Το πρώτο στοιχείο που προσέχει όποιος έχει την τύχη να συζητήσει με τη Σάνα Μάριν είναι ο τρόπος που εκφράζεται. Είναι συνεκτικός και αποπνέει μια αποφασιστικότητα που δεν είναι απαραίτητο να διαθέτει ένας πολιτικός στην ηλικία των μόλις 37 ετών. Στην αποκλειστική συνέντευξη (σε εφημερίδα) που παραχώρησε στο «Βήμα» κατά την επίσκεψή της την περασμένη Πέμπτη 28 Απριλίου στην Αθήνα, λίγη ώρα μετά τη συνάντησή της με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, η πρωθυπουργός της Φινλανδίας τονίζει ότι η απόφαση του Ελσίνκι για την κατάθεση αιτήματος ένταξης στο ΝΑΤΟ είναι «ζήτημα εβδομάδων» και αναμένεται να ληφθεί εντός του Μαΐου.
Η κυρία Μάριν δεν πτοείται από τις απειλές που έχουν εκτοξεύσει ρώσοι αξιωματούχοι, σημειώνοντας ότι «είναι ευθύνη μας να βρούμε το σθένος να δράσουμε όταν χρειάζεται». Εμφανίζεται επίσης έτοιμη για επέκταση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ενώ υπογραμμίζει ότι η Φινλανδία είναι ανοιχτή σε λύσεις που θα μειώσουν το ενεργειακό κόστος στην Ευρώπη, όπως π.χ. η επιβολή πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου.
Η πρωθυπουργός της Φινλανδίας Σάνα Μάριν με τον αρχισυντάκτη του «Βήματος» Αγγελο Αθανασόπουλο
«Θέμα εβδομάδων» η απόφαση για το ΝΑΤΟ
Πριν από λίγες εβδομάδες, η κυβέρνηση της Φινλανδίας παρουσίασε μια έκθεση σχετικά με τις Μεταβολές στο Περιβάλλον Ασφαλείας. Στο κείμενο αυτό υπάρχει εκτενής αναφορά στο ενδεχόμενο υποβολής ένταξης στη Βορειοατλαντική Συμμαχία – μια κίνηση που θα μεταβάλει σημαντικά τη «σκακιέρα» της ασφάλειας στη Βόρεια Ευρώπη. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση, η συζήτηση επί της οποίας άρχισε στη Βουλή στις 20 Απριλίου, «εφόσον η Σουηδία και η Φινλανδία γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ, το κατώφλι για τη χρήση στρατιωτικής ισχύος στη Θάλασσα της Βαλτικής θα υψωθεί, κάτι που θα ενίσχυε τη σταθερότητα μακροπρόθεσμα». Το σημαντικό αποτέλεσμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ θα είναι «η κάλυψη από τις εγγυήσεις ασφαλείας του άρθρου 5» τονίζεται.
«Βρισκόμαστε στο μέσον της διαδικασίας μας στη Βουλή. Αναμένω ότι η λήψη της απόφασης για το ΝΑΤΟ θα ληφθεί αρκετά γρήγορα, εντός του Μαΐου. Μιλάμε για εβδομάδες, όχι για μήνες» τονίζει η κυρία Μάριν. Και προσθέτει, εξηγώντας τη σημασία που αποδίδει σε μια κοινή πορεία με τη Σουηδία, που πάντως δεν θα επηρεάσει τις τελικές αποφάσεις του Ελσίνκι: «Είμαστε σε στενή επαφή με τη Σουηδία. Κάθε εβδομάδα συνομιλούμε επί της διαδικασίας και του χρονοδιαγράμματος. Θα ήταν προτιμητέο η Φινλανδία και η Σουηδία να προχωρήσουν προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά δεν υπάρχει απαίτηση να λάβουμε τις ίδιες αποφάσεις. Πιστεύω ότι πορευόμαστε προς την ίδια κατεύθυνση και αυτό είναι σημαντικό επειδή συζητάμε για την ασφάλεια όλης της Βόρειας Ευρώπης. Η Φινλανδία όμως θα λάβει τη δική της απόφαση από τη δική της οπτική».
