Για το πρώτο πεσμένο κομμάτι ενός εξαιρετικά απειλητικού ντόμινο, κάνει λόγο ο Guardian, μιλώντας για την καταστροφική οικονομική κρίση και τη συνακόλουθη κοινωνική αναταραχή που έφερε τις τελευταίες ημέρες το νησιωτικό κράτος της Σρι Λάνκα στα παγκόσμια πρωτοσέλιδα.
Σε πρόσφατο δημοσίευμά της, η βρετανική εφημερίδα επικαλείται εκθέσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που διαπνέονται από τον φόβο ότι το χάος στη Σρι Λάνκα δεν αποτελεί την εξαίρεση στο παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό, αλλά την πρώτη πράξη μιας (ακόμη) παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που τροφοδοτείται από φαινόμενα όπως η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Δεκάδες χώρες σε κίνδυνο
Μάλιστα, παραπέμπει σε δήλωση του προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας, Ντέιβιντ Μάλπας, ο οποίος τον προηγούμενο μήνα είχε εκφράσει «βαθιά ανήσυχος» για τις χώρες χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων, που «ξαφνικά αντιμετωπίζουν αιφνίδιες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, των λιπασμάτων και των τροφίμων, αλλά και την πιθανότητα αύξησης των επιτοκίων δανεισμού».
Ήδη το ΔΝΤ έχει ξεκινήσει συζητήσεις με αξιωματούχους του Κολόμπο, για την παροχή οικονομικής βοήθειας – αλλά και το προαπαιτούμενο σκληρό πακέτο κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα, το Ταμείο συνομιλεί για τη διάσωση της Αιγύπτου και της Τυνησίας – δυο χώρες που στηρίζονται πολύ στις ουκρανικές και ρωσικές εισαγωγές σιτηρών – αλλά και του Πακιστάν που έχει αναγκαστεί να επιβάλει διακοπές ρεύματος εξαιτίας του υψηλού κόστους της εισαγόμενης ενέργειας.
Άλλα κράτη που φαίνονται να κινδυνεύουν, είναι μια σειρά από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής (Γκάνα, Κένυα, Νότια Αφρική και Αιθιοπία). Στη Λατινική Αμερική, η Αργεντινή έχει ήδη υπογράψει συμφωνία $4,5 δισ. με το ΔΝΤ, ενώ το Ελ Σαλβαδόρ και το Περού βρίσκονται επίσης στο χείλος του γκρεμού.
Αιτίες των παγκόσμιων κλυδωνισμών
Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει δηλώσει ότι σχεδόν το 60% των φτωχότερων χωρών του πλανήτη βρίσκονταν κοντά στη χρεοκοπία ή την είχαν ήδη φτάσει ήδη πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ενώ το κόστος της εξυπηρέτησης των δανείων τους αυξάνεται ραγδαία, ιδίως στις περιπτώσεις χωρών που έχουν συσσωρεύσει δάνεια σε συνάλλαγμα. Ο πόλεμος της Ουκρανίας έχει στρέψει τους επενδυτές στο ασφαλέστερο αμερικανικό δολάριο, «ρίχνοντας» την αξία των νομισμάτων των αναδυόμενων οικονομιών. Και η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού από την αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα έχει εντείνει το πρόβλημα.
Όμως πώς κατέκτησε η Σρι Λάνκα τα θλιβερά πρωτεία, καταλήγοντας στις εικόνες αδιανόητης βίας που κάνουν πλέον τον γύρο του κόσμου;
Όπως αναφέρει το Reuters, 13 χρόνια μετά τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, το νησί των 22 εκατ. κατοίκων έχει κατακλυστεί από την οργή των πολιτών για τις ελλείψεις σε βασικά αγαθά, την αύξηση των τιμών και – κυρίως – τα διαρκή blackout.
Η Ινδία, γειτονική χώρα της Σρι Λάνκα, έχει προσφέρει δισεκατομμύρια δολάρια επιχειρώντας να τη βοηθήσει να εξασφαλίσει κρίσιμες προμήθειες.
Η Κίνα, που έχει προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις στον τομέα των υποδομών της χώρας τα τελευταία χρόνια, σε κάτι που οι αναλυτές περιγράφουν ως απόπειρα άσκησης επιρροής στην ασιατική ήπειρο, δεν έχει παρέμβει δημοσίων, όμως έχει αναφέρει ότι στηρίζει τις προσπάθειες αναδιάρθρωσης του χρέους της Σρι Λάνκα.
Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο;
Σύμφωνα με αναλυτές που επικαλείται το Reuters, η κακή οικονομική διαχείριση από διαδοχικές κυβερνήσεις αποδυνάμωσε την οικονομία της χώρας, με τις κρατικές δαπάνες να ξεπερνούν τα δημόσια έσοδα και την παραγωγή εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών να κινείται σε ανεπαρκή επίπεδα.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε ως αποτέλεσμα των μεγάλων φοροαπαλλαγών που ενέκρινε η κυβέρνηση του Γκοταμπάγια Ρατζαπάσκα αμέσως μόλις εξελέγη, το 2019. Λίγους μήνες αργότερα, η πανδημία του κοροναϊού άλλαξε τα δημοσιονομικά δεδομένα.
Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων της Σρι Λάνκα, που προκύπτουν κυρίως από τη βιομηχανία του τουρισμού, εξανεμίστηκαν, ενώ ταυτόχρονα περιορίστηκαν και τα εμβάσματα των πολιτών που εργάζονται ως μετανάστες σε άλλες χώρες. Όσα εκ των τελευταίων συνέχισαν να εισρέουν στη χώρα, ήταν κατ’ ουσίαν μειωμένα, εξαιτίας της μεταβαλλόμενης ισοτιμίας.
Οίκοι αξιολόγησης, που ανησυχούσαν για το οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης και την ικανότητά της να εξυπηρετήσει το μεγάλο εξωτερικό χρέος, υποβάθμιζαν την κατάταξη της Σρι Λάνκα από το 2020 και έπειτα, εντέλει αφήνοντας τη χώρα εκτός των διεθνών χρηματοπιστωτικών αγορών.
Για να κρατήσει ζωντανή την οικονομία της χώρας, η κυβέρνηση στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στα αποθεματικά συναλλάγματος, δαπανώντας εντέλει περισσότερο από το 70% μέσα σε δυο χρόνια.
Τι έκανε η κυβέρνηση;
Παρά το διαρκώς επιδεινούμενο οικονομικό περιβάλλον, η κυβέρνηση Ρατζαπάσκα αρχικά απέφευγε τις συνομιλίες με το ΔΝΤ.
Επί σειρά μηνών, ηγέτες της αντιπολίτευσης και ορισμένοι οικονομολόγοι παρότρυναν την κυβέρνηση να αναλάβει δράση, όμως εκείνη τηρούσε στάση αναμονής, ελπίζοντας στην ανάκαμψη του τουρισμού και την επιστροφή των εμβασμάτων.
Εντέλει, και με επίγνωση του μεγέθους της κρίσης, η κυβέρνηση αιτήθηκε βοήθειας από κράτη όπως η Ινδία και η Κίνα, τοπικές υπερδυνάμεις που παραδοσιακά επιχειρούσαν να ασκήσουν επιρροή στο νησί με τη μεγάλη γεωπολιτική σημασία.
Συνολικά, το Νέο Δελχί αναφέρει ότι στη διάρκεια του έτους έχει προσφέρει στη Σρι Λάνκα υποστήριξη που ξεπερνά τα $3,5 δισ.
Στις αρχές του 2022, ο πρόεδρος Ρατζαπάσκα ζήτησε από την Κίνα την αναδιάρθρωση των πληρωμών του χρέους της χώρας του προς το Πεκίνο (περίπου $3,5 δισ.).
Τελικά, η χώρα αναγκάστηκε να στραφεί στο ΔΝΤ.
Παρά τη διεθνή υποστήριξη, οι ελλείψεις καυσίμων έχουν ως αποτέλεσμα τις μεγάλες ουρές στα πρατήρια, αλλά και τα συχνά μπλακ άουτ. Ταυτόχρονα, σημαντικά φάρμακα βρίσκονται σε έλλειψη.
Τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή;
Αν και οι διαδηλωτές ζητούσαν την παραίτηση του προέδρου της χώρας, εκείνος φαίνεται αποφασισμένος να παραμείνει στην εξουσία. Σε σημερινές του δηλώσεις, τις πρώτες μετά το ξέσπασμα των διαδηλώσεων τον προηγούμενο μήνα – και την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης που ακολούθησε – ο Ρατζαπάσκα ορκίστηκε να αποκαταστήσει την τάξη.
Όπως αναφέρει το BBC, ισχυρίστηκε ότι είναι διατεθειμένος να παραχωρήσει στο κοινοβούλιο κάποιες από τις προωθημένες εξουσίες που του εξασφαλίζει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, χωρίς ωστόσο να θέσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Το βρετανικό μέσο σημειώνει ότι μεγάλη μερίδα των πολιτών εμφανίζονται απογοητευμένοι, και συνεχίζουν να διεκδικούν την παραίτησή του. Στα κοινωνικά δίκτυα, πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο εξαναγκασμός του πρωθυπουργού της χώρας και αδερφού του προέδρου, Μαχίντα Ρατζαπάσκα, σε παραίτηση στις αρχές της εβδομάδας ήταν μόνο η αρχή, ενώ τον κατηγορούν για κύμα βίας και τρομοκρατίας.
