O Τούλιο ντε Ολιβέιρα (Tulio de Oliveira) είναι επικεφαλής μιας ομάδας άξιων ερευνητών στο Πανεπιστήμιο Stellenbosch στη Νότιο Αφρική. Mεταξύ άλλων, η ομάδα έχει αναλάβει τη γονιδιωματική επιτήρηση για τον ιό SARS-CoV-2 και όλες οι αναφορές για την ανάδυση νέων παραλλαγών του ιού στη Νότιο Αφρική έχουν προέλθει από το εργαστήριό του, το οποίο θεωρείται από τα καλύτερα στον κόσμο. Από την αρχή της πανδημίας ο Ντε Ολιβέιρα υπήρξε υπέρμαχος της διαφάνειας και των ανοιχτών δεδομένων: τα ευρήματά του γίνονται αμέσως γνωστά και οι γενετικές αλληλουχίες των παραλλαγών του ιού κατατίθενται σε τράπεζες δεδομένων προσβάσιμες από όλους.
Φαίνεται όμως ότι τώρα έχει δεύτερες σκέψεις. Η ανακοίνωση της ανάδυσης της Ομικρον σήμανε την αναστολή των ταξιδιών από και προς τη χώρα του με καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία της. Μια απόφαση που απεδείχθη άχρηστη αφού ο ιός ήταν ήδη διαδεδομένος και εκτός Νοτίου Αφρικής. Ετσι, ο Ντε Ολιβέιρα δηλώνει αποφασισμένος να ενημερώσει μόνο τις Αρχές της χώρας του την επόμενη φορά που θα εντοπίσει ένα επικίνδυνο στέλεχος.
Αν όντως συμβεί κάτι τέτοιο, ελπίζουν όλοι ότι ο ευσυνείδητος Ντε Ολιβέιρα θα πράξει το σωστό. Αλλά τόσο αυτός όσο και όλοι οι ερευνητές που υποστηρίζουν εμπράκτως την πολιτική των ανοιχτών δεδομένων γίνονται συχνά θύματα της γενναιοδωρίας τους. Δυστυχώς η παράδοση που θέλει τις ακαδημαϊκές σταδιοδρομίες να χτίζονται επί τη βάσει των δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά προϋποθέτει μια κρυψίνοια. Από τον Εβανς, που για χρόνια κρατούσε ζηλόφθονα τις επιγραφές της Γραμμικής Β για τον εαυτό του, μέχρι τους Ουάτσον και Κρικ που βάσισαν το μοντέλο τους για τη διπλή έλικα του DNA στα κλεμμένα δεδομένα της Ρόσαλιντ Φράνκλιν, η ιστορία των επιστημών βρίθει παραδειγμάτων εγωκεντρισμού και δεδομένων που αξιοποιούνται χωρίς να παρέχεται η ενδεδειγμένη αναγνώριση σε αυτούς που τα παρήγαγαν.
Ευτυχώς, ένας νέος αέρας άρχισε να πνέει προερχόμενος κυρίως από τη νέα γενιά ερευνητών, η οποία δείχνει περισσότερο ανοιχτή στα ανοιχτά δεδομένα και καλεί σε αλλαγή πλαισίου για τις δημοσιεύσεις. Ας ελπίσουμε ότι θα εισακουσθούν: ζούμε στην εποχή των μεγάλων δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά τα δεδομένα δεν έχουν καμία αξία αν δεν χρησιμοποιούνται για να γίνει ο κόσμος μας καλύτερος. Και ο κόσμος είναι πάντα καλύτερος όταν τον μοιραζόμαστε.
