«Τι κίνδυνο, αναρωτιέμαι, εγκυμονεί για το κράτος η κατοχή 11 βιβλίων στο κελί και όχι 10; Μόνο ένα αυταρχικό καθεστώς μπορεί να απαντήσει σε αυτές τις ερωτήσεις» έγραψε ο Τόμας ντε Βαάλ λίγες μέρες πριν από την καταδίκη σε ισόβια του Οσμάν Καβαλά. Ο γνωστός συγγραφέας και αναλυτής ανέπτυξε επαφή και έστελνε βιβλία στον τούρκο επιχειρηματία, φιλάνθρωπο και ακτιβιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενόσω αυτός παρέμενε προφυλακισμένος για τεσσεράμισι χρόνια στις φυλακές της Σηλυβρίας με την κατηγορία της κατασκοπείας. Η κατηγορία δεν στοιχειοθετήθηκε επαρκώς σύμφωνα με το δικαστήριο, το οποίο ωστόσο επέβαλε την περασμένη Δευτέρα ισόβια κάθειρξη χωρίς αναστολή στον Καβαλά με την κατηγορία ότι χρηματοδότησε τις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί (2013) προκειμένου να ανατρέψει την κυβέρνηση. Την ίδια μέρα, το 13ο Βαρύ Ποινικό Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης καταδίκασε άλλους επτά συγκατηγορούμενούς του σε κάθειρξη 18 ετών.
«Σύμβολο μισαλλοδοξίας»
«Η δίκη του Καβαλά θεωρείται από πολλούς τοπικούς και διεθνείς παρατηρητές ως σύμβολο της μισαλλοδοξίας του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη διαφωνία, η οποία έχει αυξηθεί από την εισαγωγή του προεδρικού συστήματος διακυβέρνησης το 2018» υπογράμμισε σε άρθρο της η ιστοσελίδα Ahval, ενώ ως το «χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα» χαρακτήρισε την καταδίκη του 64χρονου η Εμα Σινκλέρ-Γουέμπ, διευθύντρια του Τουρκικού Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW).
Χιλιάδες Τούρκοι διαφόρων ιδιοτήτων, ηλικιών και επαγγελμάτων είναι φυλακισμένοι στην πατρίδα τους. Η κραυγαλέα υπόθεση του Καβαλά, ενός ανθρώπου που έχει και ελληνικές ρίζες, υπενθυμίζει ότι το κράτος δικαίου συνεχίζει να βάλλεται βάναυσα στη γειτονική μας χώρα, ιδιαίτερα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 που ουσιαστικά «επέτρεψε» στο καθεστώς να προχωρήσει σε πογκρόμ εκκαθαρίσεων και φυλακίσεων.
Αντιδράσεις από ΗΠΑ και Ευρώπη
Οι διεθνείς αντιδράσεις ήταν άμεσες, με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να εκφράζει «βαθύ προβληματισμό και απογοήτευση», ζητώντας αφενός την απελευθέρωση του επιχειρηματία και αφετέρου τονίζοντας τη σοβαρή ανησυχία των Αμερικανών για τη «συνεχιζόμενη δικαστική παρενόχληση της κοινωνίας των πολιτών, των μέσων ενημέρωσης, των πολιτικών και επιχειρηματικών ηγετών στην Τουρκία».
«Αναμένουμε να δούμε τον Οσμάν Καβάλα να αποφυλακίζεται αμέσως» ανέφερε το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών, ενώ «λύπη» για την απόφαση και άμεση αποφυλάκιση ζήτησε ο ύπατος εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ. Εξίσου σκληρή γλώσσα χρησιμοποίησε το Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς η υπόθεση Καβαλά έχει παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ).