Υπάρχει πάντα η πιθανότητα ότι η Ρωσία θα δράσει, είτε αποφασίσουμε να κάνουμε αίτηση είτε όχι. Πρέπει να δούμε όλες τις πλευρές, να εκτιμήσουμε τους κινδύνους. Πιστεύω όμως ότι είναι ευθύνη μας να βρούμε το σθένος να δράσουμε όταν χρειάζεται
«Είναι ευθύνη μας να βρούμε το σθένος να δράσουμε»
Η πρόθεση της Φινλανδίας να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ – και μάλιστα σε σύντομο ορίζοντα, καθώς η διαφαινόμενη πρόθεση και της ίδιας της Συμμαχίας είναι να συμπέσει η σχετική απόφαση με τη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης στα τέλη Ιουνίου – έχει ήδη εξοργίσει τη Μόσχα. Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ δήλωσε πρόσφατα ότι «αν η Σουηδία και η Φινλανδία γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ, η έκταση των χερσαίων συνόρων της Συμμαχίας με τη Ρωσία θα διπλασιαστεί. Αν αυτό συμβεί, δεν θα είναι δυνατό να διατηρηθεί το μη πυρηνικό καθεστώς στη Βαλτική. Η ισορροπία θα πρέπει να αποκατασταθεί» είπε, ουσιαστικά προαναγγέλλοντας τη μεταφορά πυρηνικών δυνάμεων. Σε ανάλογο κλίμα κινήθηκε λίγες ημέρες αργότερα και ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ.
Δεν είναι λίγοι όσοι ανησυχούν για πιθανή κλιμάκωση. Η κυρία Μάριν μοιάζει να έχει κατασταλαγμένη άποψη. «Υπάρχει πάντα η πιθανότητα ότι η Ρωσία θα δράσει, είτε αποφασίσουμε να κάνουμε αίτηση είτε όχι. Πρέπει να δούμε όλες τις πλευρές, να εκτιμήσουμε τους κινδύνους. Πιστεύω όμως», υπογραμμίζει, «ότι είναι ευθύνη μας να βρούμε το σθένος να δράσουμε όταν χρειάζεται. Συνεχώς προετοιμαζόμαστε για διαφορετικές ρωσικές κινήσεις, όπως κυβερνοεπιθέσεις, υβριδικές επιχειρήσεις, επιρροή μέσω παραπληροφόρησης. Δεν πρέπει να φοβόμαστε τέτοιες δράσεις, αλλά να λαμβάνουμε τις αποφάσεις μας με βάση τη δική μας οπτική, ώστε οι Φινλανδοί να αισθάνονται ασφαλείς».
Η πρωθυπουργός της σκανδιναβικής χώρας εξαίρει επίσης τη σημασία της συναίνεσης. «Οταν κάτι αφορά την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια της Φινλανδίας, επιδιώκουμε τη μέγιστη συναίνεση» λέει ξεκάθαρα. Και στο σημείο αυτό έχει ένα σημαντικό χαρτί στα χέρια της. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση (τον Μάρτιο), το 62% της κοινής γνώμης τάσσεται υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ – ένα ποσοστό που πριν από μία πενταετία μετά βίας ξεπερνούσε το 21%. Πρόκειται για εντυπωσιακή μεταστροφή για μια χώρα που κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου έμεινε εκτός συμμαχιών και προτίμησε την ουδετερότητα. «Συζητάμε πάλι για την ασφάλειά μας διότι η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία. Αυτό μετέβαλε όλο το περιβάλλον ασφαλείας στην Ευρώπη. Οι καιροί είναι διαφορετικοί και απαιτούν νέες αποφάσεις. Είτε κάνουμε αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ είτε όχι, μόνος γνώμονας για αυτές τις αποφάσεις είναι η ασφάλεια του φινλανδικού λαού» προσθέτει.
