Μια δυναμική για τη μεταρρύθμιση της ΕΕ, ώστε να γίνει πιο ευκίνητη και να παίρνει γρηγορότερα αποφάσεις, προσπαθεί να δημιουργήσει ο Εμανουέλ Μακρόν. Ο γάλλος πρόεδρος έχει την υποστήριξη του ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι, της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και άλλων στην πρότασή του να καταργηθεί η ομοφωνία στους «27» και να αντικατασταθεί από την ενισχυμένη πλειοψηφία σε ζητήματα όπως η εξωτερική πολιτική, προκειμένου η ΕΕ να μη γίνεται «όμηρος» μιας χώρας που βάζει βέτο – όπως συμβαίνει με την Ουγγαρία που μπλοκάρει το ευρωπαϊκό εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο.
Με ενισχυμένη πλειοψηφία
Μιλώντας στο Ευρωκοινοβούλιο την περασμένη Δευτέρα, την Ημέρα της Ευρώπης, ο Μακρόν δήλωσε υπέρ τού να λαμβάνονται οι περισσότερες πολιτικές αποφάσεις στην ΕΕ με ενισχυμένη πλειοψηφία, δηλαδή με τις ψήφους του 55% των κρατών-μελών (15 από τα 27), που θα πρέπει όμως να αντιπροσωπεύουν το 65% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ. Ο γάλλος πρόεδρος πρόσθεσε ότι για να καταργηθεί η ομοφωνία, που δίνει δικαίωμα βέτο σε καθένα από τα κράτη-μέλη, πρέπει να αλλάξουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες.
Μία εβδομάδα νωρίτερα ο Ντράγκι είχε μιλήσει, επίσης στο Ευρωκοινοβούλιο, για την ανάγκη να υιοθετήσει η ΕΕ έναν «πραγματιστικό φεντεραλισμό» σε τομείς όπως η οικονομία, η ενέργεια, η ασφάλεια κ.ά. και, αν είναι απαραίτητη η αλλαγή των συνθηκών, «ας προχωρήσουμε με θάρρος και εμπιστοσύνη». Σύμφωνα με τον γαλλικό Τύπο, οι δύο ηγέτες της Γαλλίας και της Ιταλίας ήταν προσυνεννοημένοι για το θέμα, που πρώτος έθεσε με σαφήνεια ο Ντράγκι: «Πρέπει να ξεπεράσουμε την αρχή της ομοφωνίας και να λαμβάνουμε αποφάσεις με ενισχυμένη πλειοψηφία. Μια Ευρώπη ικανή να παίρνει έγκαιρες αποφάσεις έχει μεγαλύτερη αξιοπιστία στους πολίτες της και στον κόσμο».
Αναθεώρηση των συνθηκών
Πηγαίνοντας το ζήτημα ένα βήμα παραπέρα, ο Μακρόν, που κατέχει την προεδρία της ΕΕ αυτό το εξάμηνο, επιθυμεί να συζητηθεί η αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών στην επόμενη σύνοδο κορυφής στα τέλη Ιουνίου.
Αντιρρήσεις από 13 κράτη-μέλη
Η αλλαγή του τρόπου λήψης αποφάσεων, όσο αναπόφευκτη και αν είναι, αν η ΕΕ επιθυμεί να παίζει σοβαρότερο ρόλο στα παγκόσμια ζητήματα, είναι μια μακριά διαδικασία. Ηδη πριν ολοκληρώσει την ομιλία του ο Μακρόν στο Στρασβούργο την περασμένη Δευτέρα, 13 κράτη-μέλη εξέφρασαν αντιρρήσεις (Σουηδία, Φινλανδία, Δανία, Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβενία, Κροατία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Μάλτα).
Ο Μακρόν είχε πρωτοθέσει το ζήτημα της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, στο οποίο εντάσσεται και η αλλαγή του τρόπου λήψης αποφάσεων, στην ομιλία του στην Πνύκα κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα το 2017 και πιο επίσημα σε ομιλία του στη Σορβόννη, στο Παρίσι, λίγο αργότερα. Τότε η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ είχε αγνοήσει τις προτάσεις του γάλλου προέδρου και το ζήτημα είχε παγώσει. Σήμερα όμως ο Σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Ολαφ Σολτς, με τον οποίο συναντήθηκε ο Μακρόν στο Βερολίνο την Τρίτη, είναι πιο θετικός.
