Αν και για δεκαετίες η επιχειρηματολογία περί σεξισμού αποτελούσε σύστοιχο της φεμινιστικής σκέψης, δεν είχε καταφέρει να παρεισφρήσει στη δημόσια συζήτηση στον βαθμό που χρειαζόταν. Το άνοιγμα, ωστόσο, της δημόσιας σφαίρας, λόγω των νέων τεχνολογιών, και η κινηματικής λογικής χρήση τους από το λεγόμενο τέταρτο κύμα φεμινισμού έθεσαν τις βάσεις για μια εντονότερη ένταξη της προβληματικής του σεξισμού στον δημόσιο διάλογο. Δεν προκαλεί, συνεπώς, απορία το γεγονός πως οι εξελίξεις με το κίνημα ψηφιακής διαμαρτυρίας #MeToo κατέστησαν το ζήτημα του σεξισμού κεντρικό σημείο αναφοράς στον λόγο όσων βιώνουν διακρίσεις βάσει φύλου, κυρίως γυναικών και ΛΟΑΤΚΙ ατόμων.
Βαγγέλης Λιότζης – Σεξισμός. Προσεγγίζοντας την επίμαχη αμφιθυμία
Εκδόσεις futura, 2021, σελ. 216, τιμή 13,78 ευρώ
Σε αυτό το πλαίσιο, αν και, στην εγχώρια επιστημονική βιβλιογραφία, υπάρχουν πολλές μελέτες και έργα που εμπεριέχουν γενικές αναφορές στο ζήτημα του σεξισμού, εν τούτοις έλειπε από το πεδίο του φύλου μία μελέτη που θα συνεισέφερε αποκλειστικά σε αυτό το θέμα. Το προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του Βαγγέλη Λιότζη Σεξισμός (εκδόσεις futura) επιχειρεί να καλύψει αυτό το κενό. Πρόκειται για ένα κείμενο στο οποίο αναλύονται πολλαχώς όλες οι επιμέρους διαστάσεις και προσεγγίσεις γύρω από την έννοια και το φαινόμενο του σεξισμού.
Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο ο συγγραφέας σταχυολογεί το σύνολο, ουσιαστικά, των εννοιολογήσεων για το ζήτημα του σεξισμού, όπως για παράδειγμα τον μοντέρνο, τον πεφωτισμένο και τον εσωτερικευμένο σεξισμό, ενώ ειδική αναφορά γίνεται στη διάσταση του γλωσσικού σεξισμού και του σεξιστικού λόγου. Η περίπτωση του αμφίθυμου σεξισμού των κοινωνικών ψυχολόγων Πίτερ Γκλικ και Σούζαν Φισκ εξετάζεται ξεχωριστά και αναλυτικά στο δεύτερο κεφάλαιο. Αξίζει να σημειωθεί το εύρος της επιστημονικής έρευνας με βάση την εν λόγω προσέγγιση με την οποία ο συγγραφέας μάς φέρνει σε επαφή. Το τρίτο κεφάλαιο, και ίσως το πιο ενδιαφέρον του βιβλίου, ασχολείται με την έννοια του ανάστροφου σεξισμού, δηλαδή του σεξισμού που στρέφεται εναντίον των ανδρών. Ο Λιότζης παίρνει σαφή θέση εδώ, απορρίπτοντας τη συγκεκριμένη έννοια στη βάση μιας σειράς επιχειρημάτων που, κατά βάση, περιστρέφονται γύρω από τη γενικότερη/δομική έμφυλη ανισορροπία. Στο τέταρτο κεφάλαιο συγκεντρώνονται μια σειρά από προτάσεις για την άρση των δεινών που προκαλεί το ιδεολογικό σύστημα του σεξισμού, τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, ενώ, στον ιδιαίτερα εκτενή επίλογο, παραθέτονται μια σειρά από προσωπικές σκέψεις του συγγραφέα γύρω από επιμέρους απόψεις και τρέχουσες συζητήσεις στην ελληνική δημόσια σφαίρα. Σε αυτές τις σκέψεις συμπεριλαμβάνονται η απόρριψη του όρου «εσωτερικευμένος μισογυνισμός» που χρησιμοποιείται ευρέως στο ελληνικό Διαδίκτυο ως «αντιφεμινιστική, αν όχι σεξιστική, φρασεολογία» και η δριμεία κριτική στο σύνθημα «εκπαίδευσε τον γιο σου» (educate your son) που προτάχθηκε έντονα από τις φεμινιστικές φωνές στα κοινωνικά μέσα ως απάντηση στο, έτσι και αλλιώς προβληματικό, «προστάτευσε την κόρη σου» (protect your daughter).
Στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του Βαγγέλη Λιότζη αναλύονται πολλαχώς όλες οι επιμέρους διαστάσεις και προσεγγίσεις γύρω από την έννοια και το φαινόμενο του σεξισμού
Οι θεματικές με τις οποίες καταπιάνεται ο συγγραφέας στον επίλογο φανερώνουν τον ελλιπέστατο βαθμό με τον οποίο κάποια καθ’ όλα επίμαχα κοινωνικά ζητήματα μελετώνται και κάποια άλλα απουσιάζουν πλήρως από τη δημόσια συζήτηση, καθώς θεωρούνται αυτονόητα και δεδομένα. Ειδικά σε ένα συγκρουσιακό πλαίσιο όπως ο χώρος των κοινωνικών μέσων, όπου όχι μόνο ενδημούν ακραίες απόψεις και παρωχημένες αντιλήψεις, αλλά και η προοπτική συγκλίσεων και νηφάλιων τοποθετήσεων είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Υπό αυτή την έννοια, συμβολές όπως αυτή, οι οποίες φέρνουν σε επαφή τον αναγνώστη με τη διεθνή επιστημονική συζήτηση και διαφωτίζουν αδιόρατες πλευρές κοινωνικών φαινομένων που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές μας, μόνο ως θετικές πρέπει να λογίζονται.
Στην εύλογη αιτίαση, τέλος, ότι ο λόγος του Βαγγέλη Λιότζη γίνεται, ενίοτε, στρυφνός, θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει πως η ανάγκη ακριβολογίας για μια εις βάθος ανάλυση των προς διερεύνηση ζητημάτων απαιτεί και την «υποχρέωση» για μια συστηματική προσπάθεια εξοικείωσης του αναγνωστικού κοινού με την ορολογία του εν λόγω πεδίου. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως το βιβλίο δεν απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη. Iσα ίσα, η ανάγκη ένταξης πιο ενδελεχών προγραμμάτων σεξουαλικής εκπαίδευσης στη χώρα μας προϋποθέτει και συνεπάγεται, ταυτόχρονα, την άμεση επαφή των πολιτών με θεματικές που παλαιότερα ούτε κατά διάνοια απασχολούσαν την ελληνική κοινωνία.
Ο κ. Λεωνίδας Χατζηθωμάς είναι επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
