Η εικόνα που είδαμε φέτος έξω από τα πρότυπα σχολεία της χώρας το περασμένο Σάββατο, όπου έγιναν οι εξετάσεις για την εισαγωγή στα προγράμματά τους, ήταν στην πραγματικότητα μια «κραυγή αγωνίας»: οι πολίτες της χώρας ζητούν εναγωνίως την ασφάλεια ενός καλού δημόσιου σχολείου. Ενός σχολείου που δεν θα είναι υποβαθμισμένο, θα έχει αξιολογημένους εκπαιδευτικούς, δεν θα έχει επιχειρηματικά ή άλλα κριτήρια στην επιλογή των μαθητών του, όπως πολλά ιδιωτικά σχολεία της χώρας, δεν θα απαιτεί δίδακτρα για τη σωστή μόρφωση των νέων του. Ενα σοβαρό, δημόσιο, ευρωπαϊκό, μοντέρνο σχολείο.
Η αναβίωση του 2012
Οπως ακριβώς ξεκίνησε η μεγάλη αναβίωση του θεσμού των πρότυπων και πειραματικών σχολείων το 2012. Τότε που οι δύο τύποι σχολείων ήταν ενωμένοι και απαιτούσαν εξετάσεις για την είσοδο στα προγράμματά τους. Γιατί τα πειραματικά σχολεία, όπως λένε πολλοί μελετητές του χώρου της εκπαίδευσης, παρότι… πειραματικά, δεν υπηρετούν σήμερα την ιδέα του πειραματισμού, καθώς σε αυτά κατευθύνονται (έστω και με κλήρωση) οι ίδιοι πολίτες που κατευθύνονται και στα πρότυπα. Τα πειραματικά σχολεία όμως πρέπει να είναι σχολεία τυχαίου δείγματος, σχολεία όλων των ειδών και όλων των τύπων: διθέσια, ακριτικά, αστικά, αγροτικά (με διαφορετικές μορφές πειραματισμού) και χωρίς την εναγώνια ανάγκη εισόδου στα προγράμματά τους. Κατ’ επέκταση, πιλοτικά σχολεία, που θα μπορούσαν π.χ. να επιλέγονται τυχαία κάθε χρονιά ή και πιο μόνιμα.
Το αίτημα για παραπάνω αυτονομία
Οπως έδειξαν λοιπόν οι προηγούμενες ημέρες, το όραμα ενός σοβαρού δημόσιου σχολείου επιστρέφει στη χώρα. Και αυτό δεν μπορούμε να το υπηρετήσουμε μόνο με αύξηση του αριθμού τους. Αλλά με μια πραγματική αξιολόγηση και κίνητρα για τους εκπαιδευτικούς τους και (κυρίως) αύξηση της αυτονομίας τους. Και αυτό πλέον το ζητούν όλοι: εργαζόμενοι, πρώην πρωθυπουργοί (ευχάριστη έκπληξη ο γιος του Αλέξη Τσίπρα μεταξύ των υποψηφίων για την εισαγωγή στο πρότυπο σχολείο της Πλάκας), επιχειρηματίες, ελεύθεροι επαγγελματίες, πανεπιστημιακοί. Ολοι όσοι είχαν παιδιά στην ηλικία των εισαγωγικών τάξεων του Γυμνασίου, από όλες τις κοινωνικές τάξεις, περίμεναν με αγωνία την περασμένη εβδομάδα έξω από τα εξεταστικά κέντρα όπου και διεξάγονταν οι εξετάσεις για την εισαγωγή στα πρότυπα σχολεία της χώρας.
«Ενα πρότυπο δημόσιο σχολείο θα μπορούσε να είναι σήμερα καλύτερο από το καλύτερο ιδιωτικό σχολείο της χώρας» έλεγε στο «Βήμα» παλαιός εκπαιδευτικός και έμπειρο στέλεχος σε θέσεις διοίκησης στον χώρο της εκπαίδευσης.
