Είναι ευρέως αποδεκτό ότι δύο μικρές ομάδες συνανθρώπων μας έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας που προκάλεσε ο ιός SARS-CoV-2. Η πρώτη απαρτίζεται από τους λειτουργούς της υγείας, τους αγωνιστές δηλαδή της πρώτης γραμμής (γιατροί, νοσηλευτές, παραϊατρικό και λοιπό προσωπικό), πολλοί από τους οποίους έχασαν τη ζωή τους δίνοντας τη μάχη.
Η δεύτερη ομάδα απαρτίζεται από αφανείς επιστήμονες-ερευνητές (κυρίως των βιολογικών επιστημών), οι οποίοι εργαζόμενοι νυχθημερόν κατάφεραν σε ελάχιστο χρόνο να αποκρυπτογραφήσουν τα, κωδικοποιημένα στο RNA του, μυστικά του εχθρού, να βρουν τρόπους έγκαιρης και έγκυρης ανίχνευσής του (βλέπε PCR tests, rapid tests, self tests κ.λπ.) και να παρασκευάσουν αποτελεσματικά και ασφαλή εμβόλια, θεραπευτικά μονοκλωνικά αντισώματα, αντι-ιικά φάρμακα και όχι μόνο.
Επιστήμονες και «επιστήμονες»
Και όμως την ίδια εποχή, άλλοι συνάδελφοί τους υπέσκαψαν τον αγώνα τους με τις αλαζονικές, ζηλόφθονες και επικίνδυνες ενέργειές τους. Είδαμε αυτά τα χρόνια ακόμη και Νομπελίστες ή πολυαναφερόμενους στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά επιστήμονες(;), να κάνουν το άσπρο μαύρο, τροφοδοτώντας, με τις αθέλητες ή και ηθελημένες ίσως τοποθετήσεις τους, που αποσκοπούσαν στην επαναεπιβεβαίωση του δύοντος εγώ τους και στην πρόσκαιρη προβολή ή επαναπροβολή τους, να αρνούνται ακόμη και την ύπαρξη ή την επικινδυνότητα του ιού, που τον ταύτιζαν με αυτόν της κοινής γρίπης. Ποιον; τον SARS-CοV-2, ο οποίος σε μικρό διάστημα εξαπλώθηκε σε όλη την υφήλιο, σκότωσε 6 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι σήμερα, σφράγισε αρνητικά την υγεία πολλών (να μη λησμονούμε τη χρόνια COVID), χωρίς δε να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ακόμη όλες τις πιθανές επιπτώσεις της μόλυνσης από αυτόν τον συγκεκριμένο ιό, επιπτώσεις οι οποίες είναι πιθανόν να εμφανιστούν μετά από χρόνια. Οι εν λόγω ψευδοεπιστήμονες συχνά, ηθελημένα ή αθέλητα, έγιναν οι σημαίες όλων των κατηγοριών των ΑΝΤΙ- και κυρίως των αρνητών του εμβολιασμού.
Αλλά εκτός από αυτούς, υπήρξαν και οι ημιμαθείς ή εκτός αντικειμένου επιστήμονες, οι οποίοι έχριζαν τους εαυτούς τους ειδικούς και με τις τοποθετήσεις τους στα αδηφάγα ΜΜΕ έπαιξαν τον ρόλο των δολιοφθορέων των μετόπισθεν, παρακωλύοντας κάθε ειλικρινή προσπάθεια καταπολέμησης του εισβολέα ιού, παραπληροφορώντας τους πολίτες. Τα fake news βρέθηκαν στον κολοφώνα της δόξας τους τον καιρό της πανδημίας. Και κύριοι τροφοδότες τους, οι ψευδοεπιστήμονες.
Ανέλιξη με κάθε τρόπο
Αλλά στο σημείο αυτό θα σταθώ για λίγο και σε ένα άλλο φλέγον θέμα που αφορά και στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα και το οποίο αποκαλύφθηκε κατά την πανδημία. Στο κυνήγι της γρήγορης ανέλιξης, της δημιουργίας βιογραφικών και της κακώς εννοούμενης αναγνώρισης στον επιστημονικό χώρο, αρκετοί ερευνητές(;) δημοσιεύσαν και δημοσιεύουν, αν όχι ψευδείς, ατεκμηρίωτες τουλάχιστον εργασίες, με αμφισβητούμενα αποτελέσματα σε χαμηλής απήχησης ή καλύτερα σε χαμηλής στάθμης περιοδικά και μάλιστα με υψηλά χρηματικά κόστη. Δυστυχώς όμως, ακόμη και υψηλής απήχησης, έγκυρα έως σήμερα, επιστημονικά περιοδικά δημοσίευσαν «κακές» εργασίες, χωρίς ουσιαστική ή με πλημμελή και ταχύτατη δήθεν αξιολόγηση από αμφισβητούμενους κριτές. Οι εργασίες αυτές τροφοδότησαν τους παραπληροφορητές με υλικό που προκάλεσε και προκαλεί σύγχυση στο ευρύ κοινό, μειώνοντας σημαντικά την αξιοπιστία των επιστημόνων, των «γνήσιων» επιστημόνων.
