Οντας υπεύθυνη για την ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία, η Γερμανία πρέπει σήμερα να αναλάβει τις ευθύνες των λαθών της, όπως ακριβώς είχε αξιώσει από τους εταίρους της στην ΕΕ να πληρώσουν τα λάθη τους στην κρίση χρέους. Αυτή είναι η πεποίθηση του Φρανσουά Εσμπούρ (François Heisbourg), που είναι ειδικός σύμβουλος στο Ιδρυμα Στρατηγικής Ερευνας στο Παρίσι και ανώτερος σύμβουλος για την Ευρώπη στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών του Λονδίνου.

Ο πολιτικός αναλυτής και συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα, με την ευκαιρία της Ημέρας της Ευρώπης (9 Μαΐου), για να συμμετάσχει στην εκδήλωση Νύχτα Ιδεών του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος με θέμα την κυριαρχία και την ασφάλεια στην Ευρώπη. Σε μια διά ζώσης συνάντηση στη γαλλική πρεσβεία, «Το Βήμα» συνομίλησε μαζί του για τις γεωπολιτικές εξελίξεις που εκτυλίσσονται στην ευρύτερη περιοχή μας και αναδιαμορφώνουν τις παγκόσμιες ισορροπίες.

Ενεργειακή χειραφέτηση

Στη σκιά του ρωσο-ουκρανικού πολέμου που κατέδειξε το βάθος της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, ο κ. Εσμπούρ επισημαίνει πως «όταν οι πηγές της ενέργειας – πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακας – βρίσκονται σε ένα γεωγραφικό σημείο και δη σε μια χώρα που επιπροσθέτως μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, τότε έχουμε ένα γεωπολιτικό πρόβλημα».

Το μεγάλο λάθος της Ευρώπης, τονίζει, ήταν η σχέση υπέρμετρης εξάρτησης που έχτισε η Γερμανία με τη Ρωσία καθιστώντας την ΕΕ όμηρο: «Ηθελε σε κάθε περίπτωση να συνδεθεί με τη Ρωσία σε ό,τι αφορά τον εφοδιασμό της σε φυσικό αέριο, αντί να επιδιώξει να διαφοροποιήσει τους προμηθευτές της. Επιπλέον, αύξησε την εξάρτησή της με τρόπο μονομερή και γρήγορο, βγαίνοντας από την πυρηνική ενέργεια, και τώρα της είναι δύσκολο να διαφοροποιηθεί εν μέσω πολέμου και σε δυσχερείς οικονομικές συνθήκες».

Αλλά όπως η Γερμανία αξίωσε από τους εταίρους της να πληρώσουν τα λάθη τους στη διάρκεια της κρίσης χρέους, και όντας υπεύθυνη για την ενεργειακή ευρωπαϊκή εξάρτηση από τη Ρωσία, «θα πρέπει τώρα να αναλάβει τις ευθύνες των λαθών της και να μην την εκπλήσσει ότι οι εταίροι της απαιτούν από εκείνη να το πράξει».

Η Τουρκία στο ασταθές περιβάλλον

Αναφορικά με τη στάση της Τουρκίας στο νέο γεωπολιτικό γίγνεσθαι και τις σχέσεις της με την Ελλάδα, ο κ. Εσμπούρ λέει ότι «είναι ένα δύσκολο ερώτημα, καθώς η απάντηση εξαρτάται από το πολιτικό μέλλον του Ερντογάν που θα κριθεί στις εκλογές του επόμενου έτους. Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία φρόντισε να παραμείνει στο ΝΑΤΟ και η επιλογή της αυτή είναι καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική. Είναι πιο συνετό να συνεργαζόμαστε με την Τουρκία μέσα στο ΝΑΤΟ παρά εκτός, καθώς έτσι θα γινόταν ξαφνικά πολύ πιο ευάλωτη απέναντι στη Ρωσία».

Ειδικότερα για τα ελληνοτουρκικά πιστεύει ότι «τα παραδοσιακά προβλήματα Ελλάδος – Τουρκίας δεν έχουν λυθεί, όμως αν και δεν μπορούμε να πούμε ότι η κατάσταση είναι ικανοποιητική, δεν είναι δύσκολο να σκεφτούμε πως τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι ακόμη πιο δυσχερή».