Ο κίνδυνος
του διχασμού
Το Ευρωκοινοβούλιο, επίσης θετικό, πέρασε ψήφισμα τον Απρίλιο για την αναθεώρηση των συνθηκών. Αλλά μια τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, που θα φέρει αλλαγές όχι μόνο ως προς τον τρόπο λήψης αποφάσεων αλλά και άλλες, εμπεριέχει το ρίσκο να διχάσει την ΕΕ – όπως φάνηκε από την άμεση αντίδραση των 13 κρατών-μελών που χαρακτήρισαν τις προτάσεις του γάλλου προέδρου «απερίσκεπτες και πρόωρες».
Ο Μακρόν πάντως επανέφερε μια γαλλική ιδέα από το παρελθόν για μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων στην οποία μια «πρωτοπορία» κρατών θα εμβαθύνει την ένωση ενώ τα υπόλοιπα κράτη-μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να μείνουν παραπίσω.
Διχασμένη η Ευρώπη για το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο
Η υπόθεση του ευρωπαϊκού εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο δείχνει την καθυστέρηση ή ακόμη και παράλυση που φέρνει στην ΕΕ η αρχή της ομοφωνίας: οι «27» όχι μόνο δεν ήρθαν σε συμφωνία εγκαίρως για την Ημέρα της Ευρώπης, στις 9 Μαΐου, αλλά είναι και αντιμέτωποι με το βέτο που έθεσε την περασμένη Κυριακή ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν. Η Κομισιόν πρότεινε ένα έκτο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας στις 4 Μαΐου αλλά, σε αντίθεση με τα προηγούμενα πέντε στα οποία οι «27» παρέμειναν ενωμένοι απέναντι στη Μόσχα, αυτή τη φορά, βρίσκοντας την ευκαιρία μετά τις αντιρρήσεις της Ουγγαρίας, αντέδρασαν η Σλοβακία, η Τσεχία, η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Μάλτα και η Ελλάδα.
Οι αντιρρήσεις της Αθήνας
Οι αντιρρήσεις τους αφορούν το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, τη συμπερίληψη του Πατριάρχη της Ρωσίας Κύριλλου στα πρόσωπα στα οποία θα επιβληθούν κυρώσεις και την απαγόρευση μεταφοράς ρωσικού πετρελαίου από ευρωπαϊκά τάνκερ ακόμη και προς τρίτους προορισμούς. Στο τελευταίο επικεντρώνονται οι αντιρρήσεις της Αθήνας, με το επιχείρημα ότι το μέτρο αυτό θα ευνοήσει την Κίνα και την Τουρκία, και υπάρχουν πληροφορίες ότι μπορεί να αφαιρεθεί από τις κυρώσεις.
Παρά τις ελπίδες που εξέφραζαν οι Βρυξέλλες ότι θα βρισκόταν συμφωνία για το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο αυτή την εβδομάδα και την αισιοδοξία των χωρών που το υποστηρίζουν πιο έντονα (Πολωνία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Λιθουανία, Λετονία και Εσθονία), η ΕΕ παραμένει διχασμένη.
Το αέριο και τα ρούβλια
Το εμπάργκο στο ρωσικό αέριο, που λογικά θα ακολουθήσει, αναμένεται ακόμη πιο δύσκολο ως προς την επίτευξη ομοφωνίας. Ηδη ευρωπαϊκές εταιρείες που αγοράζουν αέριο από τη Ρωσία έχουν αρχίσει να το πληρώνουν σε ρούβλια ή ανοίγουν τραπεζικούς λογαριασμούς στο ρωσικό νόμισμα για να πληρώσουν το αέριο του Απριλίου στις προθεσμίες που πλησιάζουν εντός του Μαΐου.
Οι Βρυξέλλες προειδοποιούν ότι η πληρωμή σε ρούβλια – την οποία απαίτησε ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εκβιάζοντας ότι διαφορετικά θα κλείσει τις στρόφιγγες του αερίου – αποτελεί παραβίαση των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, όμως, όπως είπε και ο Ντράγκι αυτή την εβδομάδα, το ζήτημα ανήκει σε μια «γκρίζα ζώνη».
Σύμφωνα με τον ιταλό πρωθυπουργό, η μεγαλύτερη εταιρεία αερίου της Γερμανίας έχει πληρώσει την Gazprom σε ρούβλια ενώ σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg, συνολικά τέσσερις ευρωπαϊκές εταιρείες αερίου έχουν ήδη πληρώσει σε ρούβλια από τις 20 που έχουν ανοίξει λογαριασμούς στην Gazprombank και άλλες 14 βρίσκονται σε διαδικασία ανοίγματος λογαριασμού.
