Η9η Μαΐου, η Ημέρα της Ευρώπης, είναι μια μέρα υψηλού πολιτικού συμβολισμού και θεσμικής παράδοσης για κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης που υπερηφανεύεται για την ευρωπαϊκή του ταυτότητα. Οπως και η Ελλάδα, που χάρη στην πολιτική ευφυΐα και τόλμη του Κωνσταντίνου Καραμανλή συνέδεσε από νωρίς το ιστορικό της πεπρωμένο με το ενωσιακό εγχείρημα.
Ωστόσο, η φετινή 9η Μαΐου δεν είναι μόνο μια γιορτή για τη σπουδαιότητα του ευρωπαϊκού οράματος που ο Robert Schuman διατύπωσε πριν από 72 χρόνια στη Διακήρυξή του. Συμπίπτει και με μια άλλη ιστορική στιγμή, την ολοκλήρωση της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης. Η Διάσκεψη ήταν ένα πρωτόγνωρο πολιτικό βήμα, μια άσκηση εφαρμοσμένης Δημοκρατίας για την Ενωση. Μέσα από μια πρωτοφανή συμμετοχική διαδικασία και υπό το βάρος σημαντικών διεθνών εξελίξεων, η Ολομέλεια της Διάσκεψης υιοθέτησε 49 προτάσεις σε 9 θεματικούς τομείς, με τουλάχιστον 300 μέτρα για την επίτευξή τους, στη βάση 178 συστάσεων από τις Ομάδες Ευρωπαίων Πολιτών, της συνεισφοράς των Εθνικών Ομάδων Πολιτών και 43.734 εισηγήσεων για τις 16.274 ιδέες που καταγράφηκαν στην πολύγλωσση ψηφιακή πλατφόρμα. Ανήμερα της Ημέρας της Ευρώπης παρουσιάζεται στο Στρασβούργο η τελική έκθεση και ανοίγει ο δρόμος για να μετατραπούν οι προτάσεις των πολιτών σε ευρωπαϊκές μεταρρυθμίσεις.
Μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για να θωρακιστεί η Ευρώπη απέναντι στις κρίσεις. Τις κρίσεις που χρόνια τώρα ενδυναμώνουν την Ευρωπαϊκή Ενωση, έστω και αργά ή αποσπασματικά. Και την «αναγκάζουν» να αναπτύσσει νέα εργαλεία για να ανταποκριθεί καλύτερα στην επόμενη πρόκληση – οικονομική, θεσμική, προσφυγική, νομιμοποίησης, λαϊκισμού. Αυτό έγινε και με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2009, που «γέννησε» καινοτόμους οικονομικούς μηχανισμούς. Αυτό έγινε και με την πανδημία, που δημιούργησε το Ταμείο Ανάκαμψης, το πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα Εμβολιασμού και το Ψηφιακό Πιστοποιητικό. Αυτό πρέπει να γίνει και μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Πρόκειται για μία από τις σοβαρότερες και πιο πολυδιάστατες κρίσεις στην ιστορία της ΕΕ: ενεργειακή, οικονομική, πολιτικοοικονομική, αλλά πρωτίστως κρίση ασφαλείας. Είναι πιθανόν η «11η Σεπτεμβρίου της ηπείρου μας», που την αφύπνισε και τη «σπρώχνει» να μετουσιωθεί σε χώρο κοινής ασφάλειας, με ενιαία ολοκληρωμένη πολιτική άμυνας και ισχυρή φωνή διεθνώς.
Παράλληλα, η επόμενη μεγάλη κρίση είναι ήδη προ των πυλών της Ευρώπης: ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα, ως συνέπεια του δυσχερούς επισιτιστικού εφοδιασμού, της αύξησης τιμών αλλά και της κλιματικής αλλαγής. Αυτή τη φορά η Ευρώπη πρέπει να είναι έτοιμη να απαντήσει. Συλλογικά και ενωμένα. Με αλληλεγγύη προς τις χώρες πρώτης υποδοχής, δίκαιη κατανομή των βαρών και αποτελεσματική προστασία των συνόρων από κάθε επιβουλή κυριαρχίας και υβριδική απειλή.
Ομως, πέρα από τις επιμέρους κρίσεις που αποδεδειγμένα ξεπερνά, είναι η στιγμή η Ευρωπαϊκή Ενωση να επιταχύνει συνολικά τη διαδικασία ολοκλήρωσής της. Να προωθήσει την εμβάθυνση σε πολιτικές που τα κράτη- μέλη ακόμα αποκλίνουν. Και να δώσει ρεαλιστικές απαντήσεις τόσο στα προβλήματα καθημερινότητας του ευρωπαίου πολίτη όσο και στα μεγάλα πολιτικά ζητήματα της ενέργειας, της διεύρυνσης, της μετανάστευσης, της άμυνας και του κράτους δικαίου.
Ηδη, ο ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, απευθυνόμενος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ζήτησε να επανεξετάσουμε τους υπάρχοντες ευρωπαϊκούς μηχανισμούς. Γιατί, αν και αποτελεσματικοί ως τώρα, δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσει η Ευρώπη τα σύγχρονα σύνθετα προβλήματα, ούτε για να πορευτεί με αυτοπεποίθηση στο μέλλον. Αντίστοιχα, ο πρόεδρος Μακρόν έχει θέσει επανειλημμένα ως στρατηγική προτεραιότητά του μια γεωπολιτικά ισχυρή Ευρώπη. Και θα ξεδιπλώσει και αύριο κατά την τελετή λήξης της Διάσκεψης το όραμά του για μια Ευρωπαϊκή Ενωση στρατηγικά αυτόνομη, κυρίαρχη, με δικές της ολοκληρωμένες πολιτικές και ίδια μέσα για την εφαρμογή τους.
Ομως, το μήνυμα πρέπει να είναι καθολικό και όχι αποσπασματικό. Σε μια εποχή που οι βεβαιότητες έχουν τελειώσει, όλες οι ευρωπαϊκές ηγεσίες χρειάζεται να επαναεπιβεβαιώσουν με πράξεις τη δέσμευσή τους στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Και να δώσουν στην Ενωση την απαραίτητη ώθηση για να προχωρήσει μπροστά. Με ανανεωμένο όραμα, πολιτικό ρεαλισμό και καινοτόμα σκέψη.
Αυτή είναι η Ευρώπη που θέλουμε να γιορτάζουμε: η ισχυρότερη, περισσότερη και καλύτερα προετοιμασμένη Ευρώπη. Μόνο αυτή μπορεί να εγγυηθεί το κοινό μέλλον ασφάλειας και ευημερίας των λαών μας. Μόνο αυτή μπορεί να σταθεί ασπίδα στις τρέχουσες και μελλοντικές κρίσεις.
Χρόνια πολλά, Ευρώπη!
*Ο κ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης είναι αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για Ευρωπαϊκά Θέματα.
