούς, δεν χρειάζεται να προσθέσουμε ακόμη ένα. Αγκάθι πάντως παραμένει η υποστήριξη που προσφέρει η Τουρκία στη Χαμάς και για όσο καιρό συμβαίνει αυτό, δύσκολα οι διμερείς σχέσεις θα αποκατασταθούν.
– Τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως έχει διαμορφωθεί μία ενεργειακή συμμαχία μεταξύ της Κύπρου, του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Αιγύπτου. Μετά και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το θέμα της ενέργειας γίνεται όλο και πιο σημαντικό. Μπορεί η Τουρκία και υπό ποιους όρους να γίνει μέλος αυτής της μεσογειακής συνεργασίας;
– Εδώ θα ήθελα να πω κάτι έξω από το κουτί. Ολοι γνωρίζουν πως χωρίς τη συνεργασία της Τουρκίας το πρότζεκτ του East Med δεν πρόκειται να υλοποιηθεί. Ο αγωγός ήταν σχεδιασμένος να μεταφέρει φυσικό αέριο από την Κύπρο και το Ισραήλ στην Ελλάδα.
Φαίνεται όμως πως η Τουρκία πρέπει να συμπεριληφθεί στο παιχνίδι. Ο East Med μπορεί να ενώσει αντί να χωρίσει αυτές τις χώρες. Δεν είναι η ιδανική λύση και αυτό που θα αναφέρω θα ακουστεί σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά πάντα έχω υπόψη μου αυτό που είπε ένας παλιός ισραηλινός πρωθυπουργός, ο Νταβίντ μπεν Γκουριόν, «αν θέλεις να είσαι ρεαλιστής στη Μέση Ανατολή πρέπει να πιστεύεις στα θαύματα».
Με αυτή την προοπτική η Κύπρος, το Ισραήλ, η Ελλάδα, η Τουρκία αλλά και η Αίγυπτος πρέπει να συνεργαστούν και να εκδώσουν κοινές άδειες εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου της Ανατολικής Μεσογείου προς τις ξένες εταιρείες.
Είναι μία λύση στην οποία όλες αυτές οι χώρες θα δώσουν έμφαση στο αποτέλεσμα, δηλαδή στο να στείλουν φυσικό αέριο στην Ευρώπη, μειώνοντας έτσι και την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια και με την οποία όλες οι πλευρές κερδίζουν.
Πηγή: philenews.com