Οι καταδίκες και ο ρεαλισμός
Παρότι οι αντιδράσεις των Δυτικών σε ρητορικό επίπεδο είναι σαφείς και καταδικαστικές, εγείρεται ένα ζήτημα πρακτικό: Πόση αξία και έμφαση δίνουν ουσιαστικά οι δυτικοί αξιωματούχοι σε αυτό που οι ίδιοι αποκαλούν «δυτικές αξίες», όπως το κράτος δικαίου, η ελευθερία του λόγου και του Τύπου, όταν την ίδια στιγμή και με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία επιτρέπουν στην Αγκυρα να παρακάμπτει το σύνολο του καθεστώτος κυρώσεων που έχουν επιβληθεί; Μήπως τελικά χύνονται «κροκοδείλια δάκρυα» που… εξατμίζονται ενώπιον του ρεαλισμού;
Τα παραδείγματα είναι πολλά. Τον περασμένο Μάρτιο ο Ολαφ Σολτς επισκέφθηκε την Τουρκία όπου συναντήθηκε με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι γερμανοί αξιωματούχοι έκαναν λόγο για «επίθεση γοητείας» του τούρκου προέδρου προς τον γερμανό καγκελάριο, ενώ η κατ’ ιδίαν συνομιλία τους πήγε εξαιρετικά. Σε αυτή τη συνομιλία, όπως σημειώνουν αρμόδιες πηγές, ο κ. Σολτς δεν αναφέρθηκε καθόλου στην υπόθεση Καβαλά, ενώ φαίνεται πως έθεσε σχεδόν… μονολεκτικά το ζήτημα της ελευθερίας της έκφρασης στην Τουρκία. Ολα αυτά, ενώ μόλις τον περασμένο Οκτώβριο ο κ. Ερντογάν είχε ανακοινώσει την απέλαση 10 πρεσβευτών από την Αγκυρα – μεταξύ των οποίων και του Γερμανού – επειδή είχαν ζητήσει… την αποφυλάκιση του Καβαλά.
Η γενοκτονία και τα συμφέροντα
Παρά τις τεταμένες σχέσεις Ουάσιγκτον – Αγκυρας τα τελευταία χρόνια, οι Αμερικανοί είδαν ευθύς εξαρχής με καλό «μάτι» την τουρκική προσπάθεια για διαμεσολάβηση στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο. Και γι’ αυτό έσπευσαν να επαινέσουν την Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό, η θεμελίωση του αμερικανοτουρκικού Στρατηγικού Μηχανισμού δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία, όπως και η επιστολή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προς το Κογκρέσο, όπου ζητεί «πράσινο φως» για την πώληση μαχητικών F-16 στην Τουρκία.
Η πρόσφατη αναφορά του Τζο Μπάιντεν στη «γενοκτονία των Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία», υπό την ηγεσία του οποίου οι ΗΠΑ την αναγνώρισαν πέρυσι ως τέτοια, εξόργισε τον Ερντογάν, τουλάχιστον σε ρητορικό επίπεδο. «Αν λέτε γενοκτονία, τότε πρέπει να κοιτάξετε τον εαυτό σας στον καθρέφτη και να κάνετε μια αξιολόγηση. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί, δεν χρειάζεται καν να τους αναφέρω, αυτό που συνέβη είναι ξεκάθαρο» σημείωσε ο τούρκος πρόεδρος, ενώ έκανε λόγο για «βαθιά πληγή» που «αναστατώνει και μειώνει» τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Οι δηλώσεις είναι… λέξεις. Και τόσο οι Τούρκοι, μα κυρίως οι Αμερικανοί, παρά την όποια ρητορική μπορούν να διαχωρίζουν τα συμφέροντα από τις αξίες. Και εν προκειμένω, τα πράγματα μοιάζουν ξεκάθαρα.
«Πιστεύαμε σε δύο Τουρκίες»
Ενδεχομένως στην περίπτωση της Αγκυρας να ταιριάζει η αποστροφή του γάλλου θεολόγου και ιστορικού Ζαν-Φρανσουά Κολόσιμο: «Εκτιμήσαμε λανθασμένα την αλλοτρίωση που προκάλεσε ο εκδυτικισμός του Ατατούρκ γιατί έτσι μας βόλευε. Δεν αποτιμήσαμε σωστά την καταπίεση που επέφερε ο εξισλαμισμός του Ερντογάν όσο δεν μας ενοχλούσε. Θελήσαμε να πιστέψουμε ότι υπάρχουν δύο Τουρκίες, μια καλή και μια κακή. Και ότι μπορούσαμε να διαλέξουμε ανάμεσά τους. Η Τουρκία είναι μόνο μία και έχει δοκιμάσει όλες τις ακραίες επιλογές».