Η στρεβλωμένη «αριστεία»
«Σχολεία αρίστων» λοιπόν; Η έννοια της αριστείας έχει χρησιμοποιηθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα με στρεβλό τρόπο από πολλούς πολιτικούς του ελληνικού κοινοβουλίου (είτε με χαρακτήρα απαξιωτικής «εξυπνάδας» από την πλευρά της Αριστεράς, είτε με εμμονική στοχοπροσήλωση από την πλευρά της Δεξιάς).
Η αλήθεια είναι ότι το 2012 σχηματίζονταν «ουρές» έξω από τα σχολεία του νεοσύστατου θεσμού, τόσο από εκπαιδευτικούς που ήθελαν να γίνουν μέρος της κοινότητάς τους όσο και από τις οικογένειες των μαθητών και μαθητριών. Φέτος, το ρεπορτάζ φανερώνει ότι ελάχιστοι εκπαιδευτικοί ζήτησαν να μετατεθούν στα προγράμματά τους.
«Η ευημερία των αριθμών»
«Η πολιτεία επικεντρώθηκε στην ευημερία των αριθμών: να αυξηθεί ο αριθμός τόσο των προτύπων όσο και των πειραματικών, να τρέξει η πιλοτική εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών, πολλά από τα οποία έχουν την αφετηρία τους δέκα χρόνια πίσω, να τρέξει η αυτοαξιολόγηση με εστίαση στη γραφειοκρατία και στη γραφειοκρατική παρακολούθηση» λέει ο έμπειρος διευθυντής του 1ου Πρότυπου Γυμνασίου της Αθήνας που εδρεύει στην Πλάκα, Κώστας Κοντογιάννης.
«Τα σχολεία όμως στην ουσία έμειναν αστήριχτα. Πολλά από αυτά λειτούργησαν με σημαντικό αριθμό αναπληρωτών, αφού υπήρχαν περιπτώσεις που οι θέσεις που προκηρύχθηκαν για εκπαιδευτικούς επί θητεία προσέλκυσαν πολύ μικρό ή και καθόλου ενδιαφέρον. Το 2021 για κάθε θέση είχαμε μέχρι και δέκα αιτήσεις, ενώ πέρυσι υπήρχαν περιπτώσεις που δεν εμφανιζόταν κανένας. Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει αφού αναδεικνύει την απουσία κινήτρου για τους εκπαιδευτικούς, και δεν εννοώ οικονομικό κατ’ ανάγκη, και την πίεση για υποχρεώσεις που έχουν πολύ μικρή προστιθέμενη αξιολόγηση από εκπαιδευτική άποψη και μάλλον ζητούνται για να γίνεται θόρυβος. Για την ευημερία των αριθμών» συνεχίζει.
«Εχει έρθει η ώρα να ασχοληθούμε και με την ουσία. Πρέπει να δοθούν ανθρώπινοι πόροι και κονδύλια για να στηριχθεί εκ νέου το πείραμα των πρότυπων και πειραματικών σχολείων. Είναι ένα ελπιδοφόρο μοντέλο αν το υπηρετήσουμε σωστά. Το ελληνικό σχολείο θα αλλάξει γιατί όλος ο κόσμος θα εξαναγκαστεί το επόμενο χρονικό διάστημα να αλλάξει. Το ερώτημα είναι εάν θα αλλάξει διαμορφώνοντας τους δικούς του όρους ή θα συρθεί από τις εξελίξεις. Και τα πρότυπα σχολεία, αν στηριχτούν επί της ουσίας και περιβληθούν με την απαραίτητη εμπιστοσύνη, μπορούν πολλά να συνεισφέρουν στη διαμόρφωση των όρων αυτών».