Αιτία για το τελευταίο, η επίθεση υποστηρικτών του Μαχίντα Ρατζαπάσκα σε διαδηλωτές που διαμαρτύρονταν ειρηνικά τη Δευτέρα (όπως και τις προηγούμενες εβδομάδες) και η καταστροφή δυο σημείων διαμαρτυρίας όπου ήταν συγκεντρωμένοι χιλιάδες διαδηλωτές.
Η επίθεση των υποστηρικτών της κυβέρνησης, είχε ως αποτέλεσμα ένα νέο κύμα βίας, με εξοργισμένους διαδηλωτές να θέτουν στο στόχαστρο περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στην προεδρική οικογένεια και σε πολιτικούς που την υποστηρίζουν.
Ανάμεσά τους και καταστήματα κοντά στο Κολόμπο, αλλά και ένα θέρετρο που ανήκει σε έναν από τους γιους του Μαχίντα Ρατζαπάσκα και τα οποία έγιναν παρανάλωμα του πυρός.
Ο πρώην πρωθυπουργός, που έχει στο ιστορικό του και δυο θητείες ως πρόεδρος της χώρας, πλέον έχει βρει καταφύγιο σε ναυτική βάση στα βορειοανατολικά της Σρι Λάνκα, καθώς υπάρχουν φόβοι για την ασφάλειά του, σύμφωνα με τον στρατό.
Ταυτόχρονα, οι δυνάμεις ασφαλείας που είναι ανεπτυγμένες σε όλη τη χώρα, έχουν εντολή να πυροβολούν όσους εντοπίζουν να κάνουν πλιάτσικο.
Ο Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα δεν αναφέρθηκε καθόλου στον ρόλο των φιλοκυβερνητικών ομάδων στην πρόκληση της βίας, παρά μόνο καταδίκασε τις πράξεις του όχλου και ορκίστηκε να τις καταστείλει εξαντλώντας την αυστηρότητα του Νόμου.
Σε όλη τη χώρα έχει επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας, η οποία ανεστάλη για λίγες ώρες το πρωί της Πέμπτης, μόνο και μόνο για να επιβληθεί εκ νέου το απόγευμα. Ταυτόχρονα, δημοσίευμα του BBC αναφέρει ότι οι κάτοικοι του Κολόμπο είχαν αρχίσει να σχηματίζουν ουρές στα πρατήρια καυσίμων ήδη πριν την άρση της απαγόρευσης κυκλοφορίας, ενώ η κίνηση στους δρόμους αυξήθηκε, καθώς οι πολίτες έσπευσαν να προμηθευτούν είδη πρώτης ανάγκης.
Γιατί είναι τόσο θυμωμένοι οι πολίτες – και έχουν εναλλακτική;
Ο θυμός στρέφεται σε μεγάλο βαθμό σε βάρος της οικογένειας Ρατζαπάκσα, με πολλούς πολίτες να θεωρούν τον Μαχίντα υπεύθυνο για τη λείανση του εδάφους προς τη λεηλασία του πλούτου της Σρι Λάνκα από την οικογένειά του.
Όλοι οι αδερφοί του προέδρου, όπως και κάποια από τα ανίψια του, βρίσκονταν σε θέσεις-κλειδιά στην κυβέρνηση, πριν εξαναγκαστούν σε παραίτηση από την αγανάκτηση των πολιτών.
Στη διάρκεια του σημερινού του διαγγέλματος, ο Ρατζαπάκσα ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να ορίσει νέο πρωθυπουργό, αλλά και υπουργικό συμβούλιο.
«Φαβορί» για τη θέση θεωρείται ο Ρανίλ Γουικρεμεσίνγκε, επαγγελματίας πολιτικός εδώ και δεκαετίες, που έχει υπάρξει πρωθυπουργός της χώρας αρκετές φορές στο παρελθόν.
Αν η πρόβλεψη αποδειχθεί σωστή, οι ειδικοί πιστεύουν ότι πιθανώς θα εγγυηθεί την ασφάλεια της οικογένειας Ρατζαπάκσα και θα προσφέρει ασφαλή διαφυγή σε περίπτωση που τη ζητήσουν. Ωστόσο, δεν είναι πρόσωπο κοινής αποδοχής από την αντιπολίτευση και τους πολίτες.
Ο Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα δήλωσε στο διάγγελμά του ότι συζητά και με άλλα πολιτικά κόμματα, ελπίζοντας να σχηματίσει οικουμενική κυβέρνηση. Όμως η αξιωματική αντιπολίτευση δήλωσε ότι δεν θα συμμετέχει σε μεταβατικό κυβερνητικό σχήμα, αν δεν εξασφαλίσει πρώτα την παραίτηση του προέδρου.
Πηγή: Guardian, Reuters, BBC
