Μία εβδομάδα μετά τον Μάριο Ντράγκι, ο οποίος μίλησε ενώπιον της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περί της ανάγκης ενός «ρεαλιστικού φεντεραλισμού», στο βήμα του επιβλητικού κτιρίου του Στρασβούργου ανέβηκε ο Εμανουέλ Μακρόν. Η ημέρα ήταν συμβολική: 9 Μαΐου, η ημέρα της (ενωμένης) Ευρώπης. Τότε παρουσιάστηκε η Εκθεση της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης, μίας διαδικασίας η οποία είχε σκοπό «να ακουστούν» οι απόψεις των πολιτών «μέσα» στους τοίχους των «απόμακρων» κοινοτικών θεσμών.
Ο κ. Μακρόν αρέσκεται στις οραματικές ομιλίες περί της Ευρώπης. Η πρώτη δόθηκε στη Σορβόννη όταν πρωτοεξελέγη, το 2017, η δεύτερη έλαβε χώρα μετά την πρόσφατη επανεκλογή του στο Μέγαρο των Ηλυσίων, πέντε χρόνια αργότερα. Με τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας να έχει κλονίσει συθέμελα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και την αρχιτεκτονική ασφαλείας στη Γηραιά Ηπειρο, οι Ευρωπαίοι βρίσκονται πλέον ενώπιον αδυσώπητων διλημμάτων. Δεν είναι όμως εύκολο να βρουν απαντήσεις σε αυτά.
Ο γάλλος πρόεδρος, αναμφίβολα ευρηματικός, έβαλε επί τάπητος δύο βασικά ζητήματα: την πιθανή αναθεώρηση των Συνθηκών μέσω μίας Συνέλευσης (στο πρότυπο εκείνης της διετίας 2002-2003 που οδήγησε στο, καταψηφισθέν, Ευρωπαϊκό Σύνταγμα το 2005) και τη σύσταση ενός είδους ευρωπαϊκής πολιτικής κοινότητας ή «ευρωπαϊκής συνομοσπονδίας» – μία ιδέα που είχε πρώτος εκφράσει ο Φρανσουά Μιτεράν στο λυκόφως του Ψυχρού Πολέμου. Σκοπός αυτής της κοινότητας θα είναι να λειτουργήσει ως άγκυρα για χώρες όπως η Ουκρανία ή η Μολδαβία, που ασπάζονται τις ευρωπαϊκές αξίες, αλλά κατά τον γάλλο πρόεδρο απέχουν από το να είναι έτοιμες να ενταχθούν στην ΕΕ.
Η γαλλική πλευρά θα ήθελε μία εις βάθος συζήτηση για τα θέματα αυτά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 23-24 Ιουνίου. Σκοπός θα είναι να δώσουν οι ηγέτες των «27» το «πράσινο φως» για τη σύγκληση μίας Συνέλευσης. Στον δρόμο του κ. Μακρόν υπάρχει μία νάρκη: οι διπλές βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία λίγο νωρίτερα, στις 12 και 19 Ιουνίου. Μία κακή εμφάνιση ή και μία ήττα σε αυτές αναμφίβολα θα… ψαλίδιζε τις φιλοδοξίες για ένα θριαμβευτικό κλείσιμο της προεδρίας που άσκησε η χώρα του το πρώτο εξάμηνο του 2022 στο Συμβούλιο της ΕΕ.
Οι οραματικοί σχεδιασμοί για την επόμενη ημέρα στην Ενωση είναι πάντοτε γοητευτικοί, αλλά πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη. Ηδη, αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης, 13 κράτη-μέλη της ΕΕ εξέδωσαν κοινή δήλωση με την οποία προειδοποιούν εναντίον μίας «πρώιμης προσπάθειας» να αλλάξουν οι Συνθήκες. Σε αυτά περιλαμβάνονται τόσο η Τσεχία όσο (και κυρίως) η Σουηδία, οι δύο χώρες που ακολουθούν τη Γαλλία στην εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.
Πέραν του οραματισμού, ο ρεαλιστικός πραγματισμός (σε αντίθεση με τον «μερκελιανό» πραγματισμό που έκλινε προς την ακινησία) ίσως να είναι πιο χρήσιμος στην τρέχουσα φάση. Ο περαιτέρω περιορισμός της ομοφωνίας με σκοπό να επιταχυνθεί η λήψη αποφάσεων μοιάζει στην τρέχουσα φάση πιο ώριμος και όσοι σκέπτονται αλλαγές θα είναι ορθότερο να επικεντρωθούν σε λίγα, πλην κρίσιμα ζητήματα. Αν οι αλλαγές ενδυθούν τον μανδύα ναπολεόντειων μεταβολών, το πιθανότερο είναι να κολλήσουν στον «βούρκο» των αντιπαρατιθέμενων συμφερόντων των κρατών-μελών. Οσα συνέβησαν στο Μεταναστευτικό το 2015-2016 θα πρέπει να είναι οδηγός για το τι πρέπει να αποφύγει η ΕΕ σε μία στιγμή που μοιάζει να είναι ο «μεγάλος χαμένος» του πολέμου.