Διπλασιασμός και εντάσεις
Φέτος τα πρότυπα και πειραματικά σχολεία σχεδόν διπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2019, γεγονός που σε κάποιες περιοχές, λόγω του πρόχειρου σχεδιασμού που έγινε, δημιούργησε και εντάσεις ή διαφωνίες (όπως π.χ. στην περίπτωση του 26ου Γυμνασίου στο Κολωνάκι, όπου φτιάχτηκε ένα ακόμη πειραματικό σχολείο αφού καταργήθηκε το τελευταίο δημόσιο συμβατικό σχολείο της περιοχής). Ετσι, από μόλις 62, πλέον θα λειτουργούν 120 πρότυπα και πειραματικά σχολεία από την επόμενη σχολική χρονιά με ένα σχολείο του Δικτύου ανά Περιφέρεια. Για το επόμενο σχολικό έτος μάλιστα (2022-23) δόθηκαν περίπου 4.000 θέσεις στα σχολεία αυτά για τις οποίες έγιναν σχεδόν 18.000 αιτήσεις.
Αμεση εξαγωγή αποτελεσμάτων
Αξίζει να σημειωθεί ότι η κλήρωση για τα Πειραματικά πραγματοποιήθηκε με πιστοποιημένη «ηλεκτρονική κληρωτίδα», δηλαδή σε κάθε υποψήφιο μαθητή αποδόθηκε πανελλαδικά ένας αριθμός με ψηφιοποιημένο, τυχαίο τρόπο και με βάση αυτόν τον τυχαίο αριθμό καθορίστηκε η σειρά επιτυχίας στο συγκεκριμένο σχολείο και υπήρξε η δυνατότητα της άμεσης εξαγωγής των αποτελεσμάτων ανά σχολική μονάδα. Παράλληλα οι γονείς ενημερώθηκαν αμέσως μετά την εξαγωγή των αποτελεσμάτων με SMS για την επιτυχία του παιδιού τους. Επίσης οι γονείς έχουν τη δυνατότητα με τους κωδικούς τους στο taxisnet να μπουν στην πλατφόρμα των αιτήσεων και να ενημερωθούν για τα αποτελέσματα.
Οι εξετάσεις για τα Πρότυπα πάλι έγιναν ομαλά. Υπήρξε μια μικρή καθυστέρηση στην αποστολή των θεμάτων που οφειλόταν στο γεγονός ότι σε κάποια εξεταστικά κέντρα υπήρχε μεγάλος αριθμός υποψηφίων μαθητών και λόγω του νεαρού της ηλικίας ο έλεγχος και η τακτοποίηση των μαθητών στις αίθουσες που εξετάζονταν ήταν χρονοβόρα.
Πόσοι πήραν μέρος σε κλήρωση και εξετάσεις
Στην κλήρωση των πειραματικών σχολείων που έγινε την περασμένη εβδομάδα συμμετείχαν συνολικά 9.028 μαθητές διεκδικώντας 2.405 θέσεις. Το σχολικό έτος 2020-2021 συμμετείχαν σε αυτήν 8.222 μαθητές διεκδικώντας 2.148 θέσεις.
Σημειώθηκε έτσι όπως δείχνουν τα στοιχεία αύξηση πάνω από 9% στον αριθμό των υποψηφίων σε σχέση με το 2021.
Η μεγαλύτερη αύξηση εμφανίστηκε στην Αττική με ποσοστό 32%, στην Κρήτη 28% και στη Θεσσαλία 15%. Επίσης σε πόλεις όπου πρόσφατα δημιουργήθηκαν πειραματικά σχολεία οι γονείς δεν γνωρίζουν το έργο τους, δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για τους σκοπούς των σχολείων, συνεπώς είναι πιο διστακτικοί στο να φοιτήσουν τα παιδιά τους σε ένα τέτοιο σχολείο.