Ακροδεξιός ορίζοντας στη Γαλλία;

Τον ρωτάμε αν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία συνεπάγεται ότι η Ακροδεξιά βρίσκεται πιο κοντά στην εξουσία και απαντά κατηγορηματικά: «Οχι. Είναι ένα σχετικά μακρινό σενάριο, ενώ όσες φορές κατέβηκαν οι Λεπέν σε προεδρική εκλογή, δεν εξελέγησαν». Τονίζει, εν τούτοις, ότι πρέπει να ερμηνεύουμε τα πράγματα λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη εικόνα. «Βγαίνουμε από μια πολύ δύσκολη πανδημία. Ζούμε σε ένα περιβάλλον βίαιο. Αυτό που έγινε στη Γαλλία δεν είναι τόσο ανησυχητικό σε σύγκριση με όσα έγιναν σε άλλες χώρες. Ο Τραμπ εξελέγη στις ΗΠΑ, όχι στη Γαλλία. To Brexit συνέβη στο Ηνωμένο Βασίλειο, όχι στη Γαλλία. Είναι ικανοποιητική η κατάσταση στη Γαλλία; Ξεκάθαρα όχι. Θα προτιμούσαμε η Ακροδεξιά να ήταν πιο αδύναμη».

Ευρώπη, δύναμη ισχύος;

Ο έγκριτος πολιτικός αναλυτής επισημαίνει ότι «η Ευρώπη δεν έχει σήμερα αυτόνομες αμυντικές ικανότητες. Τόσο γιατί οι προκλήσεις είναι τεράστιες όσο και γιατί η Ευρώπη δεν είναι προφανώς ούτε σήμερα, ούτε στο κοντινό μέλλον ένα ενιαίο κράτος». Με δεδομένο ότι η Ρωσία παραμένει μια πυρηνική υπερδύναμη, «οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να την αντιμετωπίσουν παρά μόνο στο πλαίσιο της συμμαχίας με τις ΗΠΑ», όπως ήδη συμβαίνει με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αλλά υπογραμμίζει ότι η Γηραιά Ηπειρος, όταν θέλει, μπορεί να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού, όπως κατέδειξε η πανδημία. Αν και δεν διέθετε την τεχνογνωσία, η ΕΕ έμαθε να διαχειρίζεται την αγορά των εμβολίων, να διαπραγματεύεται συμφωνίες και να διασφαλίζει τη διανομή τους και σήμερα η κατάσταση είναι απείρως καλύτερη από ό,τι πριν από δύο χρόνια που όλοι έλεγαν ότι δεν θα τα καταφέρει. «Οι Κινέζοι έλεγαν τότε ότι ξέρουν να διαχειρίζονται την κατάσταση. Εκαναν μάλιστα λόγο για παρακμή της δυτικής δημοκρατίας, και να πού βρίσκονται σήμερα. Οι Αμερικανοί απαξίωναν τα ευρωπαϊκά αναποτελεσματικά συστήματα, όπως τα χαρακτήριζαν, την κοινωνική ασφάλιση, τον ευρωπαϊκό σοσιαλισμό. Και να που στην πιο σημαντική και πλούσια χώρα του κόσμου, με το αβαντάζ ότι ανέπτυξε πρώτη το εμβόλιο, το τίμημα της πανδημίας σε ανθρώπινες απώλειες είναι συγκριτικά μεγαλύτερο».

«Αρα βλέπουμε μια Ευρώπη με ικανότητες που δεν ήξερε ότι έχει πριν από δύο-τρία χρόνια. Και το βλέπουμε επίσης στον τομέα των εξοπλισμών. Η ΕΕ διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο σε ό,τι αφορά την παράδοση όπλων στην Ουκρανία. Συνεπώς, η ΕΕ έχει προχωρήσει περισσότερο προς την ολοκλήρωση ώστε να δρα με τρόπο λειτουργικό. Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει αντιστοιχία με τις ΗΠΑ ή την Κίνα, ούτε μπορούμε να προσποιούμαστε ότι έχουμε την ίδια ισχύ με την Κίνα ή τις ΗΠΑ ή τη Ρωσία. Αλλά ανακαλύπτουμε ότι ξέρουμε να δρούμε, να παίρνουμε πρωτοβουλίες και μάλιστα πολύ γρήγορα, γιατί και στην πανδημία και στον πόλεμο τα καταφέραμε σε μικρό χρονικό διάστημα».

Απαισιοδοξία για την κλιματική αλλαγή

Ο κ. Εσμπούρ λέει ότι «οι πολιτικοί πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν γίνεται να διαχειρίζονται τις μεγάλες προκλήσεις σε εθνικό ή ηπειρωτικό επίπεδο, αλλά σε παγκόσμιο. Αυτό είναι το μάθημα από την πανδημία και από τον πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη, και αυτό διαφαίνεται από τις εργασίες για την κλιματική αλλαγή». Στα δύο πρώτα τα δείγματα είναι ικανοποιητικά. Είναι όμως έτοιμοι για περαιτέρω συνεργασία σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή; «Πιστεύω πως όχι, και ειδικά με την Κίνα που αποτελεί ένα αντι-παράδειγμα έναντι των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Για την κλιματική αλλαγή δεν είμαι αισιόδοξος. Η κατάσταση θα χειροτερέψει».