Το ζήτημα της ενέργειας θα μπορούσε να σπάσει την ενότητα που έχει δείξει η ΕΕ. Είναι σημαντικό να είμαστε ενωμένοι. Η ενότητα είναι κλειδί, όπως και η επίδειξη αλληλεγγύη
Μια μικρή χώρα με ισχυρές ένοπλες δυνάμεις
Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου πάντως η Φινλανδία έκανε τις επιλογές της. Το 1994 έγινε μέλος του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη (PfP) του ΝΑΤΟ και από το 2015 έχει λάβει καθεστώς ενισχυμένου εταίρου (Enhanced Opportunities Partner – EOP). Ενδιαμέσως, το 1995, έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) και είναι από τα κράτη που υποστηρίζουν την ισχυροποίηση της Ευρώπης στον αμυντικό τομέα. Ωστόσο, δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Σε μια χώρα 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων, η Φινλανδία διαθέτει στρατό 280.000 ενώ οι έφεδροι ανέρχονται σε περίπου 900.000. Σημειώνεται δε ότι μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν καταργήθηκε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, ενώ δεν πρέπει να λησμονείται ότι πρόσφατα το Ελσίνκι έλαβε απόφαση να αγοράσει σημαντικό αριθμό μαχητικών αεροσκαφών F-35.
«Κοιτώντας πίσω στην ιστορία και στον τρόπο με τον οποίο κτίσαμε τις αμυντικές μας ικανότητες και τους πυλώνες της ασφαλείας μας, υπάρχουν ορισμένα ζητήματα-κλειδιά» μας εξηγεί η κυρία Μάριν, «φωτογραφίζοντας» το παρελθόν του Χειμερινού Πολέμου με τη Σοβιετική Ενωση το 1939-1940 και την απώλεια φινλανδικού εδάφους. «Εχουμε ένα αξιόπιστο εθνικό αμυντικό σύστημα, μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη σε σύγκριση με το μέγεθος του έθνους, κάναμε επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και εξοπλισμούς, οικοδομήσαμε εταιρική σχέση με το ΝΑΤΟ, με διάφορα κράτη-μέλη εντός αυτού αλλά και εντός της ΕΕ» σημειώνει. Αυτό το παρελθόν άφησε ένα ιστορικό σημάδι, θα μπορούσε να πει κάποιος, στους Φινλανδούς που πλέον θέλουν να είναι προετοιμασμένοι για όλα. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, η Φινλανδία έχει δημιουργήσει αποθέματα καυσίμων και σιτηρών για περίπου έξι μήνες, ενώ οι φαρμακευτικές εταιρείες υποχρεούνται να έχουν αποθέματα όλων των εισαγόμενων φαρμάκων για 3-10 μήνες. Υπάρχει επίσης η Ενιαία Αρχή Εκτακτων Προμηθειών (Nesa), με προϋπολογισμό 2,5 δισ. ευρώ για τη διασφάλιση στρατηγικών αποθεμάτων.