Ο κορωνοϊός μπορεί να θέρισε τη ζωή συνανθρώπων μας, να κατέστρεψε οικονομίες, από την άλλη μεριά όμως αποκάλυψε πολλές παθογένειες, που ταλανίζουν όλους και δυστυχώς ανάμεσα στους άλλους και τους επιστήμονες.
Μία πραγματική καταιγίδα περιθωριακής επιστήμης ήλθε στο φως τα χρόνια της πανδημίας. Ευτυχώς όμως, υπάρχει πλέον μία ουσιαστική αντίδραση. Πρόχειρες ή/και ψεύτικες δημοσιεύσεις αποσύρονται από περιοδικά και πολυάριθμες μελέτες που αποκαλύπτουν τα αίσχη των ψευδοεπιστημόνων βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας αποκάλεσε αυτή την έκρηξη της παραπληροφόρησης infodemic, από το pandemic, ενώ χρησιμοποιήθηκε επίσης και ο όρος paperdemic.
Η ευθύνη του Τύπου
Αλλά ας περάσουμε τέλος και στο άλλο σκέλος τού κατ’ εμέ διδύμου της καταστροφής, που δεν είναι άλλο από τα συμπαθή κατά τ’ άλλα στελέχη των πάσης φύσεως ΜΜΕ και κυρίως της τηλεόρασης και του Διαδικτύου. Η ανάγκη της ενημέρωσης της κοινής γνώμης δεν αμφισβητείται. Της ενημέρωσης όμως, όχι της κατάφωρης κατάχρησής της και της παραπληροφόρησης. Αμαθείς και φιλόδοξοι δημοσιογράφοι, ημιμαθείς ή και αμαθείς και φιλόδοξοι μη ειδικοί ή ακόμη και ειδικοί αλλά υπερφίαλοι επιστήμονες βομβαρδίζουν με αχρείαστες, δυσνόητες και συχνά αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες ένα, έτσι και αλλιώς, απαίδευτο κοινό, το οποίο είναι φυσικό να μη γνωρίζει τους ποικίλους ιατρο-βιολογικούς όρους. Υπερπληροφόρηση, παραπληροφόρηση, έλλειψη γνώσεων, κακώς από τους συνεντευξιαζόμενους και φυσικά αναμενόμενη από το ευρύ κοινό κυριάρχησαν. Να το, το εκρηκτικό μείγμα, το οποίο οδηγεί μαθηματικά στην απάθεια, γιατί απάθεια είναι το να ακούμε ακόμη για 25.000 κρούσματα και 50 με 100 θανάτους ημερησίως στη χώρα μας και να το προσπερνούμε.
Ηττοπάθεια ή αναγέννηση;
Ηττα είναι για εμένα η συνεχιζόμενη για 21/2 χρόνια, χωρίς μάλιστα να είμαστε βέβαιοι ακόμη ότι βρισκόμαστε κοντά στο τέλος του πολέμου, απώλεια εκατομμυρίων ψυχών, η καταστροφή της Κοινωνικής Συνοχής, της Οικονομίας και της Παιδείας (με τις δυσκολίες ακόμη και στην ανάγνωση που έχει ήδη διαπιστωθεί στους μαθητές των μικρών τάξεων παγκοσμίως) πολλών χωρών, αλλά και τόσων άλλων δεινών, που προκάλεσε και προκαλεί ο θανατηφόρος και συνάμα ο αποκαλυπτικός, πολλών ανθρώπινων αδυναμιών, ιός.
Παρά την παραπάνω επικριτική προσέγγισή μου, θεωρώ ότι αν η ανθρωπότητα δει τα λάθη της και προσπαθήσει να τα διορθώσει, κυρίως μέσω της αυτοκριτικής, της ανάτασης της Παιδείας, της ειλικρίνειας και της εντιμότητας, που μόνο με αυτή – κατά τον Αλμπέρ Καμύ στο μνημειώδες αλλά και επίκαιρο αριστούργημα του «Η Πανούκλα» – νικιέται η πανδημία, τότε το «ουδέν κακόν αμιγές καλού» των προγόνων μας θα ισχύσει και σήμερα και θα μπορέσουμε τελικώς να μετατρέψουμε την ήττα σε νίκη και να είμαστε έτοιμοι για την επόμενη επίθεση, γιατί δυστυχώς είναι επιστημονικώς βέβαιο ότι θα υπάρξει και επόμενη μάχη.
*Ο κ. Χρήστος Κίττας είναι ομότιμος καθηγητής Ιατρικής Σχολής και πρώην πρύτανης ΕΚΠΑ
