Η μαύρη νυχτερίδα έχει εγκαταλείψει το πρόσωπό μου
και ψαλιδίζει τον φωτεινό ουρανό του καλοκαιριού.
Τούμας Τρανστρέμερ
Λέει ο Νικήτας Σινιόσογλου στο βιβλίο του «Ο Καρπός της Ασθενείας μου» (εκδόσεις Κίχλη, 2022):
Ὁ Μονταὶν εἶναι ὁ πρῶτος συγγραφέας ποὺ συνειδητὰ ἀποπειρᾶται τὴν ὤσμωση προσώπου καὶ γραφῆς ἐγκαινιάζοντας τὸ πρωτόγνωρο λογοτεχνικὸ εἶδος τῶν δοκιμῶν (ἡ μετάφραση τοῦ Σεφέρη), τοῦ σχεδιάσματος (ἡ ἀπόδοση τοῦ Βούλγαρη), κοινῶς τοῦ δοκιμίου ὡς πειράματος ἐν ἐξελίξει (μοῦ ἀρέσει νὰ τὸ ὀνομάζω «ἀποπειρογραφία», ποὺ εἶναι ἕνας όρος τοῦ Δανιὴλ Φιλιππίδη.
Ο Δανιήλ Φιλιππίδης είναι απευθείας πρόγονός μου. Ζω μάλιστα στο σπίτι που γεννήθηκε, στις Μηλιές Πηλίου. Χαίρομαι που κατάγομαι από έναν από τους μεγαλύτερους λόγιους που έβγαλε αυτός ο τόπος. Και πρέπει να τον σεβόμαστε. «Αποπειρογραφία», σκέφτομαι και μου έρχεται στον νου μια φράση της Τζόαν Ντίντιον: «Θαυμάζω το γεγονός πως ένα μυαλό που βγαίνει έξω από τον εαυτό του, πρέπει να καταγράφει επίπονα το κάθε τρέμουλό του, θυμάμαι με ενοχλητική σαφήνεια τη γεύση εκείνης της συγκεκριμένης στάχτης». Μετά από τέτοιες προσωπικές διαδρομές, συνέρχομαι, συνδεόμενος ξανά με την ουσία των πράγματων σε αυτόν τον κόσμο κι όσα τρομερά συμβαίνουν.
Σ’ έναν κόσμο που αποτυπώνεται πια μέσα από μια απόκοσμη αφήγηση. Γεμάτη σκόνη, φορτωμένη με ομίχλη, που πυκνώνει, όπως στην αξέχαστη σκηνή με τη πρόσφατα χαμένη Μόνικα Βίτι από την «Κόκκινη Ερημο» του Αντονιόνι, λες και η πρόθεση είναι πραγματικά να χαθείς σε μια καταχνιά. Πληροφοριών; Εκτιμήσεων; Γεγονότων; Ψευδών γεγονότων;
Εχουμε μείνει μόνο να λιβανίζουμε το διεθνές δίκαιο, το οποίο, όπως έλεγε ο Ούγκο Γκρότιους (ολλανδός διπλωμάτης και νομικός του 17ου αιώνα), είναι αυτό που θα μας βοηθήσει να μετατρέψουμε τη ζούγκλα σε ζωολογικό κήπο. Δεν είπε ποτέ όμως ότι θα ευνουχίσει τα σαρκοβόρα για να πάψουν να είναι σαρκοβόρα. Χρειαζόμαστε έναν φορέα που θα έχει τα εργαλεία και την ισχύ για να χωρίσει τα σαρκοβόρα από τα φυτοφάγα και τα σαρκοβόρα μεταξύ τους. Ποιος όμως θα συντονίζει τον φορέα; Κι εμείς; Πώς το βιώνουμε εμείς; Οι θεατές; Μαζική κατάθλιψη;
To DNA, όντας το αποθετήριο της γενετικής πληροφορίας, είναι μόριο εξαιρετικά σταθερό που μπορεί να διατηρηθεί, υπό κατάλληλες συνθήκες, χιλιάδες χρόνια. Αντίθετα το mRNA είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο μόριο, γιατί το μήνυμα πρέπει να αποδομείται και να ανανεώνεται συνεχώς και ταχέως, απαντώντας στις διαρκώς μεταβαλλόμενες λειτουργικές ανάγκες των κυττάρων.
Παρακολούθησε το βλέμμα σου να φεύγει. Ηρεμα και χωρίς να κρίνεις. Να λειτουργεί ως mRNA τεχνολογία όπου ένας εξασθενημένος ή τροποποιημένος ιός παρέχει ένα είδος γενετικής πληροφορίας με δημιουργία αντιγράφων πρωτεϊνικής ακίδας. Η μνήμη είναι ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο στοιχείο του εγκεφάλου, γιατί το μήνυμά της πρέπει να ανανεώνεται και να αποδομείται τάχιστα απαντώντας στις μεταβαλλόμενες λειτουργικές ανάγκες της ζωής μας. Η Μαλβίνα έλεγε «είμαι ο διαρκώς μεταβαλλόμενος εαυτός μου». Είχε δίκιο. Ενας τέτοιος εαυτός δεν είναι αποθετήριο ούτε αποθήκη.