«Η ενότητα της ΕΕ είναι κλειδί»
Στη σκιά της πρόσφατης απόφασης της Μόσχας να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου σε Πολωνία και Βουλγαρία επειδή δεν δέχθηκαν να πληρώσουν σε ρούβλια, η συνομιλήτριά μας δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών για τη στάση του Ελσίνκι. «Η Φινλανδία είναι έτοιμη για περισσότερες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας και στον ενεργειακό τομέα. Είναι πολύ προβληματικό να αγοράζουμε ρωσικό αέριο, πετρέλαιο και άνθρακα και να χρηματοδοτούμε τον πόλεμο του Πούτιν. Δεν είναι ανεκτό» λέει. «Κατανοούμε φυσικά», προσθέτει, «ότι διαφορετικά κράτη-μέλη έχουν διαφορετικές θέσεις και ότι η μετάβαση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι δουλειά μιας μέρας. Απαιτεί χρόνο και πρέπει να είμαστε ρεαλιστές». Εκφράζει την ανησυχία της ότι «το ζήτημα της ενέργειας θα μπορούσε να σπάσει την ενότητα που έχει δείξει η ΕΕ. Είναι σημαντικό να είμαστε ενωμένοι. Η ενότητα είναι κλειδί, όπως και η επίδειξη αλληλεγγύης. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε αλλήλους στον ενεργειακό μετασχηματισμό. Ενα εργαλείο είναι το Next Generation EU. Εχουμε εργαλεία, πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε» τονίζει.
Η ίδια θεωρεί ότι όλες οι επιλογές για να ελεγχθούν οι ενεργειακές τιμές πρέπει να είναι στο τραπέζι. «Είμαστε πολύ ανοιχτοί στη συζήτηση για επιβολή πλαφόν στις τιμές φυσικού αερίου για να μειώσουμε τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και επίσης για την κοινή προμήθεια αερίου. Πρέπει να σηκώσουμε κάθε πέτρα για να μειώσουμε τις τιμές της ενέργειας», σημειώνει, «διότι πρόκειται για μια δύσκολη κατάσταση για τους απλούς ανθρώπους και τις επιχειρήσεις. Αναφορικά με την κοινή προμήθεια αερίου, είχαμε το μοντέλο της κοινής αγοράς εμβολίων για την COVID-19 και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον μηχανισμό στην ενέργεια» προσθέτει. Και διευκρινίζει ότι «υπάρχουν ακόμη αδιάθετα κονδύλια από το Next Generation EU υπό τη μορφή δανείων. Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε».
«Δεν μπορούμε να εξαρτώμεθα από άλλους να λύσουν τα προβλήματά μας»
Η κυρία Μάριν ανέλαβε την πρωθυπουργία «της πιο ευτυχισμένης χώρας στον κόσμο» σε ηλικία μόλις 34 ετών, το 2019. Σήμερα, μόνο ο πρόεδρος της Χιλής Γκάμπριελ Μπόριτς είναι νεαρότερος ως ηγέτης διεθνώς. Οι γονείς της χώρισαν όταν η ίδια ήταν μικρή και ουσιαστικά τη μεγάλωσε μόνη της η μητέρα της μαζί με τη σύντροφό της.
Προέρχεται από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και προτού αναλάβει την πρωθυπουργία ήταν υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνίων. Πώς είναι άραγε να βρίσκεται κάποιος σε ένα τέτοιο αξίωμα σε τόσο νεαρή ηλικία; τη ρωτάμε. «Η δουλειά του πρωθυπουργού είναι πάντα δύσκολη, είτε είσαι νέος, είτε μεσήλικος ή πιο ηλικιωμένος. Είναι μια δουλειά με πολλές ευθύνες και τα τελευταία χρόνια δεν ήταν εύκολα. Πρώτα ήρθε η πανδημία και τώρα ο πόλεμος. Πρέπει να κάνουμε τη δουλειά μας» λέει με ωριμότητα. Παραδέχεται πάντως ότι «η πολιτική δεν ήταν πάντα στο DNA μου. Οταν ήμουν παιδί και έφηβη, ούτε σκεφτόμουν ότι ήθελα να ασχοληθώ με την πολιτική. Αυτό συνέβη στα είκοσί μου, όταν συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν προβλήματα στον κόσμο και δεν μπορούμε να εξαρτώμεθα από κάποιους άλλους να τα λύσουν. Πρέπει όλοι να κάνουμε όσα μας αναλογούν για να διασφαλίσουμε ότι ο αυριανός κόσμος θα είναι καλύτερος» καταλήγει.