Αντίστοιχα, στις φετινές εξετάσεις για τα Πρότυπα συμμετείχαν 8.743 υποψήφιοι για 1.766 θέσεις, ενώ το 2020 – 2021 συμμετείχαν 7.768 για 1.859 θέσεις. Σημειώθηκε κατ’ επέκταση αύξηση της τάξης του 12% στον αριθμό των υποψηφίων.
Η αύξηση της ζήτησης στα Πρότυπα δεν εμφάνισε μεγάλες διαφοροποιήσεις – αντίστοιχες με αυτές των πειραματικών από περιφέρεια σε περιφέρεια. Κυμάνθηκε στο 25% στη Στερεά Ελλάδα, 16% στην Ηπειρο, 15% στη Θεσσαλία, 14% στην Αττική.
Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε σε περιοχές όπου τα πρότυπα σχολεία δημιουργήθηκαν το προηγούμενο έτος.
Τα δημοφιλέστερα σχολεία
Οπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του «Το Βήμα», τα σχολεία που κέρδισαν την εμπιστοσύνη των πολιτών ήταν τα σχολεία με τη μεγαλύτερη παράδοση (όπως για παράδειγμα το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Πειραματικό Σχολείο Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας) αλλά και σχολεία της Αττικής που πρόσφατα χαρακτηρίστηκαν ως πειραματικά, όπως για παράδειγμα το 26ο Πειραματικό Γυμνάσιο-Μαράσλειο, όπου για 17 θέσεις υπήρξαν 924 αιτήσεις, ή το Πειραματικό Λύκειο Αμαρουσίου, όπου για 9 θέσεις υπήρξαν 296 αιτήσεις.
Η κυριαρχία των φροντιστηρίων και το αίτημα για μίνι μηχανογραφικό
Και φέτος η προετοιμασία πολλών υποψήφιων νέων για τα πρότυπα σχολεία (που δέχονταν μαθητές με εξετάσεις, σε αντίθεση με τα πειραματικά που δέχονταν με κλήρωση) αφέθηκε στα φροντιστήρια. Γεγονός που αποκαλύπτει για μία ακόμη φορά το εκπαιδευτικό «κενό» που υπάρχει στη χώρα και τη… δωρεάν παιδεία της.
Το ενδιαφέρον για τα προγράμματά τους ήταν μεγάλο, οι υποψήφιοι πολλοί και η διαγωνιστική διαδικασία απαιτούσε προσπάθεια, παρότι οι ερωτήσεις στις οποίες εξετάστηκαν οι νέοι στη Νεοελληνική Γλώσσα και τα Μαθηματικά ήταν τυπικές ερωτήσεις κατανόησης της ύλης των προηγούμενων τάξεων των σχολείων τους. Υπό μια έννοια βέβαια το σημείο στο οποίο πάσχει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Να περάσει από τη θεωρία της γνώσης στην εφαρμογή της στην καθημερινή ζωή: πειράματα, συλλογικές εργασίες, έρευνα. Αντί για διαλέξεις, αποστήθιση, εξετάσεις.
Σε ορισμένα σχολεία του δικτύου της χώρας ωστόσο οι «βάσεις» εισαγωγής αποδείχθηκαν πολύ υψηλές σε σχέση με άλλα, κυρίως λόγω του φήμης ή της γεωγραφικής τους θέσης. Αλλα σχολεία δηλαδή είχαν υψηλό ανταγωνισμό και άλλα χαμηλότερο. Το γεγονός αυτό οδήγησε και στην υποβολή αιτήματος από εκπαιδευτικούς που ασχολήθηκαν με το θέμα για την πιθανή δημιουργία ενός «μίνι» Μηχανογραφικού Δελτίου ετησίως για την εισαγωγή στα προγράμματά τους με λίγες επιλογές, στις οποίες κάποιος θα συμπληρώνει το σχολείο της πρώτης επιλογής του, αλλά θα συμπεριλαμβάνει και μια δεύτερη ή τρίτη επιλογή για την περίπτωση όπου δεν θα τα καταφέρει σε αυτήν.