Αυτά ωστόσο αρχίζουν από πολύ νωρίς. Επιτρέψτε μου ένα προσωπικό throwback. Βρίσκομαι σε ένα εξωσχολικό εργαστήριο χειροτεχνίας με άλλα πενήντα παιδάκια. Το μόνο που δεν με ενδιαφέρει είναι να παίξω μαζί τους. Η δασκάλα ενθαρρύνει τη συνεργασία, εγώ έχω κάτσει σε μια γωνία και προσπαθώ να λύσω το δικό μου αποκλειστικό πρόβλημα. Αυτή η ευαισθησία, με τις συνεχείς αποδομήσεις και ανανεώσεις της, μου καθόρισε τον βίο. Αλλά και τις διαπροσωπικές σχέσεις, μέχρι που κατάλαβα πως και λίγο «σταθερό» DNA δεν κάνει κακό.
Επίσης δεν έφτιαχνα το ίδιο πράγμα, έφτιαχνα φόρμες, έστηνα ιστορίες που κατέστρεφα και ανακατασκεύαζα αλλιώς, χρησιμοποιώντας δυο στοιχεία: τα υλικά και την παρατήρηση. Ολα αυτά μέσω της μίμησης αλλά και της φαντασίας. Οπότε τίθεται ένα θέμα ελεύθερης βούλησης από πολύ νωρίς.
Οι νευροεπιστήμες, όπως νευρολογία, ψυχιατρική κ.ά., απορρίπτουν τη συνειδητή ελεύθερη βούληση, μα όχι την αίσθηση αυτοκυριαρχίας του ατόμου.
Σύμφωνα με τις νευροεπιστήμες, το άτομο δεν επιλέγει τα γονίδια, το φύλο του, το αρχικό περιβάλλον και την αρχική διαμόρφωση του εγκεφάλου στη μήτρα, ούτε τις ενδοκρινολογικές του αναλογίες εκκρίσεων αλλά συνδιαμορφώνει τις σωματικές και νευρολογικές του συνθήκες.
Οποιοσδήποτε από τους άνδρες (π.χ. από τους 4.000 θεατές μιας παράστασης στην Επίδαυρο) γεννιόταν σε χώρα όπου λιθοβολούν τις γυναίκες που υποθέτουν ότι δεν τήρησαν τις εντολές των ιερών τους βιβλίων, θα είχε τις ίδιες πιθανότητες να μετάσχει στον λιθοβολισμό όπως οι ντόπιοι εκείνης της χώρας.
Η ελεύθερη βούληση. Η μαύρη νυχτερίδα. Το καρναβάλι που παίζεται στα μάτια.
Ενα βήμα, μια μεγάλη ανηφόρα, από το τωρινό σπίτι μας είναι ο Λυκαβηττός. Η δεύτερη ανάμνηση της ζωής μου. Είμαι σε ένα σπίτι με φίλους του πατέρα μου στον περιφερειακό και ξαφνικά ακούγονται κανονιοβολισμοί. Εγώ, που τρελαίνομαι για όλα, και οτιδήποτε κρότο φυσικά κάνουν, τρέχω αμέσως στο μπαλκόνι να δω. Πόλεμος! φωνάζω. Οι μεγάλοι μού εξηγούν πως είναι γιορτή. Γεννήθηκε η κόρη του βασιλέως Κωνσταντίνου, η Αλεξία. Ηταν η πρώτη θέση που πήρε.
Τώρα όμως ο πόλεμος είναι αληθινός. Μισές ειδήσεις πόλεμος, μισές ειδήσεις βρεφοκτονία. Προσφορά αίματος και εγκλήματος. Και φυσικά εμφύλιες συρράξεις πολιτικού χαρακτήρα. Πρόσφατα ο Διονύσης Σαββόπουλος μας κάλεσε να ονομάσουμε τον εισβολέα. Φυσικά και το κάνουμε. Είναι η Ρωσία. Σήμερα, αυτό το οποίο μας αφορά, είναι η Ρωσία και το σχέδιο Πούτιν που αναμειγνύει το τσαρικό παρελθόν, τη σωτηρία της Ευρώπης, την παρακμή της Σοβιετικής Ενωσης και την ανάγκη μιας μεγάλης Ρωσίας.
Ο φιλόσοφος Φράνκο Μπερνάρντι λέει: «Ο αγαπημένος στοχαστής του Πούτιν Ivan Ilyin ήταν ναζί. Ακολουθώντας τις υποδείξεις του, αλλά και το αντι-παγκοσμιοποιητικό όραμα του Dugin, ο Πούτιν έχει αποκαταστήσει ταυτόχρονα τις τακτικές του Στάλιν και παίζει σκάκι με τους Αμερικανούς, ζητώντας ρούβλια. Οι Ευρωπαίοι μοιάζει να είναι τα πιόνια στην παρτίδα του».
Ελπίζουμε ο φωτεινός ουρανός του καλοκαιριού να μην ψαλιδιστεί.
#Η Ρωσία είναι το πιο σκοτεινό παράδειγμα του σύγχρονου φασισμού, το πιο σκοτεινό παράδειγμά του.
Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.
